Lesbók Morgunblaðsins - 24.12.1983, Blaðsíða 4

Jesús
Kristur
sagði:
Sælir
eru
frið-
flytjendur.
Friöur
á jörou
Fjórir prestar og einn leikmaður svara spurningum Lesbókar:
1£r hugsanlegt að kirkjan geti orðið það frióarafl að hernaðarbandalög þurfi aó
taka tillit til hennar?
2 Hvernig getur kirkjan staóió fyrir friðarsókn þannig að hún verói ópólitísk?
Engin spurning er eins brennandi nú á dögun> og sú, hvort
unnt verði að varðveita heimsfriðinn, og þá er ekki átt við
skærur og smástyrjaldir, heldur hugsanlegt atómstríð milli
austurs og vesturs, sem sumir líta á sem endalok siðmenningar
í núverandi mynd og aðrir sem endalok mannkynsins. Al-
mennt er viðurkennt, að enginn geti orðið sigurvegari íslíkum
átökum; samt er haldið áfram að hranna upp gereyðingarvopn-
um, þótt hægt sé að útrýma heimsbyggðinni margsinnis með
því sem fyrir er. Friðarhreyfingar hafa ekki megnað að hafa
þau áhrifsem duga, vegna þess að þær eru ekki þolaðar íþeim
löndum, þar sem stjórnað er í anda Marx og Leníns. í þeim
sömu löndum býr kirkjan líka við bága aðstöðu; engu að síður
er hún það afl, bæði í austri og vestri, sem margir binda nú
vonir við í þessu sambandi.
Á jólum er gjarnan talað um frið á jörðu og jólin eru hátíð
friðarins. Þess vegna er nú spurt um, hvers kirkjan muni
megnug íþeirri friðarsókn, sem allir vona ílengstu lögað verði
árangursrík.
Sr. Ólafur Oddur
Jónsson
IKristnir menn geta aldrei
haft rólega samvisku gagn-
vart kjarnorku og kjarn-
orkuvopnum. Mistök með
kjarnorku, sem jafnvel er
aðeins til friðsamlegra
nota, geta haft afdrifaríkar afleiðingar.
Geir Hallgrímsson, utanríkisráðherra,
lýsti áhyggjum íslendinga á þingi Sam-
einuðu þjóðanna vegna aukinnar um-
ferðar kafbáta með kjarnorkuvopn í
hafinu við ísland og þeirrar hættu sem
það getur skapað fiskstofnunum við
landið. Orð hans fengu enn meiri þunga,
í mínum huga, þegar ég sá umræðuþátt
í breska sjónvarpinu í London, þar sem
raktar voru uggvænlegar staðreyndir
4
um kjarnorkueyðingarstöð, sem er á
vesturströnd Bretlands. Geislavirkur
úrgangur, sem hleypt er í sjó fram, hef-
ur þegar mengað fiskstofna og strand-
lengjuna alla og kannanir sýna aukna
tíðni dauðsfalla af völdum krabbameins
á svæðum við verksmiðjuna, tíðni sem
er um 20% hærri en annar staðar gerist.
Það er því full ástæða til að hafa vak-
andi samvisku í þessum efnum. Menn
hafa leyst úr læðingi öfl sem þeir eiga
erfitt með að halda í skefjum.
Við þessar kringumstæður verður
kirkjan að tala af mikilli gætni, en
hafna sinnuleysi og öfgum um þessi
mál. Kirkjan má ekki tala eins og Bess-
erwisser og gorta af því að vita allt bet-
ur. Það mun hafa verið Dag Hamm-
arskjöld sem sagði „að virðing fyrir orð-
inu, vitsmunalegu, siðferðilegu og and-
legu, sé fyrsta skrefið til þroska".
Vönduðustu yfirlýsingar kirkjunnar
um þessi efni, yfirlýsing Alkirkjuráðs-
ins í Amsterdam ’48 og kaþólsku kirkj-
unnar á II. kirkjuþingi Vatikansins, eru
siðferðilegt ákall um gagnkvæma tak-
mörkun kjarnorkuvopna. Þeim er beint
til viðkomandi stjórnvalda. Ákall kirkj-
unnar hefur haft sín áhrif, gert kirkj-
una að ábyrgu friðarafli, sem mun einn-
ig hafa áhrif á hernaðarbandalög, ef
Guð lofar. Með því er ég ekki að leggja
hernaðarbandalögin að jöfnu. Ástæða
er til að taka með fyrirvara stefnu sov-
éskra stjórnvalda, sem birtist sem frið-
arstefna út á við, þ.e. í Evrópu, en hern-
aðarstefna inn á við, þegar um er að
ræða styrjöldina í Afganistan. Ég fæ
heldur ekki skilið hvernig menn, sem
vilja vera í varnarbandalagi vestrænna
þjóða, geta verið mótfallnir því að
leggja eitthvað af mörkum í varnar-
skyni. í þess háttar afstöðu felst
siðferðilegt ósamræmi.
2Kirkjan á engar guðfræði-
legar skyndilausnir á þess-
um málum, t.d. með því að
vísa í fjallræðuna, sem er í
raun hinn „ómögulegi
möguleiki", eins og Reinh-
old Niebuhr orðar það. Eða með slagorð-
um eins og „fremur dauður en ófrjáls"
og „fremur rauður en dauður". Kirkjan
getur reynt að vera þverpólitísk, en hún
verður aldrei ópólitísk. Það eitt að láta
sig þessi mál engu skipta er pólitísk af-
staða sem getur haft mjög afdrifaríkar
afleiðingar. Mér finnst allt tal um að
kjrnorkuvopnum verði eytt á fimm ár-
um bera vott um óbiblíulega bjartsýni á
eðli mannsins og heimsins. Það er ekki
hægt „að finna niður“ kjarnorkuvopn
(sbr. að finna upp). Þau eru merki þess
að við lifum í heimi sem er í uppreisn
gegn eigin hagsmunum, heimi sem hef-
ur hafnað þeirri skipan sem skaparinn
gaf honum, eins og Runcie, erkibiskup
af Kantaraborg, orðar það. Vandamálið
eru mennirnir að baki vopnunum. Þeir
verða ekki teknir úr umferð. Við vitum
að það er hægt að nota brauðhníf til að
skera brauð en einnig til að drepa.
Hvernig verður mönnum breytt og það
tryggt að kjarnorkan verði aðeins notuð
í friðsamlegum tilgangi og til að bæta
lífsafkomu þjóða? Ég hygg að menn
hræðist frekar mannleg mistök, en óá-
byrga stjórnmálamenn og stríðsglaða
hernaðarsérfræðinga. Sumir þeirra
hafa reyndar haldið því fram að við lif-
um við pax atomica, atómfrið. En menn
eru nú farnir að óttast hve lengi það
verði. Hugsunin um, að ef allir farist þá
ferst enginn (si omnes erge non), virðist
ekki nægja sem rök lengur. Hættan á
mannlegum mistökum er það mikil, án
þess að ástæða sé til að gera úr henni
allsherjar taugaveiklun.
Við getum þess vegna ekki sætt okkur
við óbreytt ástand í þessum málum. Það
er brýn þörf á viðræðum og gagn-
kvæmri afvopnun. Einhliða afvopnun