Lesbók Morgunblaðsins - 23.12.1968, Blaðsíða 15

h'in kyníéga sjálfsánægja í svip
hrseðilega ■ sarnsafn- ■ vesalla,
þrœlkaðra kvenna og þriflegra
karla með lymskuleg, þrútin
augu ... skelfileg þringiða af
hörkulegu?n kvensniftum með
ögrandi kliæðaburð oig hvítléit-
um karlmönnum, hurrdéltirm á
sviþ, af akandi glsesifólki og
bétlandi töturhyp.jum — harð-
neskjan og tilbreytingarleys-
ið.“ -
Haim kom í vændishús og
rölti um gö'turnar að ■ nætur-
lagií Hann sagði vinum sínum
frá því hversu skelfilegt á-
standið væri. Þeir samsrnntu
honum og spurðu: „Hversvegna
gerirðu ekki eitthvað í því?“
Ep. áhyggjur Galsworthys út
af þjáningum fólksing snerust
meira um þá kvöl, sem vitneskj
an um þær olli honum en um
kvölina sem sjálf reynslan olli
fólkinu: aðstaða hins viðkvæma
frjá'lshyggjumanns í hnotu-
skurn — og í það minnsta
betra en algert tilfinningaleysi.
En þegar þessi umhyggja hafði
einu sinni náð tökum á Gals-
worthy, bar hún hann ofurliði.
Eins og oft vill verða, snerist
hún upp í tilfinningasemi. Hún
skýrir ummælin sem Ford Ma-
dox Ford hafði um það þegar
hann sá Galsworthy tárast út
af sögu um Turgenev og sveita
stúlkuna hans: „Allt í einu
fannst mér eins og hann væri
veikbyggð vera, eins og hann
þyrfti vernd gegn grimmum
veruleika lífsins . . . Sjúkdóm-
urinn, sem hún þjáðist af, var
meðaumkun .. . “
Og meSaumkun, sem er öðr-
um þræði linkind við sjálfan
sig, er versti óvinur lista-
mannsins. Jafnvel um áldamót-
in voru ekki allir fátæklingar
alltaf á heljarþröminni, en
annað verður ekki ráðið af
verkum Galsworthys. Conrad
ráðlagði honum síðar að reyna
að skrifa af meiri efagirni og
gekk meira svo langt að væna
Galsworthy um að hafa ill-
kvittnislega ánægju af að lýsa
þjáningum lítilmagnans og
gæfuleysingjans. Galsworthy
sjá'lfum var þetta allt vel Ijóst
og varaði aðra við því. „Með-
aumkvun er vitleysa," lætur
hann einia sögupersónu sína
segja við sjálfa sig hvað eftir
annað. En allt kom fyrir ekki:
bánn var alltaf ániauðugur
þræll viðkvæmninnar jafnt í
listinni og lífinu sjálfu.
Þó var hann einnig raun-
verulega greiðvikinn maður, á-
vallt reiðubúinn að leggjia fram
fé til styrktar góðu málefni,
jafnvel þótt það höfðaði á eng-
an hátt til tilfinningaseminnar.
Sagt er að hann hafi gert sér
að reglu að lifa aðeins á helm-
ingi tekna sinna (sem að vísu
voru ríflegar) og gefa afgang-
iim. Ef til vill var það einnig
af tilfinningasemi — eða eins-
konar friðþæging fyrir smámar-
þegár hann kom heim aftur
linntu systur hans ekki frá-
sögnunum af öllum þeim skelfi-
legu hörmungúm,' gern aurriingja
Aáa yrði sð þola- af -héndi Art-
Hurs, sem lýst var' ssm drykk-
felídúm imdcia. Hér vorú énh
meiri’þjáningar — og það í hans
eigin sfétt!
Ada var dóttfr kvénsjúk-
dómafræðings frá Norwich,
sérvitrings, sem hafði byggt
sér grafhýsi og. sat og horfði
á það alla sunnudaga, tottandi
píp’u sína. Þegar hann fluttist
alfarinn í grafhýsið, fór Ada
til Lundúna ásamt móður sinni
en síðan lögðu þær af stað á
eiginmanns-veiðar um alla Ev-
rópu. Þrátt fyrir tónlistarhæfi
leikana leið nokkur tími áður
en Arthur Galsworthy beit á
öngulinn í Biarritz og hjónin
settust að í Lundúnum.
