Lesbók Morgunblaðsins - 24.12.1983, Blaðsíða 7

lífgjafar. Þessi hópur fólks er skapandi
kirkjufólk. Hópur sem hefur nægilega
djörfung og þor og berst í raun fyrir
friði í þessum heimi. Vandinn er auðvit-
að sá, að þessir einstaklingar eru aug-
ljóslega ekki neinn skilgreinanlegur
hópur. Starf einstaklinganna kemur
fyrst og fremst fram í mismunandi
samhengi og eftir ólíkum leiðum.
Hinsvegar eru svo hinar opinberu
kirkjur, sem nefnast ýmsum nöfnum
eins og kaþólikkar, mótmælendakirkjur
ýmiss konar o.s.frv. Þessar kirkjur hafa
sumar tekið raunverulegan þátt í svo-
kallaðri friðarbaráttu, eða skipt sér af
hernaðarmálum og friðarmálum á svo
kröftugan hátt að til þeirra hefur heyrzt
í fjölmiðlafrumskóginum. Kaþólikkar í
Bandaríkjunum hafa mjög beitt sér
gegn hernaðarstefnu Reagans, sem
fram hefur komið í róttækum sam-
þykktum svo sem biskupakirkjunnar.
Þessar aðgerðir kaþólikka eru mjög
mikilvægar í Bandaríkjunum, ekki sízt
vegna þess, að stór hópur kjósenda
Reagans er kaþólskrar trúar. Þessar að-
gerðir biskupa svo og töluverð umræða
meðal kaþólskra guðfræðinga um hern-
aðar- og friðarmál í guðfræðilegu sam-
hengi, getur haft þau áhrif að leikmenn-
irnir hugsi sig tvisvar um við kosningar,
sem nú er farið að hylla undir þar
vestra.
Þá er að geta hollenzku kirkjunnar,
sem mjög hefur beitt sér gegn uppsetn-
ingu kjarnorkuvopna í Hollandi og hef-
ur haft víðtæk áhrif þar í landi. Fleiri
kirkjur hafa tekið málið upp, þótt ekki
sé um dramatískar breytingar að ræða í
mótum hernaðaruppbyggingar.
2Ég held að það sé ákaflega
mikilvægt að gera sér grein
fyrir að greina verður
skarplega að það sem er
pólitískt og svo hins vegar
flokkspólitískt. Það er ein-
faldlega í eðli kristins átrúnaðar að vera
pólitískur, þótt kristindómur verði aldr-
ei eign neins stjórnmálaflokks. Kristin
trú gengur með guðfræði sem hún elur í
þennan heim, guðfræði og hugmyndir
sem er túlkun á merkingu þess að lifa
sem maður í heimi andspænis Guði,
mönnum, náttúru og sögu. Þessi túlkun
er óhjákvæmilega pólitísk vegna þess að
hún nær yfir heildarsvið mannlegrar
tilveru. Málefni friðar eru því í kirkju-
legu samhengi ekki friðarmál einhvers
staðar langt inn í himnaríki fjarri
vopnauppbyggingu og herráðum hern-
aðarbandalaga.
Trúaðir menn hljóta að taka mið af
raunverulegum aðstæðum og raunveru-
legum viðhorfum þegar þeir taka að
hugsa um og taka afstöðu til friðar- og
hernaðarmála. Svo er aftur annað mál
hvaða afstöðu þeir taka til einstakra
mála og hvar einstaka menn og hópar
bera niður í hinu pólitíska litrófi.
En ljóst er að kristnir menn verða
hvassir í afstöðu til hernaðarmála, ef til
vill vegna þess að þeir skilja betur en
margir aðrir gildi þess að áfram megi
börn fæðast inn í þennan heim grænnar
og ógeislavirkrar tilveru. Kristni
grundvallast á djúpgildum og það er
gagnvart þeim sem sprengjunum er
beint.
