Morgunblaðið - 21.02.2001, Blaðsíða 4

FRÉTTIR
4 MIÐVIKUDAGUR 21. FEBRÚAR 2001 MORGUNBLAÐIÐ
HERDÍS Bjarnadóttir, nú til heim-
ilis á Heilbrigðisstofnun Hvamms-
tanga, er 100 ára í dag, 21. febrúar.
Hún er fædd á Fossi í Vesturhópi,
en ólst upp sín bernsku- og ung-
lingsár í Bjarghúsum í sömu sveit.
Herdís er afar ern og lífsglöð
kona, hefur gaman af heimsóknum,
fylgist vel með fréttum og les jafn-
vel gleraugnalaust. Í stuttu spjalli
við þennan aldna ungling kom fram
að hún les mikið og eiginlega allt,
„nema um pólitík, þá er nú andatrú-
in skömminni skárri“ segir hún.
Herdís hefur aldrei stofnað til
hjúskapar, en stundaði vinnu-
mennskustörf mestalla sína starfs-
ævi, mest á sveitaheimilum í Vest-
ur-Húnavatnssýslu. Hún segist hafa
umgengist mikið af börnum í starf-
inu. Aðspurð um kærasta segist
hún „aldrei hafa eignast slíkt, og
ekki einu sinni hest“ og hlær sínum
innilega hlátri.
Herdís var í Alþýðuskólanum á
Hvammstanga veturinn 1918–1919,
lærði þar nokkuð í dönsku, en gekk
illa við x-reikninginn (algebru).
Herdís hefur verið á Dvalarheim-
ilinu á Hvammstanga í 21 ár og unir
sér þar vel. Á síðasta ári fór hún í
fyrsta sinn að föndra, og málaði þá
m.a. með vaxlitum nokkrar myndir,
sem nú skreyta herbergi hennar.
Á laugardaginn síðasta hélt
starfsfólkið henni kaffiboð, sem
fjölmargir þáðu. Herdís sat þar í
öndvegi og hafði af bestu skemmt-
un. Hún segir þennan áfanga sinn
ekkert merkilegan: „Systir mín
varð rúmlega 100 ára og eignaðist
ellefu börn á lífsleiðinni.“
Morgunblaðið/Karl Á. Sigurgeirsson
Herdís Bjarnadóttir les í ljóðabók daginn fyrir aldarafmælið. Mynd-
irnar á veggnum málaði hún sjálf á þessu ári.
Andatrúin skárri
en pólitíkin
Hvammstanga. Morgunblaðið.
FYRIRTÆKIÐ Enex hf. var stofn-
að í síðustu viku með sameiningu
Virkis hf. og Jarðhita ehf. Lands-
virkjun og Norðurorka eiga einnig
hlut í hinu nýja fyrirtæki. Enex er
ætlað selja tækniþekkingu og
reynslu íslenskra fyrirtækja og
stofnana á virkjunarmálum til er-
lendra aðila.
Jarðhiti ehf. var til jafns í eigu
Jarðborana hf. og Hitaveitu Suður-
nesja. Stærstu hluthafar Virkis hf.
voru Orkuveita Reykjavíkur og
Orkustofnun í umboði iðnaðar- og
viðskiptaráðuneytis auk fjölda verk-
fræði- og ráðgjafafyrirtækja og ein-
staklinga.
Stærra og
öflugra fyrirtæki
Júlíus Jónsson, forstjóri Hitaveitu
Suðurnesja, býst við að stofnhlutafé
hins nýja fyrirtækis verði um 70–80
milljónir. Enex verði því talsvert
stærra og öflugra fyrirtæki en Virkir
og Jarðhiti voru til samans.
Júlíus segir að Enex sé ætlað að
setja aukinn kraft í tilraunir Íslend-
inga til að selja tækniþekkingu og
reynslu af virkjunarmálum til út-
landa. Hugmyndin að fyrirtækinu
segir hann að hafi kviknað sl. haust.
Það hefði sýnt sig að þeim erlendu
aðilum sem Íslendingar hafa verið í
samstarfi við erlendis hafi ekki nægt
að fá aðgang að þekkingu á virkjun-
armálum, þeim hafi oft skort sam-
bönd til að útvega fjármagn til fram-
kvæmdanna. Enex muni geta sinnt
þessum þörfum betur.
Júlíus segir að aðaláherslur fyrir-
tækisins muni liggja á sviði jarð-
varma en þegar fram líði stundir
muni Enex einnig veita ráðgjöf varð-
andi vatnsaflsvirkjanir. Hann segir
að enn sem komið er sé enginn
starfsmaður hjá Enex, en verið sé að
ganga frá ráðningu framkvæmda-
stjóra. Fleiri starfsmenn verði vænt-
anlega ráðnir á næstunni.