Hversvegna hún giftist hon-
um verður ekki vitað, nema
það hafi eingömgu verið til að
losna úr hinum smánarlega
gullleitarleiðangri (og hann var
þó gamall Eton-maður með
mikla framtíðarmöguleika).
Hitt er aftur á móti vitað, að ef
frá eru dregnar staðhæfingar
hennar sjálfrar, er ekkert því
til sönnunar að Arthur hafi
verið þessi djöfull í manns-
mynd en imargt sem bendir til
þess að hann hafi í rauninni
verið skapmildur og hófsamur
maður. Þrátt fyrir það var
kannski engin von til að hjóna
bandið yrði traust. Ástalíf
þeirra var ekki farsælt, þeim
„kom ekki saman" eins og hann
orðaði það síðar, þó virðist
harla ólíklegt að hann hafi
nokkurn tíma nauðgað henni,
eins og Soames Forsyte er lát-
inn nauðga konu sinni Irene í
„Eignamaðurinn“. Honum var
lítt um tónlist gefið og hún
kom skiljanlega hvergi nærri
hinum einu raunverulegu á-
hugamálum hams, riddaraliðs-
sveitinni og bridgeleiknum.
Þegar Ada og John hittust á
ný, það var yfir dúfmasteik við
hinn árlega krikket bappleik
milli Eton og Hiarrow — hlýtur
hann að hafa litið hana nýjum
iaugum. í þetta sinn var með-
aumkunin vissulega systir ást-
arinnar. Fundimir urðu fleiri.
Svo var það á páskunum árið
1895 að Ada og móðir hennar
fóru í skemmtiferð til Monte
Carlo — John var með í för-
inni. Þar var horfzt lengi í augu
á gistihússvölum við Miðjarð-
arhafið, og allt látið uppi.
Galsworthy gefur okkur í
skyn að mikið ástríðubál hafi
kvikmað á milli þeirra. Sex
mánuðum síðar, eftir mikla og
sársaukafulla sjálfsafneitun,
urðu þau elskendur. En áður
en það yrði, gerðist annað
miklu afdrifaríkara. Þau voru
stödd hjá bókhlöðu á Gare du
Nord á leið heim, og Ada sagði
við John: „Af hverju skrifar
þú ekki?“
ínni af annarn, um konuna, sem
ætla að hún hafi leitt hann í
Galsworthv byrjaði á því að
.reyna að stæla Bret Hafte Og
.Kipling . Fyrsta saga hans,
: „Hugmynd Dick Derivers“ f jall
aði um aðferð amefísks fjár-
hættuspilara við að frelsa
konu úr klóm hrottans sern
hún er gift (m.a. er sagt frá
einvígi í helli). í gnnarri sö-gu
endar parið stolnar hamingju-
stundir með því að deyja í
faðmlögum þegar vagriinn, sem
flytur það aftur í „fangelsið —
fangelsið — fangelsið“ rekst á
járnbrautarlest. Freud hefði
ekki orðið skotaskuld úr að
skýra þessi hugarfóstur, en
bókmenntafrömuðum er ef til
vill nokkur vorkunn þótt þeir
tækju ekki eftir þeim, þegar
þau voru gefin út — á kostnað
Gafeworthys og undir nafninj
John Singer — árið 1897.
Ada var sú eina, sem af til-
trú sinni sá hvað í þeim bjó.
Þau John hittust nú reglulega
í Lundúnum. Enginn vissi um
það nema systur Galsworthys
— og að líkindum móðir Ödu.
En þau hittust ekki eingöngu
í vinnustofu hans í Campden
Hill, þar sem hann svaf, og ef
til vil'l þau bæði, á ferðabedda
hlöðnum villidýrafeldum frá
veiðiferðum hans, við hliðina á
tyrkneskum baðklefa sem
hann hafði komið sér upp vegma
giktarinnar. Þeim gáfust jafn-
vel tækifæri til að skreppa sam-
■an til útlanda. Arthur hafði
mikið að gera í riddaraliðs-
sveitinni.
