Lesbók Morgunblaðsins - 24.12.1983, Blaðsíða 12

Guðmundur Daníelsson
Inn í ríki AMONS RA
Greinarhöfundurinn kominn uppá skip eyðimerkurinnar og klæddur eins og vitringur frá
Austurlöndum.
Ferðinni er heitið í suðurátt. Fyrst yfir
norðurhafið ólgandi og grátt, eftir það yfir
haustrjóð Iönd Evrópu, loks yfir haf Róm-
verjanna „Mare Nostrum", inn í land suður-
heims og Árinnar með sefgrasið háa með-
fram bökkunum, þar sem Móses sté ungur á
land og gerðist guð meðal guða. Þeir segja
að nafnið þýði: „Hann sem dreginn var upp
úr vatninu." Ekki merkir vatnið hér annað
en vatn Nílar, annað vatn hefur aldrei verið
í Egyptalandi, og Áin frá upphafi sú ein
gyðja, sem fær var um að geta af sér líf með
föður tilverunnar, Amon Ra, sólguði heims.
Þeir nefndu hann Amon Ra og tignuðu
hann af meira óhófi og með íburðarmeiri
list en nokkurn guð annan sem sögur fara
af. Inn í ríki hans var ferð minni heitið. En
til hvurs? — Ekki er laust svar við þeirri
spurningu — manni sem lent hefur utan-
garðs í trúarbrögðunum og fann aldrei
sannleikann. Þó að þráin leiði manninn í
öngva ákveðna átt, þá Iiggur hugurinn ekki
kjur, eins og tjörn á gígbotni, heldur seytlar
fram leitandi. f ljóði mínu segi ég: „Og hið
þunglynda vatn, sem án farvegs um sveitina
sytrar, mér sum þeirra kenndi um nótt.“ Ég
hafði verið að velta fyrir mér hvur hefði
kennt mér þessi eða önnur fræði, sem
reyndar voru engin fræði, heldur flögrandi
orð. Loksins var eins og eitthvað léti undan,
ég fann í hvaða átt hugurinn stefndi: út úr
tímanum, inn í aðra tíð, þá sem var nútíð
fyrir 50 öldum, þegar rödd guðsins bergmál-
aði enn í musterissúlunum miklu: „Hægra
auga mitt er dagurinn, vinstra auga mitt er
nóttin!"
Pýramídana höfum við öll séð á góðum
myndum í sjónvarpi og bókum. Svona eru
þeir í raun og veru, sá elsti í sex þrepum í
héraðinu Sakkara, hjá rústaborginni
Memphis. Það er sá fyrsti og þeir halda að
nafn byggingarmeistarans sé Imhotep og að
faróinn hans hafi heitið Zoser. Hér eru
reyndar öll nöfn varasöm. Einn og sami
hlutur á sér mörg nöfn. Þjóðir sem mæltu á
ólíkar tungur, notuðu hvur sína leturgerð —
öðrum óskiljanlega — hví skyldu þær ekki
gefa hvurju einu það heiti, sem best hentaði
skilningi þeirra og vel fór í málinu? — í
héraðinu Gizeh, sem er í nánd við Sakkara,
rísa í beinni röð pýramídarnir þrír: hinn
mesti kenndur við Cheops, hinn annar
kenndur við Chephren og hinn minnsti
kenndur við Mykerinus. Um þetta hafði ég
lesið, eftir var að sjá það með eigin augum.
Það þykir mér hið merkilegasta við þessi
mannvirki, að þau skyldu vera reist. Hvaða
ógnarafl knúði eina fámennisþjóð til slíkra
hluta? Og hvurnig var henni það kleift? —
Engin skýring er gild. Þó er eitt víst: Amon
Ra á hvurn stein í því ríki og skiptir ekki
máli hvort faróinn hét Ramses II eða Tut-
enk-Amon, þeir sem létu höggva mynd sína
í gull og stein og töldu sig guði, þó að menn
væru þeir, með allar meinsemdir manns í
holdi sínu og önd.
