Vísir - 18.03.1978, Blaðsíða 4

4
Frissikötturtregurtilþátttöku I
stóölifi i „Fritz the Cat” eftir
Ralph Bakshi.
Jon Voight og J ane Fonda i nýj-
ustu mynd Hal Ashbys „Coming
llome".
Ungæðislegur Jack Nicholson
meö Candice Bergen og Art
Garfunkel f mynd Mike Nichols,
„Carnal Knowledge”.
Vandræöi á hliðarlinunni i
„MASH” eftir Robert Altman.
Laugardagur 18. mars 1978 visœ
Ben Johnson, Timothy Bottoms
og yngri bróöir hans i „The Last
Picture Show” eftir Peter
Bogdanovich.
Robert Altman, ræöir um atriöi
i myndinni „Images” við Su-
sannah York, Hugh Millais og
Cathryn Harrison.
Peter Fonda i „Easy Rider”
sem Dennis Hopper leikstýröi.
Ron»e Blakiey, Barbara Baxley
og Henry Gibson i „Nashville”
eftir Altman.
NYJA FOLKIO I HOL
Á nýliðinni kvikmyndahátlð i Reykjavik
fengu þeir sem áhuga höfðu tækifæri til að
kynnast dálitið nýrri og óvenjulegri hlið á
bandariskri kvikmyndagerð. Kvikmyndir
sem frá Bandarikjunum koma hafa i gegn-
um árin og reyndar ekki óverðskuldað fengið
á sig stimpil iðnaðar, miklu fremur en listar.
Peningar hafa stjórnað þvi hvaða myndir
hafa verið gerðar og hvernig, og leikstjórar
og leikarar hafa unnið sitt verk eftir fyrir-
mælum peningamannanna.
Tvær bandariskar myndir voru á kvik-
myndahátiðinni, „Fritzthe Cat”, eftir Ralph
Bakshi og ,,A Woman under the Influence”
eftir John Cassavetes. Báðar þessar mynd-
ir báru þess merki að vera persónuleg verk,
unnin af listamönnum.
Þessir tveir menn eru fulltrúar nýrrar
hreyfingar i bandariskri kvikmyndagerð þó
báðir skeri sig reyndar nokkuð greinilega úr
fjöldanum, hversu mótsagnakennt sem það
kann að hljóma.
í þessum greinarstúf verður gerð örlitil
grein fyrir hinni „nýju bylgju” i Hollywood
sem skollið hefur á núna á sjöunda áratugn-
um. Ilétt er þó að geta þess strax að á marg-
an hátt stendur fjármálabraskið i kvik-
myndaheiminum bandariska i blóma, —
menn læra jú brellur og klókindi i við-
skiptum af reynslunni eins og annað.
John Cassavetes sem sumir
telja upphafsmanninn, fæddist
fyrir 49 árum i New York. Hann
er af grisku foreldri og faðir
hans var kaupsýslumaður sem
hafði lag á að tapa og græða
milljónir á vixl.
Þaö má til gamans minnast á
litilfjorlegt atvik i æsku Cassa-
vetes. Eitt sinn þegar hann var
að leika braut hann i sér nokkr-
ar framtennur. Fjölskyldan
hafði ekki tök á að kaupa handa
honum gerfitennur og hann var
ófáanlegur til að brosa i nokkur
ár. Mjög þvinguð og tauga-
veiklulegbroshafa alla tið veriö
mjög sterk einkenni á leik
Cassavetes — sennilega af-
leiðingar brotnu tannanna i
æsku. En þetta var nú útúrdúr.
Átta myndir að baki
Hann lauknámi frá New York
Academy of Dramatic Arts 1953
oghóf bráttað leika i sjónvarps-
þáttum þar sem hann fékk ekki
vinnu á Broadway. Or sjón-
varpinu lá leið hans siðan i kvik-
myndirnar þar sem frægðin
beiðhans. Meðal hlutverka hans
er eiginmaðurinn i „Rose-
mary’s Baby” og hlutverk i
„The Dirty Dosen” og „Two
Minute Warning”
Hér verður þó talað um hann
sem leikstjóra þótt hann sjálfur
segist alltaf telja sig „at-
vinnu”-leikara og
„áhuga”-leikstjóra.
„Shadows” hét hans fyrsta
mynd gerð 1960, og hún markaði
stefnuna. Hann á nú að baki 8
myndir, sem allar hafa verið
gerðar fyrir eigið fé og sömu
leikarana má þekkja aftur og
aftur i þeim. Jafnvel hans eigin
ættingja.
