Morgunblaðið - 16.02.2001, Blaðsíða 12

FRÉTTIR
12 FÖSTUDAGUR 16. FEBRÚAR 2001 MORGUNBLAÐIÐ
ÍSLENSK rannsókn gefur til kynna
að yfir 20% þeirra sem beita börn
kynferðislegu ofbeldi séu sjálfir
yngri en 18 ára. Dr. Richard Beckett,
sérfræðingur í klínískri sálfræði og
réttarsálfræði og forstöðumaður
réttarsálfræðistofnunar í Oxford á
Englandi, hélt í gær námstefnu um
meðferð ungra gerenda kynferðis-
legs ofbeldis gegn börnum á vegum
Barnaheilla og Barnaverndarstofu.
Hann segir að þeir unglingar, sem
misnota börn, eigi sjálfir almennt í
erfiðleikum við að tengjast jafnöldr-
um og kvarti undan því að vera ein-
mana, einangraðir og skildir útundan
og hafi einatt sjálfir orðið fyrir mis-
notkun.
Erfitt með að tengjast
fólki á eigin aldri
Í umfjöllun sinni gerði dr. Beckett,
sem mikið hefur unnið að meðferð
kynferðisbrotamanna og rannsakað
börn sem beita kynferðisofbeldi,
greinarmun á þeim unglingum sem
misnota börn kynferðislega og hin-
um sem beita jafnaldra eða eldri kon-
ur kynferðislegu ofbeldi. Innan
hvors hóps eru ákveðin einkenni
mjög áberandi en síður en svo án
undantekninga.
„Þeir unglingar sem misnota börn
eiga sjálfir almennt erfitt með að
tengjast fólki á eigin aldri. Þeir
kvarta undan því að vera einmana,
einangraðir og skildir útundan.
Það er mjög áberandi að þeir eigi
sér sögu um að hafa sjálfir verið mis-
notaðir, oftast með kynferðislegu of-
beldi en einnig með líkamlegu of-
beldi. Þannig að þeir verða ekki
barnaníðingar að ástæðulausu, það
er greinilegt að þeir hafa orðið fyrir
erfiðri, niðurbrjótandi reynslu í
æsku,“ segir dr. Beckett.
Hann segir að aðeins náist til brots
af þeim ungmennum, sem misnota
börn kynferðislega, en sem betur fer
sé mjög lítill minnihluti þess hóps þá
þegar farinn að beina kynhneigð
sinni fyrst og fremst að börnum.
„Þegar þeir nást gengur vel að
koma í veg fyrir að vandamálin þró-
ist,“ segir hann. „En það er mikil-
vægt að ná þeim og það er líka mik-
ilvægt að við sem samfélag
viðurkennum vandamálið. Þegar við
náum þeim segjum við þeim að það
sem þeir eru að gera sé rangt og
bjóðum þeim hjálp. Það þarf ekki
endilega að vera fangelsisvist, stund-
um er nóg að ná þeim,“ segir dr.
Beckett og segir flesta unglinga sem
misnota börn vilja þýðast meðferð og
taka leiðsögn um það að hegðun
þeirra sé röng og skaðleg börnunum.
Öðru máli gegnir um meðferð ung-
linga sem ráðast á fólk á eigin aldri
eða sér eldri konur. „Þeir eru oft
árásargjarnari og gerast oft sekir
um aðra glæpi. Þannig að það ekki
nóg að takast á við það vandamál
sem snertir kynhegðun þeirra heldur
þarf oft að takast á við almenna and-
félagslega hegðun og viðhorf.“
Hvað varðar þá sem brjóta gegn
börnum og sjálfir hafa orðið fyrir
slíkri misnotkun segir dr. Beckett að
skipt geti máli að börn sem verði fyr-
ir slíkri misnotkun njóti bestu um-
önnunar og meðferðar í því skyni að
vinna gegn því að þau geri öðrum það
sem þeim sjálfum var gert.