Ráðstefna um útrás
jarðhitafyrirtækja
Á morgun stendur Jarðhitafélag
Íslands fyrir ráðstefnu um „Útrás
jarðhitaþekkingar“ í Norræna hús-
inu. Frummælendur verða tólf
fulltrúar frá fyrirtækjum sem tengj-
ast rekstri orkuveitna, orkufram-
kvæmdum og ráðgjöf. Ráðstefnan
stendur frá kl. 13-18 og er öllum opin.
Virkir hf. og Jarðhiti ehf. renna
saman í fyrirtækið Enex hf.
Ætlað að selja
reynslu íslenskra
fyrirtækja
ÍSLAND er meðal þeirra landa sem
taka þátt í fjölþjóðlegri rannsókn á
nýju bóluefni gegn HPV-veirunni en
krabbamein í leghálsi er rakið til
hennar. Átta lönd verða með í tilraun-
inni, þar á meðal öll Norðurlöndin og
er stefnt að því að prófa efnið á eitt
þúsund íslenskum konum um tvítugt.
Eins og Morgunblaðið greindi frá
hinn 7. desember síðastliðinn eru
rannsóknir og þróun bóluefnis til
varnar leghálskrabbameini langt
komnar erlendis og að sögn Kristjáns
Sigurðssonar, yfirlæknis og sviðs-
stjóra leitarsviðs Krabbameins-
félagsins, er nú komið að prófunum.
„Ef þær forrannsóknir sem standa
nú yfir gefa góða raun verður farið af
stað með þessa stóru og miklu rann-
sókn í haust,“ segir hann.
„Við erum komin það langt í und-
irbúningnum að við förum að kanna
hjá okkur hvers við megum vænta í
þátttökuhlutfalli í rannsókninni. Við
höfum verið að tala um þúsund konur
um tvítugt sem er nokkuð stór hópur
á okkar mælikvarða. Konur á aldr-
inum 20–25 ára eru á bilinu 8–9.000
talsins á Reykjavíkursvæðinu svo að
það þarf stórt hlutfall af þeim að taka
þátt í rannsókninni. Þá þarf hópurinn
að uppfylla ýmis skilyrði, til dæmis
geta konur sem hafa haft forstigs-
breytingar ekki verið með í rann-
sókninni.“
Geta má þess að í nágrannaríkj-
unum er stefnt að því að prófa efnið á
tvö til þrjú þúsund konum.
Fjölmargir veirustofnar
Að sögn Kristjáns er gerð krafa
um að öll lyf, þar á meðal bóluefni,
séu prófuð í svokallaðri tvíblindri
rannsókn. Þetta þýðir að helmingi
kvennanna verður gefið bóluefnið en
hinn helmingurinn fær
óvirkt efni og vita þátt-
takendur ekki hvort
efnið þeir fá. Árangur
hópanna verður svo bor-
inn saman.
„Í lok rannsóknar-
tímabilsins vonumst við
til að geta gert okkur í
hugarlund hvort sá hóp-
ur sem fékk bóluefnið sé
með lægri tíðni frumu-
breytinga í leghálsi en
viðmiðunarhópurinn,“
segir Kristján en fylgst
verður með konunum í
fjögur til fimm ár eftir
að bóluefnið verður gef-
ið.
Bóluefnið sem um ræðir gagnast
þó ekki gegn öllum tegundum leg-
hálskrabbameins. Til eru um 80
stofnar af HPV-veirunni og hátt í 120
undirstofnar, en talið er að tveir al-
gengustu stofnarnir, sem bóluefnið
virkar gegn, séu orsakavaldar í 65–70
af hundraði allra leghálskrabba-
meina.
„Rannsóknin er mjög áhugaverð
fyrir okkur því hún getur gefið okkur
hugmyndir um hversu há tíðni er af
þessu veirusmiti í þjóðfélagi okkar og
upplýsingar um hvernig dreifingin á
veirustofnunum er. Þannig að það er
ýmislegt sem við viljum fá út úr þessu
sem við fengjum ekki annars,“ segir
Kristján.
Rannsóknin er kostuð af banda-
ríska lyfjafyrirtækinu
Merck sem mun svo
framleiða bóluefnið,
verði niðurstöður rann-
sóknarinnar jákvæðar.
