Morgunblaðið - 16.02.2001, Síða 35

MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 16. FEBRÚAR 2001 35
upplýstu
ð fara má
garnar að
m. Notkun
gur form-
auki segir
tkun skuli
ber nefnd
sókn um
ga.
asamtökin
nota heil-
lýsts sam-
m. Ástæð-
nars væri
knisfræði-
læknis-
um í dag
glugerðina
rseti skrif-
n hann lét
kynnt var
ndarískra
i að reyna
viðeigandi
, sérstak-
m eru not-
eilbrigðis-
óknum í
skorður
að koma
nn í kring
hægt að
pplýsingar
na þess að
f það væri
hægja á
m og það
n enda á
mulag sem
rkum að
efði sett
ræðirann-
en þekkist
hins vegar
að langt til
kefni. Við
ra það. Ég
elist mikil
með erum
við ekki bara að þrengja að lækn-
isfræðilegum rannsóknum á Íslandi
heldur gæti þetta þrengt að lækn-
isfræðirannsóknum út um allan
heim. Að sjálfsögðu myndi þetta
samkomulag hafa áhrif á læknis-
fræðilegar rannsóknir sem stundað-
ar eru á Íslandi utan Íslenskrar
erfðagreiningar.
Ég held því að það verði að leita
skýringa annars staðar en í mínum
vilja eða minni löngun til að ljúka
þessu. Ég hef fullan vilja til að ljúka
þessu. Ég er reiðubúinn til að beygja
ákveðin grundvallaratriði sem mér
eru kær. Mér þykir fyrir því ef eitt-
hvað af því sem ég hef sagt hefur
sært Sigurbjörn og gert það að verk-
um að honum er erfiðara að standa
að samningaviðræðum við Íslenska
erfðagreiningu. Ég vil hins vegar
benda á að ég hef ekki skrifað grein-
ar í blöð eða haft uppi óhróður gagn-
vart Sigurbirni eða Læknafélaginu.
Ég hef hins vegar fengið yfir mig
þung orð og ósönn frá ýmsum að-
ilum, m.a. frá þeim sem sitja í stjórn
Læknafélagsins. Þetta er eitt af því
sem gerist í hita leiksins og ég hef
talið mig þurfa að kyngja.
Það er hins vegar einlægur vilji
minn að menn geti lokið þessu með
samkomulagi og að báðir aðilar geti
gengið frá því og haldið andlitinu,“
sagði Kári.
Læknafélagið hafnaði ósk um
áframhaldandi viðræður
Kári sagði að Íslensk erfðagrein-
ing hefði í síðasta mánuði sent
Læknafélaginu bréf þar sem óskað
var eftir að félagið endurskoðaði af-
stöðu sína. Svar hefði borist þar sem
segði að félagið sæi ekki ástæðu til
að breyta fyrri afstöðu.
„Ef niðurstaðan verður sú að það
næst ekkert samkomulag, munum
við einfaldlega senda frá okkur yf-
irlýsingu um að við komum til með
að fara að lögum, reglum og alþjóð-
legum sáttmálum um meðferð heil-
brigðisupplýsinga og að við komum
til með að setja saman þennan
gagnagrunn á grundvelli þeirra laga
sem Alþingi er búið að samþykkja.
Það er kveðið mjög skýrt
á um í lögunum sem og
því leyfi sem við fengum
að þennan gagnagrunn
mætti hvorki setja sam-
an né reka án þess að það
væri í samræmi við al-
þjóðasamþykktir, reglugerðir og
lög.“
Óttast þú ekki að það verði erf-
iðara að koma upp þessum gagna-
grunni ef það verður gert í andstöðu
við lækna?
„Þetta er ekki gert í andstöðu við
lækna. Ég hef vel rökstuddan grun
um að það sé stór meirihluti lækna
sem styðji það að miðlægur gagna-
grunnur sé settur saman ef farið er
að lögum og reglugerðum.“
knafélagið um
agnagrunn
ja mig
komulagi
rar
hann
við
agna í
ví að
ðum.
Morgunblaðið/Brynjar Gauti
annsóknum á tengslum erfða og sjúkdóma.