Kvæði sem Jónas orti á dönsku
Endursögn: Indriði G. Þorsteinsson
Til gamans er hér endursögn á kvæöi sem Jónas Hallgrímsson orti á dönsku í
kringum 1844 út af ferðalagi ónafngreindra vina til Vallö. Kvæðið nefndi hann
Matthias, min unge Taler. Það er ort undir áhrifum frá Kalevala-ljóðunum finnsku,
sem þá höfðu nýlega verið þýdd og gefin út á dönsku. Útkoma þeirra virðist hafa
töluvert verið rædd í hópi vina Jónasar, en um tíma er talið að þeir hafi kallað hann
Váinamöinen, eftir höfuðpersónu finnska kvæðaflokksins.
Fyrir utan nafnið Matthías, eru mannanöfn kvæðisins tekin úr Kalevala. Matthías
Þórðarson skýrir svo frá í heildarútgáfu á verkum Jónasar útgefnum af ísafoldar-
prentsmiðju, útgáfa ódagsett, að kvæðið sé á smáörk í eiginhandriti frá fyrri hluta
ársins 1844.
Eyrnalangan hrossahirði
heim við mylnu greina mátti,
rétt við Zampós sveitasmiðju
sat og beið íþungum vanda.
Váinamöinens fagra frændi
fann hin illu teikn á lofti
brást því hart við brögðum fjenda
brýndi sína rödd og mælti:
„Veslings ungi vin frá bænum
við skulum ekki gráta þetta.
Ekkert hryggir ungan sveininn
ungan skálk með rauðar varir. “
„Ástæðu hef ég ærna að tárast
af því mér er horfinn pokinn,
glötuð fötin góðu og fínu,
gripinn hvítur manndrápari
og myrkurgljáu nýársstígvél.
Aðrir týndir eru munir
allir, sem ég vildi að kættu
ungar meyjar úti á Völlum
ungar systur jómfrúrklausturs
líkar í vexti liljustönglum
liljublöðum hreinni álitum.
Eins og mínar ungu varir
eru rjóðar Vallna systur.
Aldrei mínar ungu jómfrúr
augum líta týnda muni,
týnda muni í týndum poka.“
Póstþjónar með halla hatta
hæla langa og stóra fætur
stóðu nú á stígnum miðjum
stórlátir með pokaskjattann.
Matthías sem mikið talar
mæddur settist þétt hjá viðju,
þétt hjá glaðri og vænni viðju,
vænni eins og klaustursystur.
Jónas Hallgrímsson. Lágmynd Ríkarðs Jónssonar, gerð eftir teikn-
ingu Helga Sigurössonar.
Matthías sem mikið talar
Matthías sem mikið talar,
mikinn fór úr vetrarlundum,
vék frá myrku vetrarbeyki
Vallna systur gista þráði.
Váinamöinens fagra frænda
fylgdi sonur Laughis gamla.
Dróst að villtum dansahestum
drukkin þjóð með augun rauðu.
Póstþjónar með halla hatta
hæla langa og stóra fætur
reikuðu um Ringsteds götur
ringlaðir með vondum sniðum.
„Ég skal flytja út að Völlum
út til fríðra klausturmeyja,
út til Vallna ungu kvenna
ungan skálk með rauðar varir.
Þinn mér réttu þennan poka
þann með sparifötin góðu
og mikið hvítan manndrápara,
myrkurgljáu nýársstígvél.
Farðu síðan út á engið
eltu kýrnar, vertu á stígnum
þaðan færðu far með vagni,
sem flytur þig í hlað á Völlum. “
Varla heim til Vallna meyja
varla heim til fríðra systra
ökum skálki, eða flytjum
ungan skálk með rauðar varir.
Hóf þá upp úr holu dimmri
hrossaþjófur eyrun löngu
undan hússins háu veggjum
honum mæltist svohljóðandi:
Síðan fór hann út á engið
elti kýrnar, hljóp á stígnum.
Váinamöinens frændi flýði
frækinn Laughis son úr Lundum.
Risu úr lágum leynistöðum,
löngum skurði rétt við stíginn,
póstþjónar með halla hatta
hæla langa og stóra fætur.
Síðan tóku tár að falla,
tár á brjóstið hrundu niður
og frá brjósti og ofan á maga
og frá maga niður á hnéð
og frá hné og ofan á fótinn
og frá fæti niður í svörðinn.
Síðan eftir svarðargröfum
seitluðu tár að hafsins báru
brimsölt tár frá hjarta heitu.
7