Lesbók Morgunblaðsins - 24.12.1967, Blaðsíða 1

(

M
i»J.ikilvæg artöl, storstyrjaldir og
úrsl:taorrustur 'hafa lön.gurn verið eftir-
lætiS hugðarefni sagnfræðinga. Sum ár-
töl eru einkar augljós — svo sem ártölin
14>Úk, 1776, 1914 og svo framvegis — það
gat ekki farið framhjá þálifandi mennta-
mönnum eða öðrum, að eitthvað stórt
var að gerast, enda þótt þeir gætu ekki
ailtaf séð fyrir afleiðingar atburðanna.
Oftar er það hinsvegar svo, að meiri
háttar sögulegir viðhurðir hefjast, án
þess að nokkur veiti því eftirtekt — og
það er ekki fyrr en löngu seinna, þegar
menn taka að líta til baka, sem tekst að
benda á ihið raunverulega upphaf.
Þannig er því farið um árið eitt —
Anno domini 1.
í raun og veru er það eitt hið furðu-
legasta meðal merkisártala sögunnar,
því að enginn þálifandi maður, né þeir,
sem lifðu næstu aldir, höfðu mdnnstu
hu'gimynd um, að það væri árið 1. Hefði
einhver talað um árið 1 hefði sá 'hinn
sami eflaust átt við árið, sem heimur-
inn var skapaður, að hans dómi, en
ekki það, sem við eigum við með árinu
Anno Domini 1.
Hvernig var til dæmis fæðingarvott-
orð, hjúskaparsamningur eða viðskipta-
samningur dagsettur árið 1? Við þessari
spurningu er ekki til neitt svar, því að
í öilu daglegu lífi fólks voru notaðar
tímasetningar hvers einstaks staðar fyr-
ir sig.
í viðskiptasamningi, gerðum í Róma-
borg þetta ár, hefði verið tekið fram,
að hann væri gerður í ræðismannstíð
Gaiusar, kjörsonar Ágústusar og Emi-

Höggmynd af Agúsiusi, keisara, gerð um það bil 20 árum fyrir Krists burð.
liusar Pálusar, sonar Pálusar. Víða ann-
arsstaðar hefði verið miðað við ríkis-
stjórnarár þess, sem þá var við völd eða
ártið einhverra emibættismanna eða
presta. Okkur kann að virðast þetta
filókið — við erum orðin svo vön sam-
felldu tímatali, sem er hið sama víðast
hvar í heiminuim. En amennt reyndist
þetta ekki svo illa. Það voru aðeins
lærðir menn, sem létu það angra sig —
þeir, sem vildu fá nákvæm svör við
spurningunni „hvað er langt síðan . . . . “
og svo framvegis, eða þeir, sem vildu
samræma atburði í sögum Grikkja og
Rómverja. Og fyrir þá voru til ýmis
kerfi.
í Rómaborg miðuðu fræðiimenn
venjulega við stofnun borgarinnar, —
árið, sem við nú köllum 753 fyrir Krist.
1 Grikklandi var miðað við fjögurra ára
tímabilseiningar, Olympiuleikaárin og
byrjað með fyrstu Olympáuleikunum
árið, sem við nú köllum 776 fyrir Krist.
Samikvæmt rómverska t'ímakerfinu var
því árið 1 árið 754 Ab Unbe C'ondita
— frá stofnun borgarinnar, en sam-
kvæmt hinu gríska var þá fyrsta ár 195.
Olympíuleikanna. Hvorugt kerfið var
opinlbert og hver og einn fræðimaður
var frjáls að því að velja á milli þeirra
eða nota bæði í senn.
Það er því engin fui*ða, þótt tekið hafi
kristna menn langan tima að finna og
kanna sitt eigið kerfi. Heiðurinn af því
Timinn hefur Icikið illa basilíkuna, sem Agústus lét reisa til heiðurs minn-
ingu Júlíusar Cæsars. Taldi Agústus þetta mannvirki hið merkasta, er hann lét
rcisa á stjórnarferli sinum.
átti austurlenzkur munkur, grískumæl-
andi, Dionysius Exiguus, sem bjó í
Rómaborg á fyrri hluta 6. aldar eftir
Krist. Hann gerði ráð fyrir því, að
Kristur hefði fæðzt árið 743 A.U.C. —
Ab Urbe Condita, samkvæmt rómverska
tímatalinu og kallaði það ár „fyrsta ár
Dottins vors“ — „Anno Domini 1“. Öll
ár, sem liðin voru, kallaði hann Ante
Christum — fyrir Krist.
En útreikningur Dionysiusar Exiguus
var ek.ki fyllilega nákvæmur. Vitneskju
um fæðingarár Krists er eingöngu að
finna í guðspjöllunum, tveimur af
fjórum, þ.e. Mattheusar guðspjalli og
Lúkasarguðspjalii og þeim ber ekki
saman.
Hafi Mattheus timasett réttilega flótt-
ann til Egypalands, hefur Jesús Krist-
ui verið fæddur skömmu fyrir eða á síð-
asta stjórnarári Herodesar konungs
mikla, sem l'ézt árið 4 fyrir Krist. Ef á
h:nn bóginn Lúkas tengir fáeðingu
Krists réttilega við skrásetninguna: „Og
fóru þá allir til að láta skrásetja sig,
hver til sinnar borgar.....“ -— þá ætd
hann að hafa verið fæddur árið 6 eða 7
eítir Krist samkvæmt núgkdandi tíma-
tali. Anno Domini 1 fellur að .hvorugri
írásögninni.
Engu að síður breiddist þetta t'íma-
tal Dionysiusar smám saman út, fyrst
í vesturátt, síðan í austur — og þó
hægar þangað — en fyrr en varði náði
það næstum til alls mannkyns. Árið 1 —
hvað sem það svo var — varð merkis-
ár. í augum sumra varð það .mikilsverð-
sst ártal mannkynssögunnar.
r
TJ* erum ráð fyrir, að Jesús hafi
verið fæddur í Júdeu árið 6 eftir Krist,