Hætti í við-
ræðum m.a.
vegna kæru til
siðanefndar
STÓRSIGUR Ariel Sharons íkosningunum í Ísrael sýnirá hversu veikum grunnifriðarviðræður síðasta ára-
tugar voru reistar. Sigurinn er einn-
ig vísbending um örvæntingu Ís-
raela og hve stjórnmál í
Miðausturlöndum, og sér í lagi Ísra-
el, eru óútreiknanleg. Við fyrstu sýn
er sigur Sharons reiðarslag fyrir all-
ar friðarhorfur fyrir botni Miðjarð-
arhafs og hugsanlega upphaf að enn
frekari og alvarlegri átökum á þessu
svæði. Hins vegar hefur kosning
Sharons haft víðtæk áhrif og greina
má nú tvær nýjar mögulegar stöður.
Sú fyrri er að sigur hans sé ein-
ungis tímabundið ástand og ekki af-
gerandi þegar til lengra tíma er litið.
Sharon muni einungis ná að vera við
stjórnvölinn í nokkra mánuði eða
þangað til jafnvægi kemst á í stjórn-
málum Ísrael. Seinni ályktunin, sem
er frekar ólíkleg en hugsanleg, er að
einungis persóna eins og Sharon
geti samið um frið við Palestínu-
menn. Sharon er þekkur fyrir að
gefa aldrei eftir, rétt eins og Yitzhak
Rabin, sem átti langan og farsælan
feril í hernum áður en hann varð for-
sætisráðherra. Þess vegna er hann
vel til þess fallinn að taka ákveðna
áhættu, eins og Rabin gerði, og
koma einhverju til leiðar. En þegar
öllu er á botninn hvolft er kosning
Ariel Sharons fyrst og fremst
merkileg fyrir þær sakir að hún sýn-
ir hversu margt hefur breyst á fá-
einum mánuðum. Ekki er ósenni-
legt, því miður, að hún sé líka
vísbending um að nú ríki ákveðin af-
staða eða tilhneiging sem ekki er lík-
leg til að stilla til friðar fyrir botni
Miðjarðarhafs. Óveðurský eru nú að
safnast saman og útlitið er alls ekki
bjart.
Örvæntingarfullt ákall
Frá bæjardyrum araba séð er
kosning Sharons óhugnanleg til-
hugsun. Hann er álitinn vera per-
sónugervingur alls hins versta í ísra-
elsku samfélagi. Hann er herskár
hershöfðingi sem hefur verið í for-
ystuhlutverki í öllum megin átökum
Ísraela og araba. Þeir síðarnefndu
líta svo á að ferill hans hafi ein-
kennst fyrst og fremst af því að hafa
beitt miskunnarlausu ofbeldi gegn
Palestínumönnum. Eins og frægt er
orðið, stjórnaði Sharon árás Ísraela í
Líbanon 1982 og nefnd á vegum
hersins í Ísrael ályktaði að hann
bæri óbeina ábyrgð á hörmungun-
um í flóttamannabúðunum í Sabra
og Shatila. Arabar spyrja sig sem
svo hvernig og hvort hægt sé að
setjast niður að semja við mann sem
aldrei hefur dulið hatur sitt gagn-
vart Palestínumönnum. Hann er
álitinn stríðsglæpamaður og kyn-
þáttahatari. Sennilega er hann sá Ís-
raeli sem er mest hataður meðal
araba. Það er ekki að ófyrirsynju að
talið er að heimsókn hans til grát-
múrsins og yfirlýsingar hans um
Jerúsalem hafi beint, eða óbeint,
markað upphaf ofbeldisins, sem hef-
ur geisað undanfarna mánuði. Sum-
ir arabar hafa haldið því fram að
kosning Sharons sýni hið raunveru-
lega andlit Ísraels og hversu grunnt
sé á friðarvilja meðal þjóðarinnar.
Frá bæjardyrum Ísraela er sigur
Sharons örvæntingarfullt ákall til að
koma á festu og öryggi í stjórn
landsins. Það má túlka sigur Shar-
ons sem uppgjöf og vantrú Ísraela á
friðarferlinu. Kosning hans er aft-
urhvarf til fortíðarinnar þegar veg-
ur hersins var sem mestur í Ísrael
og þegar hernaðarlegar lausnir voru
taldar æskilegri en þær diplómat-
ísku. Sigur Sharons er merkilegur
sökum þess að á síðustu árum hefur
gagnrýni ýmissa mennta- og lista-
manna á sögu zíonista og Ísrael vax-
ið ásmegin. Í síauknum mæli hefur
mátt heyra gagnrýnisraddir á ýms-
ar aðgerðir hersins ekki síst í
tengslum við árásina í Líbanon en
einnig í öðrum átökum við araba.