Þeir höfðu sagt okkur það yrði beint flug
frá Kastro til Cairó, en þeir stóðu ekki við
það. Þeir flugu SAS-vélinni ekki lengra en
til Frankfurt. Þar hlutum við að bíða í tvær
stundir eftir egypsku stórþotunni. Æ, æ, æ,
— ekki má segja ljótt í upphafi langferðar,
en dæst getur hvur og einn öðrum að meina-
lausu. Nú þegar ferðalög eru orðin vísi-
tölubundinn partur af nauðþurftum al-
mennings, og allir hafa farið um allt, og
ekki þýðir lengur að bjóða lesandi fólki upp
á ferðasögu, þá má nú fara fljótt yfir smá-
munina. Tilmynda þarna í Frankfurt: æ,
þessi töskuburður, víðáttumiklu flugstöðv-
arbyggingar, sem bráðum verða líka i
Keflavík eins og hinum löndunum, tölvu-
töflur uppi um veggi, með síbreytilegum
Ijósletursskammstöfunum flugvélanúmera
og tímasetninga. Þetta hefði nú einu sinni
þótt undur og meira en lítið athyglisvert, en
nú ekki lengur, heldur aðeins sjálfsagðir
hlutir. Lífið er ekki lengur eins og það var,
núna er það svona: Það er örtölvukerfi sem
þenst eins og flugnanet hringinn í kringum
hnöttinn. Þá var bara að láta líða úr sér
meðan þessar tvær stundir liðu. Þarna var
barinn með háu borði í hálfhring og hentug-
um stólum við það. Við vorum í Þýskalandi
og báðum um bjór, það átti við. „Góðan
bjór,“ sögðum við. Og svarið kom ekki á
óvart, það heyrist í hvurju einasta landi,
nema á íslandi og kannski ekki heldur í
Egyptalandi: „Besti bjór í víðri veröld,"
sagði skenkjarinn, sem reyndar var ítalsk-
ur, „Wart Steiner Breu“. Mig minnir það
væru flöskur en ekki blikkdósir. Þeir skiptu
fyrir mig 10 dollaraseðli þegar ég nennti
ekki að drekka meir, umreiknuðu bjórverðið
til nýrrar myntar á gengi dagsins, greiddu
mér þýsk mörk til baka, þunga hlunka úr
málmi, og þetta urðu ónýtir peningar, engin
þjóð skiptir sleginni mynt fyrir annan
gjaldmiðil, nema kannski ef hún væri úr 20
karata gulli, sem líklega er reyndar hvurgi
til, nema ef telja skyldi í skáldsögum um
fátæka pilta, sem í næturdraumi eignuðust
slíkan pening allt fram um síðustu aldamót
þegar skoski Coghill hætti að kaupa ís-
lenska sauði á fæti við skíru gulli.
Nema loksins kom egypska breiðþotan af
himnum og settist á jörðina, og það varð
aukreitis ys í flugstöðinni og nýr töskuburð-
ur og allt svoleiðis, og renniböndin soguðu í
sig endalausar raðir af farþegafarangri,
loksins var sjálfri manneskjunni smeygt
gegnum málmleitartækin og hleypt inn T
flugvélarbelginn. Ég náði í sæti út við einn
gluggann framarlega. Það voru 8 sæti og
tveir gangar milli veggja þvert yfir. Hvílíkt
gímald! Liti ég aftur fyrir mig, þá var ekki
annað að sjá en haus við haus svo langt sem
augað eygði. Hvursu mörg vorum við hér
innanborðs? Bágt að vita — áreiðanlega
mörghundruð. „Verður okkur rænt?“ spurði
ég sjálfan mig. „Og hvurt mundu flugræn-
ingjarnir skipa kapteininum að fljúga?
Bágt að vita — kannski til Libíu eða Sýr-
lands." — En okkur var ekki rænt. Fagrar
konur úr Egyptalandi sýndu hvað gera
skyldi, ef eitthvað óvænt bæri að höndum,
karlmannsrödd talaði á meðan, fyrst á ar-
abisku, síðan öðrum málum, þremur eða
fjórum. Hvað ætli þýði að vera að kenna
manni á björgunarvesti og súrefnisgrímur í
svona farkosti? Ég hlustaði og glápti án
þess að heyra eða sjá. Farþegi í risaþotu er
ekki annað en skynlaus skepna, sem lýtur
annarra forsjá og gerir sjálfum sér best
með því að firra sig sérhvurri áhyggju. Ég
gerði það. Matur og drykkur. Þéttsetið hótel
á himnum. Merkilegt að ég skyldi ná þessu
gluggasæti. Fljótlega tók að skyggja. Borg-
ir, skógar, fjöll og dalir Þýskalands sukku
smátt og smátt í blátært rökkur. Það var
eins og að horfa gegnum djúpt vatn og
grilla óljóst i botninn. Örsmá skínandi augu
drápu fáeinum sinnum framan í mig tittl-
inga — og luktust síðan. Nú sást ekkert
meir út um kringlótta gluggann, nóttin var
lögst á hann. En það var bjart í vélinni.
Fríðleiksmeyjar úr austurlöndum, með gull-
ið litaraft og blásvart hár, liðu mjúklega
um endalausa gangvegi þotunnar, skref-
mjúkar svifu dætur Nílar um þröngar
brautir loftfarsins. Eftir matinn kviknuðu