Morgunblaðið - 21.02.2001, Side 34

Morgunblaðið - 21.02.2001, Side 34
UMRÆÐAN 34 MIÐVIKUDAGUR 21. FEBRÚAR 2001 MORGUNBLAÐIÐ FYRIR tæplega tveimur vikum hélt drengur í Suður-Afríku upp á 12 ára afmæli sitt. Hann heitir Nkosi Johnson. Það væri trúlega tæpast í frásögur færandi nema vegna þess að þessi drengur sýktist af eyðni í móðurkviði og hefur síðan verið að berjast fyrir lífi sínu í bók- staflegum skilningi. Og ekki ein- ungis það. Hann hefur einnig barist fyrir öðrum eyðnisjúkum börnum svo að eftir hefur verið tekið, ekki aðeins í heimalandi hans heldur víð- ar. Hann er einna elstur þeirra barna sem fæðst hafa með þennan sjúkdóm. Fæst ná svo „háum“ aldri. Nkosi sagði um daginn að hann væri ákaflega þreyttur og veik- burða af þeim lyfjum sem hann tek- ur sífellt, og mátti heyra eins konar uppgjöf í rödd hans. Og hann bætti við þeim orðum sem mættu endur- hljóma um víða veröld: „Börn ættu ekki að fæðast til þess eins að deyja.“ Árið 1967 hófst borgarastyrjöld í Nígeríu milli ættbálkanna Hausa og Ibo. Hausamenn í norðri, sem voru mun fjölmennari, höfðu ímu- gust á Iboum, sem voru í minni- hluta, en komust betur af sökum menntunar. Í september árið áður voru 10–30 þúsund Iboar strá- drepnir og þá flúði um það bil milj- ón þeirra til austurhéraða landsins sem voru undir þeirra stjórn. Þeir lýstu síðar yfir sjálfstæði hérað- anna undir nafninu Bíafra. Stjórn Nígeríu sótti þá með her inn í hið nýstofnaða ríki og tókst að brjóta sjálfstæðishreyfinguna á bak aftur eftir þriggja ára styrjöld. Þegar ár- ið 1968 missti Bíafra strandsvæði sín og fylgdu sjúkdómar og hung- ursneyð í kjölfarið og er talið að jafnvel hafi nokkrar miljónir manna látist í þeim hörmungum, ekki síst börn. Bíafra sameinaðist Nígeríu aftur 1970. Ég átti heima í Svíþjóð á þessum árum og eitt kvöldið, þegar ég var að horfa á sjónvarpsfréttir, var allt í einu brugðið upp nærmynd af tærðu og angistarfullu barni sem var að deyja úr hungri. Þetta litla barn starði á mig stutta stund – og lokaði svo augunum. Nokkrum dög- um síðar orti ég ljóð um þetta barn og kallaði það Barn í Bíafra. Það birtist í fyrri ljóðabók minni, Lestin til Lundar, og síðar nokkuð víða. Ég hef nú breytt um heiti þess og kalla það Barn í Afríku af því að fáir muna eftir Bíafra. Svo grimm er gleymska okkar. En afrísku börnin halda áfram að stara á okkur í neyð sinni, og þessi fyrsta mynd sem ég sá, hefur fylgt mér æ síðan. Litla barnið horfir enn á mig áður en það lokar augunum. Um þessar mundir eru meira en 11 miljónir barna foreldralaus í Afr- íku vegna eyðnifaraldursins eins, og mörg þeirra hafa fæðst sjúk. Í sumum tilvikum hefur miðkynslóð- in algerlega þurrkast út, og ömmur standa uppi ábyrgar fyrir barna- börnum. Ég veit dæmi um eina slíka sem þarf að ala önn fyrir 22 börnum. Varla fara þau södd að sofa á hverju kvöldi. Þau mæta víða fordómum og ótta annarra, og munu tæpast eiga margra kosta völ. Verst er þó trúlega sú hjátrú að menn geti læknast af eyðni ef þeir hafa mök við óspjallaða stúlku. Veldur það kynferðislegri misnotk- un, aukinni ógæfu og útbreiðslu þessa skelfilega sjúkdóms. En miklu fleiri börn eru illa stödd í hinni hart leiknu álfu Afríku vegna atvinnuleysis, fátæktar, fáfræði og hömlulítillar fólksfjölgunar, skorts á lyfjum, getnaðarvörnum og fræðslu. Barnadauði er algengur og þó er mikill meirihluti þjóðanna