Þessar gagnrýnisraddir bentu á að
þessi deila væri ekki svo einföld og
svart/hvít og að hægt væri að kenna
Palestínumönnum um allt sem illa
hefði farið. Samfara þessari gagn-
rýni voru æ fleiri Ísraelar fylgjandi
friðarviðræðum við Palestínumenn
og aðra araba og vildu koma á eðli-
legum samskiptum við sína ná-
granna. Þannig hefur borið á því að
hálfgerð óeining væri að myndast í
Ísrael. Þegar frjálslyndir ísraelskir
blaðamenn töluðu um framgang
hersins eða ríkistjórnarinnar hættu
þeir að nota fornafnið „við“ og var
því stundum vandséð hvorum megin
þeir stóðu í deilunni. Alvarlegar deil-
ur áttu sér stað um eðli þjóðarinnar
og ekki síst hvaða hlutverk gyðing-
dómur (og ekki voru allir gyðingar
sammála hvernig ætti að skilgreina
gyðingdóm) ætti að leika í samfélagi
þeirra í nútímanum. Hinar svoköll-
uðu dúfur í ísraelsku samfélagi, sem
voru fylgjandi friði og samningum
við Palestínumenn, urðu meira af-
gerandi í stjórnmálum en hinir svo-
kölluðu haukar eins og Ariel Sharon.
Heift og grimmd
kom á óvart
Heiftin og grimmdin sem hefur
sýnt sig í átökunum síðustu mánuði
hefur komið mörgum Ísraelum á
óvart, sérstaklega hin ofbeldisfulla
andstaða Palestínumanna. Þá áttu
þeir ekki von á þeirri gagnrýni sem
hefur birst á Vesturlöndum um óvið-
eigandi viðbrögð ísraelska hersins.
Þjóðarsálin krepptist saman og
fannst þjarmað að sér úr öllum átt-
um. Eðlilega brást fólk þannig við að
tilgangslaust væri að semja um eitt
eða neitt úr því að svona væri komið.
Dúfurnar skiptu fljótlega um ham
og urðu að haukum sem töldu að
uppreisn og stjórnleysi Palestínu-
manna sýndi þeirra rétta andlit og
ofbeldishneigð. Hví ætti að reyna að
semja um frið við fólk sem hefði eng-
an friðarvilja? Deilan varð allt í einu
svart/hvít og þeir Ísraelar sem áður
voru fylgjendur friðarviðræðna
skelltu skuldinni á Palestínumenn,
ekki síst Yasser Arafat. Til dæmis
birtist nýlega grein hér í Morgun-
blaðinu eftir rithöfundinn Amos Oz
sem sagði að kosning Sharons væri
Arafat að kenna.
Átök síðastliðinna mánaða hafa
því þjappað þjóðinni betur saman og
nú nota ísraelskir blaðamenn for-
nafnið „við“ þegar þeir lýsa fram-
gangi hersins gegn uppreisn Palest-
ínumanna. Og þess vegna var vegur
Sharons svo mikill og auðveldur í
kosningum. Sjónarmið haukanna
urðu enn meira sannfærandi í
miðjum átökunum. Sharon var tákn
festu og áræði. Hann veitti fólki ör-
yggistilfinningu og hann hafði ávallt
verið á móti öllum samningaviðræð-
um. Kosning Sharons eru skilaboð
um að þjóðin vill einangrast og
byggja upp pólitíska múra, bæði í
eiginlegri og óeiginlegri merkingu.
Rétt eins og fólk annars staðar í
heiminum vilja Ísraelar auðvitað lifa
sem eðlilegustu lífi og geta alið upp
börn sín í friði og ró og í sátt við sína
nágranna. En á síðustu fimmtíu ár-
um hefur slíkt ekki verið til staðar.
Ástæðan fyrir því er að samskipti
þeirra við arabaríkin hafa verið
óeðlileg. Sharon hefur gefið til
kynna að eina leiðin til að tala við
Palestínumenn sé gegnum skrið-
dreka og jarðýtur. Þessi afstaða var
kannski skiljanleg fyrir 40-50 árum.
