Lesbók Morgunblaðsins - 24.12.1941, Blaðsíða 29

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
453
Síðusiu
DAG nokkurn í nóvember-
mánuði 1828 lá Franz
Schubert fyrir dauðanum í
taugaveiki, á heimili bróður síns
í úthverfi Vínarborgar. Ári áður
hafði hann verið einn af blys-
berunum við jarðarför hins mjkla
Beethovens, er hann var jarð-
settur í Wáhring, og í veitinga-
húsi á leiðinni heim frá jarðar-
förinni, var það hann, sem stakk
upp á því að drukkin væri „skál
þess er næstur færi“. Nú var röð
in komin að honum, og þessi ó-
hamingjusami, luralegi ungi mað-
ur — stuttur, digur og nærsýnn
— mundi ekki framar skapa
fleiri söngva fyrir heiminn.
Frá upphafi heims, hafði eng-
inn fæðst með þvílika hljómlist-
arhæfileika sem hann. Hann var
óþrjótandi lind tóna og það frek-
ar, sem leið á hans stutta líf.
Tónarnir streymdu frá honum 1
stríðum straumi og svo hratt, að
honum var í lófa lagt, að semja
kvartett og skrifa hann niður á
blað á styttri tíma, en nú fer í
að afrita slíkt verk hjá æfðum af~
ritara. Tökum til dæmis Serenade,
sem mun ekki missa svip sinn
frekar en fallegt sólarlag, eða
næturgalasöngur.
Meðan logar á lampa menning-
ar okkar, mun Serenade Schu-
berts verða minst; en það sem
merkilegra er, að Franz sjálfur
gat gleymt því. Sannleikurinn er
sá, að hann gleymdi því. Þetta ó-
dauðlega lag var samið til heið-
urs ungri stúlku, sem átti afmæli
og það hafði verið svo ráð fyrir
gert, að tónskáldið sjálft ætti að
spila undir þegar það væri sungið
fyrir neðan glugga stúlkunnar.
Rogast var með slaghörpu yfir
garðinn í rökkrinu og söngfólkið
kom eins og ráð hafði verið fyrir
gert, en Franz gleymdi að koma.
Þó hann væri ekki nema 31 árs
er hann dó hafði hann afkastað
meira en þúsund tónverkum.
Þegar dánarbú hans var gert upp
var hinn mikli handritabunki
virtur á sem svarar 10 krónum.
I þessum bunka hljóta að hafa
dagar Schuberis
verið sum hinna miklu tónverka,
sem hann samdi síðustu ár ævi
sinnar. Schubert ljet eftir sig
mikið af slíkum helgidómum, sem
voru þá talin einskisvirði. Manns-
aldri síðar kom hinn ungi Arthur
Sullivan og vinur hans Grove
frá Englandi. Þeir leituðu von-
góðir í handritum Schuberts og
fundu í hirslu, sem enginn hirti
lengur um, hið glataða Rosa-
munde. Það var löngu eftir mið-
mætti er þeir fundu þenna glat-
aða fjársjóð og það var kominn
dagur er þeir luku við að afrita
það. Vegna þess að þeir voru ung-
ir og þótti innilega vænt um
Franz Schubert, þá ljetu þeir til-
finningar sínar í ljós með því að
leika sjer í eltingarleik, þar tiL
tími var kominn fyrir kaffihúsin
að opna.
Það vildi svo grátbroslega til,
að það voru afköst Schuberts,
sem stuðluðu að fátækt hans.
Hann átti til að semja tyflt laga
á einum einasta degi og halda í
einfeldni sinni, að hann gæti selt
þau öll fyrir gott verð hjá sama
útgefandanum, sem ekki hafði
haft tíma til að prenta þær tvær
tylftir, sem Schubert hafði selt
honum mánuði áður.
Og það síðasta, sem Schubert
skrifaði? Nú, það var brjef —
brjef til vinar hans Schobers, sem
hafði verið herbergisfjelagi hans
á fyrri árum í „Bláa Broddgelt-
inum“, þar til Schubert varð að
flytja vegria þess að hann gat
ekki greitt sinn helming af húsa-
ieigunni.
11. nóvember 1828.
Kæri Schober!
Jeg cr veikur. Jeg hefi ekki borðað
neitt nje drukkið í ellefu daga og er
svo þreyttur og uppgefinn, að jeg get
rjett komist fram úr rúminu að stóln-
um og aftur í rúmið. Rinna hjúkrar
mjer. Ef jeg bragða nokkurn skap-
aðan hlut kemur það jafnóðum upp
úr mjer1 aftur. Vertu svo góður að
hjálpa mjer um eitthvað að lesa í
þessu vandræðaástandi. Jeg hefi les-
ið „Síðasta Mohikanan“, „Njósnar-
ann“, „Hafnsögumanninn" og „Land-
nemann" eftir Cooper. Ef þú hefir
eitthvað annað eftir hann þá bið jeg
þig að skilja það eftir hjá frú
Gogner í kaffihúsinu. Bróðir minn,
sem er samviskusemin sjálf, mun
koma því til mín með skilum. Eða
eitthvað annað.
Vinur þinn.
Schubert.
Þegar menn lesa gömul sendi-
brjef eins og þetta, sem í sjálfu
sjer eru ekki merkileg að efni, þá
hafa þau oft það til síns ágætis,
að þau færa mann nálægt höfund
inum, hversu fjarlægur, sem
hann er í tíma og rúmi. Þetta
kemur til af því, að brjefin gefa
eðlilegar og sannar augnabliks-
myndir á lífi brjefritaranna og
hugsunum.
Þegar menn heyra Franz Srhu-
bert segja frá því á banasæng-
inni, að hann hafi lesið „Síðasta
Móhíkanann“, þá verður bilið
styttra á milli hans og nútíðar-
innar og eins milli Vínar og þess
umhverfis, sem Cooper lýsir í sög
um sínum.
(Lauslega þýtt eftir grein
Alexanders Woolcott).
Veiðihundurinn
Samuel Derieux segir eftirfar-
andi sögu í bók sinni „Per-
sónuleiki dýranna“:
„Englendingur einn fór á veið-
ar og fjekk veiðihund að láni hjá
vini sínum, sem var ágætis
skytta. Sjálfur var hann Ijeleg
skytta og misti altaf marks.
Hundurinn horfði á hann og gerð-
ist órólegri með hverju nýju
skoti, sem misti marks.
Að lokum fann veiðihundurinn
akurhænu, sem var á bersvæði og
horfði á veiðimanninn eins og
hann vildi segja :„Jæja, nú er
ekki hægt annað en að hitta. í
hamingju bænum reyndu nú að
hitta í þetta sinn“.
Akurhænan flaug; maðurinn
misti marks tvisvar.
Nú þoldi veiðihundurinn ekki
mátið lengur. Hann settist, rak
trýnið hátt í loft upp og span-
gólaði lengi og ámátlega. Síðan
rölti seppi heim án þess svo
mikið sem horfa á veiðimanninn“.