undir 20 ára aldri, og lífslíkur varla meiri en um 50 ár. Örlítill hluti ungs fólks á kost á langskólamenntun og þó eru sums staðar allt að 100 nem- endur í bekk í framhaldsskólum. Og víða er landlæg spilling sem ný- lenduþjóðir Evrópu eiga mikla sök á. Áhyggjufullar þjóðir horfa með ugg til framtíðar, því að margar kynslóðir þarf til að bæta ógæfu samtímans. Rétt eins og þetta fólk hafi ekki enn þjáðst nóg, sem á fyrri tíð var ýmist hneppt í þrældóm eða arðrænt af erlendum kúgurum. Sá sem fer til Afríku, kemur ekki aftur samur maður. Ferð þangað er í senn heillandi og skelfileg lífs- reynsla. Ég hef farið þangað tvisvar sinnum og ferðast víða um Camero- on, Togo og Fílabeinsströndina, og að auki til Madagaskar. Ég hef hrif- ist af hlýju þessa fólks og reisn í fá- tækt þess, og ég hef eignast þar trausta og góða vini. En um leið finnur maður til örvæntingar and- spænis örbirgðinni. Það er sárt að sjá 13–14 ára stúlkur með eigin börn á baki og skynja örvona lífs- baráttu þeirra, sem stundum sjá ekki annað úrræði en að falbjóða börn sín. Það skyldi því engan undra þótt nýfædd börn finnist yf- irgefin vegna úrræðaleysis eða sjúkleika mæðranna. Að fenginni slíkri reynslu stóð ég fyrir því á liðnu ári ásamt reglu- systkinum mínum í Alþjóða Sam- Frímúrarareglunni Le Droit Hum- ain að stofna barnahjálp undir heit- inu SPES, sem er skammstöfun fyrir Soutien Pour l’Enfance en So- uffrance (Aðstoð við þjáða æsku). En SPES er latneskt orð sem merkir VON. SPES hefur nú komið upp heimili fyrir munaðarlaus börn í Lómé, höfuðborg Togo, af því að þar eru hæf reglusystkin til að hafa umsjón með starfinu. Við höfum tekið hús á leigu og fyrstu börnin eru komin í okkar umsjá. Við höfum einnig teikningar þarlends arki- tekts af fullkomnu barnaheimili fyr- ir 100 börn og erum að safna fé til að geta reist það. Áætlaður kostn- aður er um 20 miljónir, sem þætti ekki mikið fyrir húsnæði handa 100 börnum hér, en er mikið fyrir sjóði SPES. Þeim sem kynnu að vilja leggja þessu máli lið er bent á bankareikning SPES (kt. 471100- 2930) í SPRON á Seltjarnarnesi, 1151-26-002200. Umsýslukostnaður er enginn, því að allt starf er unnið í sjálfboðavinnu. Barn í Afríku bregður upp mynd sinni eitt andartak guðar það á glugga sjónvarpsins eitt andartak horfir hungrið inn í huga þinn úr tærðu andliti angistarfulls barns eitt andartak horfist sekt þín í augu við sekt þína eitt andartak kemst þú við klökknar og segir: blessað barn hvað þú átt bágt og slekkur á sjónvarpinu Barn í Afríku Meðal annarra orða Höfundur er prófessor við Háskóla Íslands. eftir Njörð P. Njarðvík ÉG VAKNAÐI upp- tendraður í bæjarpóli- tík einn morguninn. Ég uppgötvaði að það er rétt ár í bæjar- stjórnarkosningar. Skyndilega minntist ég Lása kokks, sem átti eftir að vaska upp þegar skipið var að sökkva. Almáttugur, kosningar að koma, og engin kosningaloforð komin, enginn áróður kominn í gang. Ég yrði að hringja strax í mína menn og skamma þá fyrir sof- andaháttinn. Út að slá! En fyrst yrði ég auðvitað að lesa Moggann. Þar þenja sig stórar greinar um Reykjavíkurflugvöll yf- ir margar síður. Þetta varð ég að lesa. Þvílíkt og annað eins! Á bara að loka vellinum 2016 ef það verð- ur samþykkt 17. marz nk.? Bind- andi kosning segja þeir? Og meiri- hluti kjósenda með vellinum núna segir Gallup. Er þetta upphlaup eitthvaða annað en það sýnist? Er