„Ég held að það sé grundvallar-
regla að allir sem hafa orðið fórn-
arlömb misnotkunar eigi að fá með-
ferð til að komast yfir og vinna úr
þeirri reynslu. Hættan er sérstak-
lega mikil ef um er að ræða unglinga
sem hafa verið misnotaðir af mönn-
um utan fjölskyldunnar. Oft eru
barnaníðingar vingjarnlegir við börn
og fórnarlömbin kalla misnotkunina
ekki alltaf misnotkun. Þau geta jafn-
vel litið á ofbeldismanninn þannig að
hann hafi komið vel fram við þau og
sé vinur þeirra. Þannig verða þeir
sér stundum út um vitsmunalega
réttlætingu fyrir því að misnota sjálf-
ir börn.“
Ekki stöðvað með
meðferð afbrotamanna
Spurður um raunhæfa möguleika
á því að finna væntanlega unga kyn-
ferðisafbrotamenn áður en þeir ger-
ast sekir um brot, segir dr. Beckett
að slíkt sé hægt og kynferðislegt of-
beldi verði aldrei stöðvað með því
einu að veita kynferðisafbrotamönn-
um meðferð.
„Við þurfum að líta á málið frá
sjónarhorni almennrar heilbrigðis-
stefnu og horfast í augu við það að
sumar fjölskyldur eiga á hættu að
börn þeirra verði afbrotamenn og
kynferðisafbrotamenn. Við getum
tekist á við það og beint kröftum að
fjölskyldum, sem eru í vítahring mis-
notkunar, án þess að nálgast málið
þannig gagnvart þeim að þær séu að
framleiða ofbeldismenn. Við vitum
líka að ungum manni, sem er að þróa
með sér mynstur alvarlegra afbrota,
er líka hættara en öðrum við að
fremja kynferðisafbrot. Á stofnun-
um, sem fást við unga afbrotamenn,
ætti því ekki aðeins að grípa inn í mál
þeirra, sem eru orðnir kynferðisof-
beldismenn heldur einnig þeirra sem
eiga á hættu að verða það.“
Dr. Beckett segir að skólar geti
unnið að forvörnum gegn almennum
kynferðisbrotum og nauðgunum með
því að kenna unglingum viðeigandi
hegðun á stefnumótum og með því að
takast á við karlmennskuhugmyndir
árásargjarnra unglingspilta, sem
telji sig þurfa að yfirgnæfa og sigra
alla aðra, en slíkt hegðunarmynstur
á unglingsárum sé eitt einkenni sí-
brotamanna og þeirra sem fremja
kynferðisofbeldi gegn jafnöldrum og
sér eldri konum. „Þetta snertir líka
hugmyndirnar um hvernig það eigi
að vera að vera karlmaður í sam-
félaginu og við þurfum líka að takast
á við það,“ segir hann.
Ekki bara ófreskjur
í öðrum húsum
Hann segir að réttilega krefjist al-
menningur harðra aðgerða gegn
kynferðisafbrotum en almenningur
vilji einnig gjarnan telja sér trú um
að þetta sé vandamál sem sé sér fjar-
lægt og tengist óþekktum ófreskjum.
„En staðreyndin er sú að flest
börn eru misnotuð af meðlimum eig-
in fjölskyldu og flest fólk verður fyrir
kynferðisárásum frá fólki sem það
þekkir, eiginmönnum, sambýlis-
mönnum eða kærustum en ekki
ókunnum. En við finnum ekki lausn á
vandamálinu með því bara að
hneykslast. Við verðum að þora sjálf
að horfa í spegilinn. Þetta snýst ekki
um einhverjar ófreskjur í öðrum hús-
um heldur tengist þetta mikið því
hvers konar manneskjur við erum.“
Umræðu þörf
Hann segir að í Englandi séu mörg
meðferðarúrræði í boði fyrir full-
orðna kynferðisafbrotamenn, þar á
meðal er umfangsmikil meðferð í
fangelsiskerfinu. „Það er til mikið af
úrræðum fyrir þá sem hlotið hafa
dóma en vandinn er sá að stærsti
hlutinn fær ekki dóma. Við stöndum
meðal annars frammi fyrir þeirri
áskorun að hefja umræðu um það
hvort það eigi að bjóða meðferðar-
eða ráðgjafarþjónustu á borð við þá
að menn geti hringt inn og sagst hafa
t.d. gert eitthvað á hlut dóttur sinnar
og vilji fá hjálp. Eigum við að bjóða
manni slíka hjálp án saksóknar?
Þetta er umræða sem við þurfum að
fara í gegnum í þjóðfélaginu því ég
held að án hennar getum við ekki
dregið úr misnotkuninni.“
Dr. Beckett segir flesta fullorðna
menn sem fremja kynferðisafbrot
gegn börnum fúsa að undirgangast
meðferð og einnig unglingar sem
fremja sams konar afbrot. Víða
gangi vel að bjóða uppbyggilega
meðferð. Erfiðara sé að eiga við hina
sem á unglingsaldri ráðast á jafn-
aldra og eldri konur.