En hversvegna voru þau
nokkuð að leyna því hvérnig
komið var? Af tillitssemi við
fjölskylduna? Já, að vissu
marki. Jafnvel þegar hið sælu-
ríka tímabil vegna fjarveru
Arthurs í Búastríðinu var á
enda við heimkomu hans, og
hún yfirgaf hann alveg, gerði
ekkert þeirra neina tilraun til
■að fá skilnað. Það virðist ógern
ingur að sneiða hjá þeirri ves-
aldarlegu niðurstöðu, að þess-
ir tveir menn — annar fertug-
ur, hinn þrjátíu og fjögurra —
hafi verið heldur ófúsir að
hætta eyðslueyri sínum eða
jafnvel arfinum ef feður þeirra
skyldu fara að ygla sig (eins
og Galsworthy lætur gamla Jo-
lyon gera við unga Jolyon,
fagurkerann í fjölskyldunni,
sem var í því frábrugðinn skap
ara sínum, að hann fórnaði föð-
urástinni til þess að geta búið
opinberlega með konunni, sem
hann elskaði).
Hversu mjög sem við dáumst
að sjálfstæðinu, mundu að lík-
indum fá okkar hafa haldið
fast við það undir svipuðum
kringumstæðum. Hvort sem
teljast má rétt eða rangt, þá
v»r Galsworthy reiðubúinn að
fara í einu og öllu eftir leik-
reglum fjölskyldunnar. Ef
fyrirgefa Edward Garnett',
hinni ágætu Ijósnióður í heimi
skáldsagnahöfunda, fyrir þá
umsögn hans til bókaútgef-
anda, að þessi höfundur yrði
aldrei listamaður, heldur mundi
hann alltaf horfa á lí'fið eins
og út um ghigga á klúbbnum
sínum. (Garnett veitti mörgum
brezkum höfundum, þar á með-
ál Galsworthy, Conrad og D.H.
Lawrence, sömu þjónustu og
Thomas Wolfe hlaut síðar á
jafnvel enn róttækari hátt af
hendi Maxwell Perkins í
Bandaríkjunum). Síðar, þegar
þeir voru orðnir góðvinir og
Galsworthy reiddi sig mjög á
ráðleggingar hans, kom Gam-
ett sér aftur útúr húsi með því
að segja að rithöfundurinn
hefði ekki átt að reyna að skrifa
um yfirstéttarfólk, þar sem
hann þekkti of lítið til. „Gals-
worthy kvað mig í kútinn“,
segir Garnett, „með því að
senda mér lista yfir 130 yfir-
stéttarmenn og konur, sem
hann hiefði hitt eða þekkt“.
Galsworthy reyndi, í ádeilu-
skáldsögu sinni „Tlhe Island
Pharisees" að hrista af sér í-
mynd klúbbfélagans með því
að taka á sig gervi ungs ævin
týramanns frá Belgíu, sem
hann hafði kynnzt, lífsþreytts
flakkara serr aldrei skorti
háðsglósur um þá sem ráðsett-
ir voru. Það lánaðist engan-
veginn — hann lét furðufugl-
inn vera í sögunni, en gerði
Ut-
uni
til-
ílÍStótt-
tði ödu
úðiegan
Skáldsögunni var hafnað
hvað eftir annað þar til útgef-
andinn Heinemann tók hana
fyrir tilmeeli Conrads. (Con-
rad stóð þá í smjaðurslegum
þréfaskriftum við Galsworthy,
sagði vinum sinum að lítið væri
í verk hans spunnið, en hafði
samt öll spjót úti við að koma
þeim á markaðinn. Þar sem bæk
ur Conrads færðu honum eng-
ar tekjur þrátt fyrir orðstír
hans, hefur hann ef til vill
leiðzt út á þessa vafasömu
braut af vitundinni um auð og
örlæti Galsworthys). Þegar
„The Island Pharisees“ kom út
árið 1904, var henni dauflega
tekið. Galsworthy skrifaði síð-
an skoplega raunasögu rithöf-
undar, sem hlýtur lof hjá vin-
um sínum en enga lesendur og
verður að lokum jafnvel sjálf-
um sér til leiðinda.
En nú lézt faðir hans. Arf-
urinn var kominn heill í höfn
og hann flutti opinberlega með
Ödu á sveitabæinn í Dartmoor,
þar sem átti eftir að verða eitt
heimili þeirra. Svo skoraði »
hann á Arthur að sækja um
skilnað, sem hann og gerði. En
Galsworthy, sem nú var far-
inn að skrifa stöðugt í marg-
ar klukkustundir á dag, eins
og hann gerði það sem eftir
var ævinnar, hafði sagt sig úr
klúbb sínum og var byrjaður á
skáldsögunni „Eignamaðuirinn“.
í hinum glæsilega byrjunar-
Framhald á bls. 20.
23. des. 1968
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 15