Morgunblaðið - 16.02.2001, Qupperneq 10

FRÉTTIR
10 FÖSTUDAGUR 16. FEBRÚAR 2001 MORGUNBLAÐIÐ
ÁRNI Steinar Jóhannesson, Vinstri-
hreyfingunni – grænu framboði, var
málshefjandi umræðunnar og hann
benti á í upphafi máls síns að vegna
samdráttar í fiskvinnslu hefðu alls 338
verið á atvinnuleysisskrá í janúar sl.
Sú tala væri þó í raun enn hærri, því
ekki væru þeir taldir með sem féllu
undir svokallaða 60 daga reglu sam-
kvæmt lögum um greiðslur Atvinnu-
leysistryggingasjóðs.
„Víða um land eru blikur á lofti
varðandi atvinnuöryggi fiskverka-
fólks. Rækjuvinnslan á víða í erfiðleik-
um, óljóst er um framhald á vinnslu á
Rússafiski og sameining fyrirtækja
heldur áfram,“ sagði þingmaðurinn og
lýsti eftir stefnu stjórnvalda í byggða-
málum. Hvernig mætti minnka út-
flutning á óunnum fiski og hvort
tryggja mætti að íslensk fiskvinnsla
fengi ávallt tækifæri til að bjóða í þann
fisk sem veiddur væri innan íslensku
lögsögunnar.
Aðgerðir stjórnvalda hafa
veikt stöðu fiskvinnslunnar
Árni Steinar velti einnig upp þeirri
spurningu hvort gera mætti íslensk-
um fiskvinnsluhúsum án útgerðar
kleift að eignast kvóta og hvernig
mætti tryggja starfsöryggi fisk-
vinnslufólksins. Mæltist hann til þess
að sett yrði á laggirnar nefnd sem
rannsakaði afleiðingar þess að stór at-
vinnufyrirtæki eru seld milli byggðar-
laga.
„Ríkisstjórnin og þar með félags-
málaráðherra hafa beitt sér fyrir að-
gerðum sem veikja stöðu fiskvinnsl-
unnar í landinu og þá sérstaklega
stöðu og réttindi verkafólksins. Rýmk-
að hefur verið um vegna útflutnings á
óunnum fiski með þeim afleiðingum að
sá útflutningur hefur aukist stórlega.“
Árni sagði að ekki yrði fram hjá því
litið að reglugerð félagsmálaráðherra
frá árinu 1995 hvetji fyrirtæki til þess
að stöðva fiskvinnslu og velta launa-
kostnaðinum yfir á Atvinnuleysis-
tryggingasjóð. Velti hann því upp
hvort komið hefði til tals að auka
byggðakvótann eða byggðatengja
með einhverjum hætti veiðiheimildir
til þess að skapa sjávarbyggðum aukið
öryggi og hvort komið hefði til greina
að skilgreina ákveðin svæði sem sér-
stök byggðaþróunarsvæði svo heimilt
yrði að beita styrkjum til nýsköpunar í
atvinnulífinu þar.
„Við getum ekki unað við það að
landsbyggðin lúti algjörlega lögmálum
peningamagnsins og aðeins sé látið
ráðast hvernig mál þróast í þessum
efnum,“ sagði Árni Steinar ennfrem-
ur.
Ráðherra segir vandann
fyrst og fremst staðbundinn
Páll Pétursson félagsmálaráðherra
taldi að dregin væri upp fullsvört
mynd af ástandinu og benti á atvinnu-
leysistölur máli sínu til stuðnings.
Ráðherra upplýsti að atvinnuleysi í
janúar sl. hefði numið 1,6%, en í des-
ember sl. hefði það verið 1,3%. Í jan-
úar 2000 hefði það hins vegar numið
2,6% eða einu prósenti lægra atvinnu-
leysi hefði verið í janúar á þessu ári en
á sama tíma í fyrra. Skráðir atvinnu-
lausir sl. miðvikudag í atvinnugrein-
inni vinnsla sjávarafurða hefðu verið
312 talsins og því hefði þeim heldur
fækkað frá síðustu mánaðamótum.