„Þeir eru svo andfélagslegir. Við
erum enn að leggja okkur fram um
að þróa aðferðir til þess að veita þeim
meðferð og ekki bara það heldur til
þess að finna þá áður en þeir brjóta
af sér og hefja vinnu með þeim tím-
anlega,“ segir hann.
Um það hvernig standa eigi að því
að greina þennan hóp með það í huga
að grípa snemma inn í þróun hneigð-
arinnar segir hann að flestir þeir sem
starfa með börnum geti þurft að
koma þar að. Kennarar hafi hlut-
verki að gegna og menntun þeirra
geri þá í auknum mæli færa um að
takast á við að bera kennsl á hegð-
unarvandamál barna. „Þeir þurfa að
geta gert sér grein fyrir að mikið af
árásargirni ungra manna getur verið
til marks um þá misnotkun sem þeir
verða sjálfir fyrir,“ segir hann.
„Þegar stúlkur verða fyrir mis-
notkun brýst það gjarnan út hjá
þeim með því að þær ráðast á sjálfar
sig; skera úlnliðina, þróa með sér át-
raskanir eða verða lauslátar. Þegar
drengir verða fyrir misnotkun kem-
ur það fram í hegðun þeirra gagnvart
umhverfinu. Þannig að hegðunar-
vandamál hjá ungum dreng má ekki
bara afgreiða með því að þetta sé
hræðilegur drengur heldur getur
hann verið að birta mönnum ein-
kenni þeirrar misnotkunar, sem
hann sjálfur hefur orðið fyrir,“ segir
dr. Beckett.
Hann segist telja tilefni til al-
mennrar áróðursherferðar og vit-
undarvakningar meðal almennings
og ungs fólks sérstaklega. Slík átök
gefist best þegar hægt sé að fá þekkt
fólk sem unglingar líta upp til til að
koma fram og vekja athygli á því
hvað sé viðeigandi og óviðeigandi
hegðun gagnvart börnum og jafn-
ingjum.
Breskur sérfræðingur í málum ungra kynferðisbrotamanna
Einangraðir
og hafa oft
orðið fyrir
misnotkun
Breski sálfræðingurinn dr. Richard Beckett
hélt í gær námstefnu á vegum Barnaheilla
og Barnaverndarstofu um meðferð
ungra kynferðisafbrotamanna.
Pétur Gunnarsson ræddi við hann.
Morgunblaðið/Jim Smart
Dr. Richard Beckett réttarsálfræðingur er sérfróður um meðferð ungra
kynferðisafbrotamanna: „Snýst ekki um ófreskjur úr öðrum húsum.“
FRIÐRIK Þór Guðmundsson hefur
lagt á það áherslu að Þorsteinn Þor-
steinsson, varaformaður rannsókna-
nefndar flugslysa, komi aftur að
rannsókn flugslyssins í Skerjafirði
síðasta sumar og að fenginn verði er-
lendur aðili til að yfirfara rannsókn-
ina. Að sögn Friðriks Þórs er ástæð-
an einfaldlega sú að alveg frá því
skömmu eftir flugslysið hafi að-
standendur fórnarlamba þess fengið
upplýsingar sem leitt hafi til gagn-
rýni á vinnubrögð flugslysanefndar.
M.a. hafi lykilvitni aldrei verið yfir-
heyrð þeim vitanlega, geymslu flug-
vélarflaksins hafi verið ábótavant,
fortíð flugvélarinnar hafi ekki verið
skoðuð og að rannsóknaraðferðir
hafi verð ákaflega fátæklegar og frá-
brugðnar því sem þekkist hjá rann-
sóknanefndum erlendis.
