Lesbók Morgunblaðsins - 24.12.1944, Blaðsíða 5

LESBÓK MORG UNBLAÐSINS
517
og láta óvini sina mælast eina við
á Alþingi, njc héldur koma þar
vanmegntigur fyrir ögraundi. Ilann
safnaði því liði og hjelt til þings.
Hafði hann 1100 manns.
Iljer var eins og Sturlungaöldih
væri að nýju upprunnin, og hefir
ótti mikill gripið flesta. Bisknpar
hafa og vafalaust sjeð á þessu mis-
smíð nokkra. Var því gengið á
milli og forðað bardaga.
En nú þurfti enginn að efa leng-
ur, að Jón Arason var fnllkominn
höfðingi, sem engum tjóaði við að
fást, úr því að Ögmundur Páisson
varð að ganga frá.
★
KFTIR ÞETTA er ekki getið um
deilur þeirra Ögmundar og Jóns, en
aftur á móti er þess getið, að þeir
gerðu með sjer sættir og bundu
bræðralag sitt að hvötum góðra
manna. Hefir það vafalaust ekki
síst vcrið sakir nýrra veðrabrigða,
sem nú voru í aðsigi. Bliku mikla
hafði dregið upp og vissu menn
ekki glögglega hvílíkra veðra þaðait
var von. Þcssi blika boðaði siða-
skiptin.
Ekki vcrður unnt að segja þá
sögu hjer, en bregða nxá upp
nokkrum skyndimynduni af Jóni
Arasyni í fangbrögðum við þennan
ný.ja innrásarher: Siðaskiptin og
konungsvaldið.
Kristján III. brautst til valda í
Danmörku 1536 og Ijet þá þcgar til
skava skríða við katólska kirkjuna.
Var síðan á næsta ári sett kirkju-
skipun í Danmörku og 153S sendi
konungur hirðstjóra sinn lvláus frá
iilerwitz með þessa kirkjuskipun
til Islands. Var Kláus þessi hrotta-
menni hið mesta og misyndismaður.
Eins og vita mátti, náði kirkjuskip-
unin ekki fram að ganga að þessu
sinni. En næsta vor hófust konungs-
mean hjer, Kláus og umboðsmaður
lians Diðrik, hauda, hvað seml öguui
leið. Fór Diðrik á hvítasunnudag út
í Viðey og tók klaustrxð. Svöruðu
þeir ekki nema illu einu þegar yf-
ir þessu var kært á Alþingi. En Jón
Arason orti um það hina alkunnu
vísu:
Sunnan að segja mcnn
Sundklaustur haldist laust
þýskir gera þar rask
þeygi gott í Viðey.
öldin het'ir ómild
Ála brugguð vont kál;
undur er et’ ísland
eigi rjettir hans stjett.
En Diðrik svaraði mcð því að
búast til að gera klaustrunum
eystra sömu skil og Viðeyjar-
klanstri. Lauk þeirri ferð með því
að Diðrik fjell á verkum sínum í
Hkálholti og í sömu lotu voru Dan-
ir hraktir úr Viðey og drepnir.
8vo konx Alþingi 1540. Þangað,
KATRÍN HELGA. Eln af mynduu-
um a kórkápu Jóiis Arasonar, (Sbr.
skýriué'argrein á bls. 534).
kom Kláus að utau og ætlaði nú
heldur en ekki að láta svipuna
dynja á landsmönnum, bæði sakii'
tregðu þeirra að taka við kirkju-
skipaninni, og út af drápi Diðriks
og annara Dana. Má nærri geta,
hvernig hefði verið að búa undir
þeim refsiaðgerðnm Kláusar.
En þá komu þeir til skjalanna
Jón biskup og synir hans.
Ilöfðu þeir styrk svo mikinn á.
jiinginu, að Kláus varð slyppur fyr-
ir. f stað þess að sakfclla ögmund
biskup og aðra þá, er stóðu að'
Skálholtsvígum Ijet Ari Jónsson
lögmaður dóm ganga um framferði
Kláusar. Dænxa þeir, að vegna
margskonar brota á landslögnm og
vegna rógs, sem Kláus hafi borið
fyrir konung um Ögmund biskup,
sje hann ekki myndugur kóngsins
skatt eður annan vísaeyri upp að
bera, eður sýslurxxar framar að
veita. Fela dómsmenn Ara lögmanni
að veita skattinuöi móttöku og varð-
veita fjeð til næsta Alþingis, en
sýslumun er öðruvísi ráðstafað.
Hjer er, með öðrum orðurn, lxirð-
stjóri konungs, Kláus frá Merwítz,
dæmdur frá embætti umsvifalaust.
Með þessum dómi cr svo konungi
skrifað langt og merkilegt brjef,
þar sem rjettindi fslendinga bæði
um trú og landslög eru einarðlega
varin. Ritar Jón biskup Arason
fyrstur undir það einn kenni-
manna, cn síðan Ari lögmaður og
sýslumenn og lögrjettumenn norð-
an og vestan á íslandi, höfðingjan
eins og Þorleifur Grímsson og Jón
Magni'isson, og þar cr Daði Guð-
mundsson með. Er Jón Arason hjer
eins og nokkurskonar þjóðhöfðingi,
og er varla efamál, að það er hann,
sem forgönguna liefir haft um þessi:
stórræði.
Konungur brást svo við, að liann
ætlaði að fara herferð til fslands
og brjóta fslendinga til lilýðni. En
þá kom hjálp ur aunari átt. Ham-
borgar ntuðu kouuugi cg báðu