Hitt væri rétt að enn væri að tínast inn
á listann fólk á uppsagnarfresti og því
kynni atvinnulausum að fjölga eitt-
hvað.
Ráðherra sagði að fyrst og fremst
væri um staðbundinn vanda að ræða.
Ástandið væri alvarlegt á þremur til
fjórum stöðum, hann hefði heimsótt þá
staði sem verst væru settir og boðið
fram það sem félagsmálaráðuneytið
hefði ráð á, þ.e. átaksverkefni og eða
námskeiðahald. Þessu hefði verið vel
tekið, þegar væri farið af stað átaks-
verkefni í Bolungarvík og námskeið og
þar væri sérstakur vinnuhópur að
störfum í þessum tilgangi og í Vest-
mannaeyjum hefði verið óskað eftir
tilnefningum í slíkan vinnuhóp en
starfsmenntunarátak væri þar einnig í
vændum.
Kvóti bundinn við sveitarfélög?
Þá sagði hann ákveðið að ráðið yrði í
fullt starf hjá Svæðisvinnumiðlun Suð-
urlands í Vestmannaeyjum til umsýslu
og ráðgjafar enda væri vandinn mest-
ur þar í bæ. Frá Húsavík bærust þær
góðu fréttir að líkur væru til þess að
Harðviður hf. hæfi starfsemi að nýju, í
það minnsta tímabundið, til þess að
ljúka við óunnið hráefni. Þar kæmi
m.a. að málum Atvinnuleysistrygg-
ingasjóður, en átta störf sköpuðust við
verkefnið í alls þrjá mánuði. Þá væru
uppi hugmyndir um fleiri verkefni
norður þar, t.d. við hvalaskoðunina
sem væri mikill vaxtarbroddur í at-
vinnulífi Húsvíkinga.
Á Ólafsfirði væri að fara í gang aftur
saltfiskvinnsla og þá ætti að léttast
róðurinn þar. Unnið væri að því að
koma rækjuverksmiðjunni Pólum aft-
ur í gang á Siglufirði.
„Það er rétt að hafa í huga að þessi
vandi er að sumu leyti heimatilbúinn,“
sagði Páll. „Frá Bolungarvík er ein-
ungis unninn þriðjungur þess botn-
fiskafla sem þar er landað. Litlu meira
er unnið af lönduðum fiski í Vest-
mannaeyjum en á fiskiskipum þeirra
eru 60 aðkomumenn.“
Hann sagði að tryggingarsjóður
sjálfstætt starfandi einstaklinga hefði
möguleika á því að styrkja fólk við at-
vinnuháttabreytingu. Hann hefði
hreyft þeirri hugmynd að binda hluta
kvótans við sveitarfélögin í sjávar-
byggðunum, m.a. til þess að tryggja
atvinnuöryggi.
Sjávarpláss drúpa höfði
Þingmenn Vestfirðinga voru áber-
andi við umræðuna og fyrstur þeirra
tók til máls Karl V. Matthíasson, sem
nú er orðinn 2. þingmaður kjördæm-
isins eftir brotthvarf Sighvats Björg-
vinssonar af þingi.
Karl sagði algjörlega óviðunandi að
fiskverkafólk þyrfti að lifa við þær að-
stæður að hægt væri að senda það
heim í sextíu daga á ári á lægstu laun-
um vegna hráefnisskorts. Sextíu dag-
ar væru stór hluti eðlilegs vinnudaga-
fjölda á ári hverju.
„Við vitum að svona margir dagar á
ári án bónuss og yfirvinnu halda fólki á
bágum kjörum og þetta er alvarleg
staða,“ sagði hann.
Karl lagði áherslu á að Byggða-
stofnun, sem eigandi verksmiðjunnar,
legði allt kapp á að hæfir menn kæmu
að málum svo rekstrarumhverfið yrði
öruggt.