Í almenna notkun
eftir 5–7 ár
Gefi bóluefnið góða
raun verður fyrst að
ákveða hvaða hópur
verður bólusettur með
reglubundnum hætti.
„Í mínum huga eru það
konur fyrir kynþroska-
aldur sem koma helst
til greina,“ segir Krist-
ján en smit veirunnar
er talið tengjast kynlífshegðun.
„Ástæðan fyrir því að rannsóknin
tekur til eldri kvenna er sú að það
þýðir ekki að taka hóp sem á fimm
eða sex ár í að hefja kynlíf, því þá
kemur niðurstaðan svo seint. Verði
niðurstöðurnar jákvæðar er næsta
skref að bólusetja ungar stúlkur og
karla.“ Hann segir æskilegt að bólu-
setja karlana, ekki eingöngu vegna
áðurnefndra varta heldur eru karlar
smitberar veirunnar. „Það er talað
um að áhætta kvenna aukist eftir
fjölda rekkjunauta.“
Að sögn Kristjáns má búast við að
búið verði að þróa aðgengilegt bólu-
efni eftir fimm til sjö ár, verði nið-
urstöður rannsóknarinnar jákvæðar.
Hvort efnið verði tekið í notkun fer
síðan eftir kostnaði.
Fjölþjóðleg prófun á bóluefni gegn leghálskrabbameini
Þúsund íslenskar konur
taka þátt í rannsókninni
Kristján Sigurðsson
ÁGREININGUR milli Sjóvár-
Almennra og Byggðastofnunar
um veðréttaröð í þrotabúi
rækjuverksmiðjunnar NASCO í
Bolungarvík tefur fyrir umfjöll-
un stjórnar Byggðastofnunar og
annarra veðhafa um tilboð Bol-
víkinga í eignir þrotabúsins. Af
þessum sökum kom stjórn
Byggðastofnunar ekki saman í
gær, að sögn stjórnarformanns-
ins, Kristins H. Gunnarssonar.
Tryggingafélagið Sjóvá-Al-
mennar höfðaði mál gegn
Kristni, fyrir hönd Byggða-
stofnunar, og hefur það verið
dómtekið í Héraðsdómi Vest-
fjarða. Ágreiningurinn snýst um
víkjandi lán á þriðja veðrétti
sem Byggðastofnun er eigandi
að, en eftirstöðvar lánsins eru
nú rúmlega 100 milljónir króna.
Sjóvá-Almennar heldur því
fram að þetta lán eigi að víkja
við gjaldþrot og fara aftur fyrir í
veðréttaröðina en Byggðastofn-
un fellst ekki á það. Trygginga-
félagið á veð í eignum NASCO
upp á 25 milljónir króna, næst á
eftir Byggðastofnun.
„Leysa þarf þennan ágrein-
ing áður en unnt er að ganga frá
öðrum þáttum málsins. Við höf-
um verið að vinna að því síðustu
daga og ég er að gera mér vonir
um að það sé að leysast. Þá verð-
ur farið í að selja eignir þrota-
búsins og búa til hluthafahóp.
Mér sýnist hann vera til að
mestu leyti,“ segir Kristinn.
Reiknað með 60 millj-
ónum í nýtt hlutafé
Aðspurður um nánari við-
brögð við tilboði heimamanna í
Bolungavík, sem greint var frá í
blaðinu í gær, segist Kristinn
ekki vilja tjá sig að svo stöddu. Í
tilboðinu er reiknað með nýju
hlutafé upp á 60 milljónir króna
og þar af eru bæjarsjóður og
verkalýðsfélagið á staðnum
sameiginlega með 15 milljónir
króna.
„Það er hins vegar ágætt þeg-
ar menn vilja leggja fram fjár-
magn. Svona rekstur er áhættu-
samur og þarf töluvert eigið fé
til að hægt sé að fara af stað til
lengri tíma,“ segir Kristinn. Nýr
stjórnarfundur í Byggðastofnun
hefur ekki verið ákveðinn.
Tilboð Bolvíkinga
í þrotabú NASCO
Ágrein-
ingur um
veðrétt
tefur af-
greiðslu
RAFMAGN fór af sunnan-
verðu Snæfellsnesi um hálftíu-
leytið í gærmorgun og komst
rafmagn fljótlega á línuna um
Staðarsveit.
Vinnuflokkar RARIK frá
Ólafsvík og Stykkishólmi luku
síðan viðgerð á línusliti á
Laugagerðislínu skömmu eftir
hádegið og voru þá allir bæir á
sunnanverðu nesinu komnir
með rafmagn.
Rafmagns-
laust á Snæ-
fellsnesi