Nú orkar það hinsvegar tvímælis að
hún sé í takt við tímann, sérstaklega
ef tekið er mið af nýjum leiðtogum
og áherslum í Sýrlandi og Jórdaníu.
Hugsanlega er þó hægt að meta
stöðuna sem svo að Sharon gæti fet-
að í fótspor Yitzhak Rabin. Ísraelar
höfðu töluverða þolinmæði þegar
Rabin samdi við Palestínumenn,
enda treystu þeir að þessi fyrrum
hershöfðingi myndi ekki stefna ör-
yggi þeirra í hættu. En Sharon veit,
eins og við vitum reyndar öll, að
Rabin galt fyrir það með lífi sínu.
Þegar Ehud Barak reyndi að semja
við Palestínumenn fórnaði hann þar
með sínu pólitíska lífi. Það er nú
frekar ólíklegt að Barak eigi aftur-
kvæmt í forsætisráðherraembættið.
En Benjamin Netanyahu, sem náði
kosningu á forsendum þess að hann
myndi ekki semja við Palestínu-
menn en var síðan steypt af stóli
stuttu seinna vegna þessara sömu
afstöðu, er nú aftur orðinn miðlægur
í stjórnmálum Ísrael. Atburðir síð-
ustu ára sýna þess vegna að vilji
menn tryggja langlífi sitt í stjórn-
málum er betra að reyna ekki einu
sinni að semja við Palestínumenn.
Þó að margt sé líkt með Sharon og
Rabin er afar ólíklegt að Sharon
muni feta í fótspor Rabin í friðar-
málum. Sharon hefur allan sinn feril
unnið gegn framvindu Palestínu-
manna og fátt gefur til kynna að
hann muni á gamalsaldri fara að
breyta rækilega um stefnu.
Minni áhugi
Bandaríkjamanna
Þess vegna er staðan ekki vænleg
fyrir botni Miðjarðarhafs. Palest-
ínumenn eru nú þeim mun ákveðn-
ari en nokkru sinni fyrr að heyja
baráttu sína áfram. George W.
Bush, hinn nýkjörni forseti Banda-
ríkjanna, hefur sýnt lítinn áhuga á
þessari deilu og vill sennilega ekki
blandast í þessi flóknu átök svo
snemma á sínum forsetaferli. Í for-
setatíð Bill Clintons léku Bandaríkin
mikilvægt hlutverk í friðarferlinu og
mestu framfarirnar þar áttu sér ein-
mitt stað þegar Bandaríkjamenn
sinntu þessum málum. En nú er það
undir Palestínumönnum og Ísrael-
um sjálfum komið að taka fyrsta
skrefið í átt að friði. Í þessari stöðu
munum við væntanlega frekar
heyra neikvæðar fréttir frá þessu
svæði á næstu mánuðum en jákvæð-
ar. Það eina jákvæða í stöðunni, eins
og fyrr var getið, er að stjórnmál í
Miðausturlöndum eru óútreiknan-
leg. Rétt eins og það var óhugsandi
fyrir um sex mánuðum að ímynda
sér að Sharon yrði kosinn forsætis-
ráðherra, er alveg eins hægt að
ímynda sér að jafn ólíkleg staða
komi upp í sumar. En þegar til
styttri tíma er litið eru horfurnar á
þessu svæði ekki góðar. Sennilega
verður mörgum mannslífum fórnað
áður en þessar þjóðir átta sig og
semja um endanlegan og varanleg-
an frið.
Dúfurnar breyttust í hauka
Kosninga-
sigur
Sharons
Ariel Sharon, nýkjörinn forsætisráðherra Ísrael.
Reuters
Palestínsk fjölskylda fylgist með er ísraelskar vinnuvélar slétta jörð-
ina eftir að hafa eyðilagt tvö hús Palestínumanna.
Sigur Sharons í ísraelsku forsætis-
ráðherrakosningunum mun hafa víðtæk
áhrif, segir dr. Magnús Þorkell
Bernharðsson og veltir í grein sinni fyrir
sér hver þau áhrif kunni að verða.
Höfundur er aðstoðarprófessor í
Miðausturlandafræðum við
Hofstra-háskólann í New York.
’ Sharon hefur all-an sinn feril unnið
gegn málstað Pal-
estínumanna og fátt
gefur til kynna að
hann muni á gam-
alsaldri fara að
breyta rækilega um
stefnu. ‘