„Dapurleiki atvinnuleysisins er al-
varlegur og á það bæði við um ein-
staklinga sem atvinnulausir eru og
einnig þau byggðarlög sem búa við at-
vinnuleysi. Það er orðin eyðibyggða-
stefna og ekkert annað þegar heilu
sjávarplássin upp á þúsundir íbúa, svo
sem í Vestmannaeyjum og Bolungar-
vík og víðar eru farin að drúpa höfði í
þjáningu vegna fiskveiðistjórnunar-
stefnu íslenskra stjórnvalda,“ sagði
Karl.
Jafngildir að 10.000 væru
atvinnulausir í Reykjavík
Einar K. Guðfinnsson, 1. þingmaður
Vestfirðinga og sjálfstæðismaður,
sagði ástandið grafalvarlegt. Um væri
að ræða atvinnuleysi af óþekktri
stærðargráðu sem skollið hefði yfir
með skelfilegum afleiðingum.
„Hugsum okkur ástandið í byggð-
arlagi þar sem fólk hefur unnið daginn
út og daginn inn að fiskvinnslu, en
stendur síðan skyndilega frammi fyrir
hræðilegri óvissu vegna lokunar fyr-
irtækja, gjaldþrota og atvinnubrests,“
sagði hann.
Einar sagði að ekki væri verið að
tala um neinar smátölur í þessu samb-
andi; yfir 90 manns hefðu orðið at-
vinnulausir á einni nóttu í Bolungarvík
eftir gjaldþrot rækjuvinnslunnar
Nasco sem svaraði til um 9% af íbúa-
fjöldanum og væri hliðstætt því að
10.000 manns væru án atvinnu í
Reykjavík um þessar mundir.
Hann bætti þó við að atvinnulausum
hefði fækkað í Bolungarvík af ýmsum
ástæðum, en eftir stæði skelfilegur
vandi sem finna þyrfti lausn á til fram-
búðar.
„Við svona aðstæður eru íslensku
fiskverkafólki bjargirnar bannaðar.
Atvinnulíf er fábreytt, það er ekki í
önnur hús að venda og afl hins op-
inbera við atvinnuuppbyggingu hefur
farið í það að stuðla að nýjum atvinnu-
möguleikum, utan landsbyggðarinnar.
Það er því eðlilegt að fólki finnist við
þessar aðstæður að það sé verið að
senda því þau skilaboð að flytja sig um
set – fara suður strax.“
Stjórnvöldum ekki um að kenna
Fleiri tóku til máls í umræðunni,
m.a. Guðjón Arnar Kristjánsson,
Frjálslynda flokknum, og mótmælti
hann þeim orðum félagsmálaráðherra
að um heimatilbúinn vanda væri að
ræða.
Ólafur Örn Haraldsson, Framsókn-
arflokki, varaði menn við að mála of
dökka mynd af ástandi mála og ekki
væri hægt að kenna byggðastefnu
stjórnvalda um hvernig komið væri.
Steingrímur J. Sigfússon, formaður
vinstri-grænna, tók undir að margar
ástæður væru fyrir bágri stöðu
margra byggðarlaga. Slæm staða í
sjávarútvegi bættist við afturför í öðr-
um atvinnugreinum á landsbyggðinni,
þar sem einkavæðing almannaþjón-
ustunnar hefði leitt til umtalsverðs
samdráttar á undanförnum árum, t.d.
með því að pósthúsum og símstöðvum
hefði verið lokað og dregið úr starf-
semi banka, verslana og skyldrar
starfsemi.
Næst kæmi svo einkavæðing
Landssímans með tilheyrandi kjafts-
höggi fyrir landsbyggðina.
Lúðvík Bergvinsson, Samfylking-
unni, taldi að heimild fiskvinnslufyr-
irtækja til að senda starfsfólk heim
vegna hráefnisskorts ætti ekki við nú
á dögum og Árni Johnsen, Sjálfstæð-
isflokki, sagði að þá grundvallarkröfu
ætti að gera til sjávarútvegsins hér á
landi að jafnvægi væri milli veiða og
vinnslu.
„Veiðar verða að metta atvinnuþörf-
ina í landinu,“ sagði Árni.
