Lesbók Morgunblaðsins - 24.12.1944, Blaðsíða 7

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
519
aö gera að nota tækifærið, þegar
hann var einn biskup á landinu, að
festa katólskuna alveg í sossi og
bjarga henni, einn allra biskupa
Norðurlanda, yfir brim og boða
siðaskiptanna. Minni maður og
deigari hefði sjálfsagt, beðið og set-
ið hjá og lofað viðburðunum að,
gerast. Bn Jón ákvað nú þegar að
* . , ,
kasta leningUnum gegn htnu nyja
Valdi.
Fór hann þegar um vorið suður í
Skálholtsbiskupsdauni og stjórnaði
málum þar.Ljet hann kjósa Sigvarð
ábóta Ilalldórsson í Þykkvabæ til
biskups, hvernig sem það liefir
gengið, sendi hatin utan en tók að
sjer stjórn fyrir hans hönd á með-
nn. Ilet'ir hann vafalaust engar tylli
vonir gert sjer uni biskupsvígslil
Sigvarði til handa meðan svo stóðu
mál í Danmörku. En það gat lag-
ast fyrr cn vnrði. og méðan stjórn-
aði Jón.
Þetta voru erfiðir tímar fyrir ]>á
íútersku. Þó hófust þeir handa í
skvndi, kusu Martein Einarsson til
biskups og fór hann þegar utan, en
stjorn málanna tóku að sjer nokkr-
ir frændur, venslamenn og vinir
hans, þar á meðal Daði í Snóksdal
og sjera Jón Bjarnason stólsráðs-
maður. Vörðu þeir Skálholt fyrir
Jóni biskupi, svo að hann varð frá
að hverfa. Sneri hann reiði sinni
einkum á Daða, fóf vestur í Dali,
óð um bú Daða og dæmdi hann fyr-
jr ýmsár sakir. Nokkru síðar bann-
færði hanu Daða og þótti nú mik-
ið aðkveðið.
Og nú rekur hver viðburðurinn
antian svo ört, að hvergi nálega er
hlje nema háveturinn. Sumarið 1549
fær Jón Arason frjef frá Páli III.
páfa, þar sem hann hvetur Jón til
starfa og lýsir blessun sinni yfir
honum. Var Jón í allt búinn. Á
þessu sumri lætur hann taka Mar-
tein biskup og einn helsta kíerk
hatis, sjera Arua i Ilítardal og held-
ur þeim í íangelsi nyrðra. Sömu skil
ætlaði hanu að gera Daða, en hanu
bar undan. Upp úr þessu bannfærði
Jón biskup sjera Gísla Jónsson í
Selárdal (þann er síðar varð bisk-
up), en hann var einhver hclstur
atkvæðismaður í hóp lúterskra.
Brá sjera Gísla svo við sakargiftir
Jóns biskups og banníæringu, með
því sem á undan hafði komið fram
við þá Martein biskup og sjej-a
Ánia Arnórsson, að hann sá sjer
vænst að flýja brott af landinu og
leita á náðir konungs. ltcfir hann
getað skýrt kouungi vel frá öllu.
Bendir þó sumt til þess, að Gísli
hat'i ekki ýkt framferði Jóns bísk-
ups eða spanað upp reiði kohungs
um sköi' fram eða eggjað nann að;
fara með hörku á hendur Jóni og
landsmönnum.
★
EN NÚ færðist Jón Arason fyrst
í aukaiia. Á tæpu hálfu ári tekur
hanii hiii mestu völd, svo að ekk-
ert vifðist standa við honUm, hrap-
ar til grunna og hefst svo að nýju
til æðstu tighar í píslafvættisdauða
sínum.
Um vorið i'íða þeir feðgar þrír
saman til Alþingis, Jón biskup, Ari
lögmaður og sjera Björn, með
O JtJ »..14* pCJJTTJ
Cínm rre mit útyki'ws:
VrmtáiiaimUi (TP*1-
tcf:. >>« iNk Kf«*
fxxy,''lc
“ V|< ýccl-.fltímen r<T
:*Hi*rt**r» .v.fyga
.V tJtyrlý fvp
Vw txd.jn-nr, }**
giÉf*?•f - -
HLAÐSÍRA ein af blöðum tvcim,
sem fundisl hafa úr Breviarium Nid-
rosienSc, sem prentað var a Holum
árið 1531 í tíð Jóas Aíasoaai.
hundrað manna hver og.þó meira,
því að svo er sagt að Ari hafi haft
alls „þrjúhundruð og hálft“ manna,
þ. e. 420 menn vopnaða. Umboðs-
maður konungs, Larz Mníe fjeklc
enga rönd við reist. Varpaði Ari
skatti konungs, er hann hafði inn-
heimt og varðveitt, á nasir honum.
ólafur Tómasson, er oi-ti hið mikla,
kvæði um þá feðga, telur þetta
sýnilega eitthvert glæsilegasta
augnablik í lífi þeirra. cr sjájft kou-
ungsvaldið verður að lúta þcim:
í lögi'.jettu lagði leið,
Ijest þar mundi gjalda
dalina danskri drótt;
kastaði silfri kappinn dýr
það kom á nasir fljótt
hirðstjórans, en hringa lýr
hvergi fór þó ótt.
„Et þú það nú örva þUndr!“
Ari nam hátt að greina,
hinli i-jéð skelfast hringa lundr
þó hefði marga sVeina
og hjeldi hnifum á
Þrjú huudruð og hjermcð liálft
höldar stóðu í kfansi
á eyrinni fyrit ofan sjálft
öllunt vat' búinn vansi
Ara óvinum þá.------------
Þá h.jelt Jón í Skálholt og náði
því með því að hóta að liafa Mar-
tein biskup fanginn í farárbroddi.
Ljet hann grafa lík síns gamla
kunningja, Gissurar Einarssónar,
upp og dysja í poka, cn dómkirkjan
var hreinsuð með mikiili viðhöfn.
Var allt þetta gert í viðurvist geysi-
legs mannfjölda. ílefir mörgum,
þótt þetta atferli við Gissur dauð-
an eittn ljótasti bletturinn á Jóni
Arasyni, og má að vísu segja, að
verkið væiá ekki fallegt. En nú
var Jón kominn í þau. stóiTæði, aði
landslýðinn varð að vinna mcð öll-
uiu ráðum. Og ekki er efi á, að í
augmn Jóns Arasouar var Gissúr