Lesbók Morgunblaðsins - 24.12.1944, Blaðsíða 24

LESBÓK MORUUNBLAÐSINS
5-'{6
VIÐ llLIÐIísA á Kiljan á legu-
bekknum þar sem hann sat, var
svolítill flosaður svæfill með sjer.
kennilega fínum litum, sem senni-
lega hafa fríkkað með aldrinum.
Kiljan benti á stafina á miðjum
svæflinum K. Ó. S. — Klængur
Ólafsson, það var langafi minn, scg-
ir liann. Islenskt flos. Þessa handa-
vinnu kann enginn lengur.
— Einkennilegl nafn Klængur.
— Það er í móðurætt minni. Þessi
Klængur var bóndi á Kirkjuferju
í ölfusi. En dóttir hans, Guðný, var
amma mín. Klængur missti konu
sína, en giftist aftur Ingibjörgu,
móður sr. Davíðs Guðmundssonar
á Hofi. Ilún var áður gift Guð-
mundi Ólafssyni á Vindhæli á
Skagaströnd, en þau skildu os var
sögulegt. eins og sagt er frá í Skajr-
strendingasögu Gísla Koni’áðsson-
ar. Við Davíð í Fagraskógi enim
ekki beinlínis skyldir. en venslaðir
að því leyti. að langamma hans,
Ingibjörg frá Vindhæli var stjúpa
ömrnu minnar. Amma talaði oft u.rn
stjúpu sína og hafði miklar mætur
á hendi.
Amma bjó líka í Kirkjuferju.
Maður hennar drukknaði í ein-
hverju frægu sjóslvsi í Þorlákshöfn.
Jeg hefi aldrei kynt mjer það neitt.
Þeir vita allt um það, Guðni Jóns-
son og Sigurður frá Flóagafli.
— Var $etta mikil söguamma,
G.uðný Klængsdóttir?
— Hún hefir líklega haft meiri
áhrif á mig, en nokkur önnur per-
sóna í lífinu. Hún hugsaði svto vel
um mig, þegar jeg var lítill. .Teg
lærði svo mikið af henni. Allt
mögulegt. Hún hafði alltaf á hrað-
bergi ógrynnin öll af kvæðum, sög-
um, þulum, sálmum og ættartölum.
Hún sagði mjer svo mikið um afa
sína og ömmur og fólk, sem lifði í
móðuharðindunum, og mjer fannst
nærri því jeg hefði lifað með þenni
alla hennar ævi, móðurharðindin
með og ennþá eldri tíma.
Enn þami dag í dag kann jeg
feikn af kveðskap þeim, sem hún
kenndi mjer og sumt af því, sem
jeg hefi lært síðan, finnst mjer líka
vera frá henni. Rímnapartar, þulur
og göfnul kvæði.
— Hver var eftirlætisþulan þín
af þcim scm hún fór með?
— Þórnaldarþulan. Biddu fyrir
þjer. Hún tók öllu fram. Mjer þótti
verulega gaman, er jeg heyrði hana,
því hún var svo futuristisk. En.
amma var alltaf treg til þess að
fara með hana. llún vildi ekki hafa
yfir neitt, nema það sem var skyn-
samlegt.
— Jeg kannast við þetta þulu-
nafn. en man ekki efnið.
— Það var eitthvað á þessa Leið:
Búið var að dæma mann á Al-
þingi til lífláts. En þegar átti að
íara að fullnægja dómnum og taka
manninn af lífi, þá kemur þar ó-
kunnur maður og byrjar að fara
með þuluna. Allir viðstaddir hlust-
uðu agndofa á hann og gleymdu
sjer. En þegar þulan er á enda, er
hinn seki horfinn og fannst hvergi.
— Danslilja, fræg þula var líka
mitt uppáhald.
Hún byrjar svona:
Við í lund
lund fögrum eina stund
sátum síð
á sáðtíð
sól rann í hlíð.
Amma kenndi mjer líka sæg
af orðum úr alþýðumáli, sem jeg
hefði ekki annars kunnað. En sann-
leikurinn er sá, að allt Suðurlands-
undirlendið er hafsjór af íslensku
máli, sem er meira og minna ókann-
að. Alltaf þegar jeg fer austur fyr-
ir fjall, í hvað stutta ferð sem er,
finn jeg eitthvað nýtt. Maður þarf
ekki annað en heyra Sunnlendinga
tala saman* stundarkorn í áætlunar-
bíl, til þess að læra sjaldgæf orð
af vörum þeirra.
ÍIVAÐA LÍFSLEIÐ vildi amma
þín velja þjer, þegar þú næðir
fullorðinsaldri?
Hún var ekkert að hugsa um það.
Hún prjónaði og spann, og óf líka
meðan hún hafði krafta til þess.
Það var ekki til siðs á hennar dög-
um, að vera að hugsa neitt um
hvað úr manni yrði. Börnin voru
á hcnnar tímum alin upp við kvæði
og þulur og sögur, og gert ráð fyr-
ir að þau yrðu menn, rjctt eins og
hitt fólkið í landinu.
En öll ljóðin hennar og þulurn-
ar og þetta, sem var menntun henn-
ar og lærdómur, hefir fylgt mjer
alla ævi. Hún er, og verður vonancli
alla tíð, eins og partur af sjálfum
mjer. Hún er hjá mjer í huganum
við öll mín störf og á allri minni
vegferðareisu gegnum lífið, alveg
eins og hún fylgdi mjer, þegar jeg
var ki'akki, Oft dreymir mig hana
og það þykir mjer ánægjulegt.
- Fylgdi hún þjer eftir þegar
þú ljekst þjer sem barn?
— Það hefir hún eflaust gert,
meira en jeg vissi af. Og samferða
vorum við á mínum fyrstu ferða-
lögum. Það var þegar við fórum að
sækja mjólkina til Einars Finns-
sonar á Klapparstígnum.
Jeg er nefnilega fæddur í Reykja
vík. hjerna við Laugaveginn, sem
er fremur óvenjulegt um menn á
mínum aldri. Því árið 1902, var
ekki fleira fólk í Reykjavík, en cr
á Akureyri nú.
Foreldrir mínir fluttu að Lax-
nesi í Mosfellssveit þegar jeg var
þriggja ára eða svo.
— Hvað mannst þú markverðast
úr lífi þínu hjer i Reykjavík fyrstu
árin?
— Eiti, og annað. T. d. að jeg
var óttalega hræddur við ýmsa
karla, sem gengu um götiuia.
— Til dæmis?
— Jón „söðla'* frá Hlíðarenda
koti, þennan sem trúði á útilegiu
menn og sótti um styrk til þings-
i