Undir lokin sagði Kristinn H. Gunn-
arsson, þingmaður Framsóknar-
flokksins og formaður stjórnar
Byggðastofnunar, að óskað hefði verið
eftir aukningu byggðakvóta úr 1.500 í
3.000 tonn. Úthlutun hans hefði tekist
vel og ástæða væri til þess að fikra sig
áfram eftir þeirri braut sem þar var
lögð. Einnig hefði stofnunin velt fyrir
sér að teknir verði upp beinir styrki til
atvinnusköpunar á landsbyggðinni.
Umræða utan dagskrár um atvinnuöryggi fiskverkafólks á landsbyggðinni
Ástandið
óviðunandi
Þingmenn voru sammála um að vandi
ýmissa sjávarbyggða væri mjög alvarlegur,
er málefni fiskverkafólks voru rædd á
Alþingi í gær. Sumir töldu þó fulldökka
mynd dregna upp af ástandinu.
Morgunblaðið/Golli
Hlustað á umræður á Alþingi. Frá vinstri: Rannveig Guðmundsdóttir, Lúðvík Bergvinsson og Bryndís Hlöðvers-
dóttir. Í baksýn má sjá Tómas Inga Olrich og Pétur Blöndal.
FIMM þingmenn stjórnarandstöð-
unnar hafa lagt fram á Alþingi
frumvarp til laga um breytingu á
lögum um grunnskóla, nr. 66/1995.
Fyrsti flutningsmaður frum-
varpsins er Guðmundur Árni Stef-
ánsson, Samfylkingunni, en það er
afar stutt og tekur aðeins til viðbóta
við 1. málsgrein 53. laganna.
Nýr málsliður bætist þar við,
svohljóðandi: „Heimildir, undan-
þágur eða tilraunastarfsemi sam-
kvæmt þessari málsgrein geta þó
aldrei falið í sér að sveitarstjórnir
framselji öðrum ábyrgð og fram-
kvæmd skólastarfs og kennslu.“
Í greinargerð með frumvarpinu
segir að ljóst sé af nýlegum svörum
menntamálaráðherra á Alþingi að
hann hyggist leyfa að skólastarf í
nýju íbúðarhverfi í Hafnarfirði
verði boðið út eins og hver önnur
atvinnustarfsemi og ábyrgð og
framkvæmd þess falin þeim sem
best býður. Flutningsmenn frum-
varpsins séu algerlega andvígir því
að þannig sé að farið og telji afar
hæpið að hægt sé að túlka heimildir
í 1. mgr. 53. gr. grunnskólalaga
þannig að slíkt rúmist innan ramma
laganna.
Með frumvarpi þessu séu tekin af
öll tvímæli um skyldu og ábyrgð
sveitarstjórna til að bera sjálfar
alla ábyrgð á kennslu og fram-
kvæmd skólastarfs í grunnskóla.
Frumvarp um breytingu á grunnskólalögum
Sveitarstjórnir geti
ekki framselt ábyrgð STEINGRÍMUR J. Sigfússon,formaður Vinstri hreyfingarinn-ar-græns framboðs, hefur gert
forsætisráðherra fyrirspurnir í
tvennu lagi á Alþingi og varða
þær stjórnarskrá íslenska lýð-
veldisins.
Í hinni fyrri er lagt út af 26.
greinstjórnarskrárinnar og
spurt hvort forsætisráðherra
hyggist beita sér fyrir því að
settar verði reglur um fram-
kvæmd kosninga, þjóðarat-
kvæðagreiðslu, sem tiltækar
væru ef til þess kæmi að forseti
Íslands beitti ákvæði 26. gr.
stjórnarskrárinnar og synjaði
staðfestingar á lögum.
Í síðari spurningunni er komið
að skipan stjórnarskrárnefndar
og spurt hvort ráðherra hyggist
skipa að nýju nefnd sem vinni að
áframhaldandi endurskoðun
stjórnarskrárinnar. Einnig er
óskað svara við því hvaða kaflar,
greinar og efnisatriði stjórnar-
skrárinnar ráðherra telji helst
þörf á að yfirfara eða endur-
skoða í ljósi aðstæðna og alþjóð-
legrar réttarþróunar.
Fyrirspurnir um
stjórnarskrármál