„Þetta ásamt fleiri upplýsingum
hefur leitt til þess að við treystum
því ekki að rannsóknin sé í góðum
höndum núverandi formanns. Við
höfum ástæðu til að ætla að Þor-
steinn sé traustsins verður og gagn-
rýnni rannsóknarmaður. En aðalat-
riðið er hins vegar að erlendur
sérfræðingur, helst frá Bretlandi eða
Bandaríkjunum þar sem vitað er að
vinnubrögð eru mjög vönduð og ít-
arleg, verði fenginn til að yfirfara
vinnubrögðin.“
Þorsteinn í leyfi erlendis
Að sögn Friðriks eru tengsl for-
manns nefndarinnar við Flugmála-
stjórn með þeim hætti að honum sé
ómögulegt að gagnrýna stofnunina
sem eftirlitsaðila. „Upplýsingagjöf
formannsins til okkar aðstandend-
anna hefur og verið með þeim hætti,
að hann hefur annaðhvort borið
ósannindi í okkur eða samgönguráð-
herra. Formaðurinn hefur brugðist
trausti okkar með afar ófaglegum
vinnubrögðum í heild.“
Samkvæmt upplýsingum sem
Morgunblaðið fékk hjá Skúla Jóni
Sigurðarsyni, formanni rannsóknar-
nefndar flugslysa, er Þorsteinn Þor-
steinsson erlendis í leyfi um þessar
mundir. Skúli Jón sagðist sjálfur
ekkert hafa um málið að segja. Hann
hefði tekið við rannsókninni um ára-
mótin og vísaði að öðru leyti til um-
mæla samgönguráðherra í Morgun-
blaðinu á þriðjudag, þar sem fram
kemur að rannsóknin sé í eðlilegu
fari og að skýrslan verði tilbúin í
byrjun mars.
Ítrekuð ósk
um erlend-
an rann-
sóknaraðila
♦ ♦ ♦
LÖGREGLUNNI í Reykjavík hefur
tekist að upplýsa að fullu innbrot í
tölvufyrirtæki við Stórhöfða aðfara-
nótt miðvikudags. Annar innbrots-
þjófanna var handtekinn að lokinni
eftirför skömmu eftir miðnætti.
Félagi hans, sem hljóp á brott, var
handtekinn síðar á miðvikudag.
Í innbrotinu stálu mennirnir sex
tölvum, lyklaborðum og ýmsum
tölvuhlutum. Lögreglumenn við
reglubundið eftirlit sáu tvo menn í
bíl sem þóttu grunsamlegir. Ekki
var þá vitað að brotist hafði verið inn
í tölvufyrirtækið.
Var bifreiðinni veitt eftirför og
tókst að stöðva hana á mótum
Reykjanesbrautar og Breiðholts-
brautar en þar tókst öðrum mann-
anna að fara út úr bílnum og forða
sér á hlaupum. Hinn, um þrítugt, var
handtekinn á staðnum og hald lagt á
ránsfenginn. Lögreglan taldi sig vita
hver sá sem forðaði sér á hlaupum
var og handtók hann síðar um dag-
inn.
Mennirnir reyndust hafa spennt
upp hurð til að komast inn í fyrirtæk-
ið.
Innbrot í
tölvufyrir-
tæki upplýst
GÍSLI Halldórsson, arkitekt, segir að samkvæmt
áliti sérfræðinga sem hann hafi rætt við eigi eitt
þúsund metra flugbrautir að nægja fyrir flugvélar
á innanlandsleiðum.
Gísli hefur sett fram hugmynd um breytt skipu-
lag Reykjavíkurflugvallar og telur að auðveldlega
sé hægt að komast af með mun minni flugvöll. Þor-
geir Pálsson, flugmálastjóri, segir í Morgunblaðinu
í gær að ekki gangi upp að hafa aðeins 1.000 metra
flugbrautir fyrir miðstöð innanlandsflugs á Íslandi.
Gísli sagði að flugmálastjóri væri einfaldlega að
tala um aðrar flugvélar en hann væri að tala um.
Hann hefði rætt þessa hluti við sérfræðinga í þess-
um efnum og eitt þúsund metra langar flugbrautir
ættu að nægja fyrir ágætar flugvélar á innanlands-
leiðum.
Gísli sagðist ekkert ætla að karpa um þessi mál.
Flugmálayfirvöld vildu hafa stærri flugvélar í
þessu flugi eins og Fokkerinn, en hann þyrfti 1.200
metra flugbraut. Þetta hefði bara verið tillaga hans
og aðalatriðið væri að hún yrði skoðuð í tengslum
við þessa umræðu um flugvöllinn.
Gísli sagðist telja að það yrði að vera innanlands-
flugvöllur í Reykjavík, því annars stæði borgin ekki
undir nafni sem höfuðborg landsins. En það mætti
koma flugvellinum fyrir á minna landrými en al-
þjóðaflugvelli.
Gísli Halldórsson arkitekt vegna ummæla flugmálastjóra
1.000 metra flugbrautir eiga að nægja