Hippar
Stfll útlit og viðfangsefni
mynda hans var ávallt heldur
ólikt þvi sem gerðist i myndum
stórfyrirtækjanna United Art-
ist, Columbia, MGM, Warnar
Brothers, Fox og Paramount.
En þaö væri einum og einföld
lausn að segja að einn leikstjóri
hefði haft þau áhrif sem marka
má á þeirri breytingu sem orðið
hefur á kvikmyndum frá Holly-
wood, þótt hann hafi sennilega
haft meiri áhrif en menn gera
sér grein fyrir.
Flestir þeir ungu leikstjórar
sem komu fram á sjónarsviðið
eftir 1970 uxu upp með og urðu
fyriráhrifum af hippum,blóma-
æðinu, og þeim uppreisnaranda
sem varð vart i Bandarikjunum
á siðasta áratug.
„Easy Rider”, hin ódýra og
ungæðislega mynd Dennis
Hoppersem varð ein tekjuhæsta
mynd i kvikmyndasögunni er
sennilega augljósasta táknið um
breytinguna. Aðrir benda á
„Shadows” frá 1960 og segja að
þessi þróun hafi byrjað þar, —
þar hafi hin nýja kynslóð leik-
stjóra fyrirmyndina.
Enn aðrir benda á þegar Mike
Nichols fékk fyrstur manna
lokaákvörðunarrétt um útlit
myndar sinnar Catch 22 siðan
Orson Welles i gamla daga. Það
var annars viðtekin venja að
kvikmyndafyrirtækið átti loka-
orðið.
Ný kynslóð
Það sem einkennir þessar
nýju kvikmyndir — gerðar eftir
1970 — eru eiginlega hvorki list-
rænir yfirburðir né betri sölu-
varningur en áður, heldur sam-
bland af hvoru tveggja. Einhver
fékk þá flugu i kollinn að áhorf-
endur væru flestir hverjir undir
þritugu,væru þreyttir á drama-
tiskum stórmyndum og skripa-
myndum og að fjárhagsað-
stæður væru svo slæmar að það
skaðaði ekki að prófa nýja hluti
hvað sem væri.
Niðurstöður tilraunarinnar
urðu ekki þær að einn eða tveir
framúrstefnuleikstjórar skytu
upp kollinum, heldur hópur
ungra manna sem hreinlega er
að taka yfir Hollywood. Og nú
eru bandariskar kvikmyndir i
fyrsta sinn auglýstar sem
myndir leikstjóra. „Nýjasta
mynd Spielbergs” er t.d. frasi
með auglýsingagildi. Það eru
ekki lengur bara leikarar sem
eru stjörnurnar.
Nöfnin
Það er kannski rétt að nefna
nokkur nöfn i þessu sambandi.
Hinir „nýju” leikstjórar í Holly-
wood eru m.a. Woody Allen
(Love and Death) Robert Alt-
man (Nashville) Hal Ashby
(The Last Detail) Ralp Bakshi
(Fritz the Cat) Noel Black
(Pretty P.oison) Peter
Bogdanovich (The Last Picture
Show) Mel Brooks (Young
Frankestein) Brian De Palma
(Carrie) Joþn Cassavetes (A
Woman under the Influence)
Francis Ford Coppola (The
Godfather) John Hancock
(Bang the Drum Slowly),
Dennis Hopper (Easy Rider)
George Lucas (American
Graffiti, Star Wars) Terence
Malick (Badlands) Paul
Mazursky (Next stop Grenwich
Village) John Milius (The Wind
and the Lion) Bob Rafelson
(Five Easy Pices) Michael
Ritchie (The Bad News Bears)
Jerry Schatzberg (Scarecrow)
Steven Spielberg (Jaws) How-
ard Zieff (Hearts of the West).
og Martin Scorsese (Taxi
Driver).
Það er kannski á mörkunum
að Cassavetes eigi heima á
þessum lista — hann og Joan
Silver (Hester Street) eru tveir
leikstjórar sér á báti sem aldrei
hafa notfært sér fjármagnið i
Hollywood eins og hinir hafa
gert.
Handritahöfundarnir
En það þarf fleiri en leikstjóra
til að gera bió. Meðal athyglis-
verða handritahöfunda sem
komið hafa fram með þessum
leikstjórum eru Willard Huyck
og Gloria Katz (American
Graffiti) Paul Schrader (Taxi
Driver) Joan Tewkesbury