keisarinn bara í engu? Ískaldur foss Skyndilega helltist skilningurinn yfir mig eins og ískaldur foss. Ég og allir aðrir, sem hafa verið æstir upp í kringum þetta flugvallarmál, höfum bara verið hafðir að fíflum. Hvernig gat ég verið svona vitlaus að sjá ekki að Ingibjörg Sólrún er að spila með okkur öll í eigin þágu. Hún er byrjuð í kosningabarátt- unni! Og nú var ég enn svekktari útí sjálfan mig. Ég hef líka verið erki- bjáni í prímadonnupólitík alveg síðan að ég studdi séra Bjarna á móti Ásgeiri, – endalaus lúser. Það er ekki á hana I. Sólrúnu logið, að hún er einn snjallasti skákmaðurinn í íslenzkri pólitík um þessar mundir. Hvernig hún kemst upp með alla mögulega hluti í pólitík sem enginn annar getur. Slegið fyrirhafnarlaust niður gagn- rýni andstæðinganna. Ef ekki öðruvísi þá með þessu þessu sí- gilda: „ENNNN sjálfstæðismenn....“ Svo fer hún í sjón- varpið og lætur myndavélina vísa nið- ur á við að sér þegar hún talar um ráð- herra Sjálfstæðis- flokksins, sem eru vondir við hana. Þessa hugrökku konu, sem berst ótrauð gegn ofurefl- inu. En þegar hún svo talar sem mekt- ugur borgarstjóri um flugvöllinn eða annað sem henni hentar, þá horfir hún arnfránum augum lárétt beint í myndavélina og dregur þá hvergi af tanna- gnjósti. Já, ég get ekki dulið aðdáun mína á stjórnmálamanninum Sól- rúnu! Hún á varla nokkurn sinn líka í pólitík um þessar mundir og ég meina það! (Davíð fyrirgefi mér að tala svona.) Kosningar 2002 Það hefur sosum enginn getað fengið það uppúr henni Sólrúnu til þessa, hvað hún vill í flugvallar- málinu. Hún talar um nýtt lýðræði, borgararnir skuli ákvarða framtíð vallarins í bindandi kosningu 17. marz. Víst vanti lóðir. Í miðjum febrúar viðurkennir hún svo með semingi, að kosningin verði líklega aðeins bindandi fyrir hennar valdatíð. Hvað er hún að gera í raun og veru? Í spennitreyju Þessi stjórnmálameistari hefur haldið þjóðinni í spennitreyju útaf máli, sem er ekki einu sinni á dag- skrá næstu 4 kjörtímabil! Hvað skyldi allur sá fjölmiðlatími kosta keyptur, sem hún er búin að ná til sín út á málið? Hver er í sviðsljós- inu alla daga nema hún og flugvöll- urinn? Og meðreiðarfólkið hennar skoppar í kring og stofnar sam- tökin 102. Og við hin æsum okkur í háaloft yfir því, að það eigi bara að loka flugvellinum! Og kosningarn- ar 2002 færast nær og nær og Sól- rún ætlar að vera þar! Hver verð- ur þar sigurstranglegastur? Allt í plati Það er bara allt í plati með þennan flugvallarflutning! Hún spilaði á mig, ráðherrana, þjóðina og líka þig. Nú vita hinsvegar allir hver hún er, þessi borgarstjóri í Reykjavík. Og jafnvel líka vita margir núna hverjir þeir Helgi Hjövar og Árni Þór eru. R-listinn er greinilega í pólitík undir forystu Sólrúnar til þess að vinna kosn- ingar. Hvað yrði annars úr þessum R- lista án Sólrúnar? Hverjir myndu arftakarnir vera? Gætu þeir farið í fötin hennar? Ég get ekki annað en dáðst að henni Sólrúnu um leið og ég skammast mín fyrir að hafa látið hana spila svona með mig. Þvílíkur pólitíkus! Í Bandaríkjunum fá ástsælir stjórnmálamenn gælunöfn frá al- menningi. Bill, Al, Jack. Hérna Dabbi og Dóri o.s.frv. Á Sauðárkróki heitir flugvöllur- inn Alexandersvöllur. Mætti ekki finna eitthvert annað nafn á Reykjavíkurflugvöll? Sólvöllur í Vatnsmýri? Sólvöllur? Halldór Jónsson Höfundur er verkfræðingur. Flugvallarmál Ég get ekki annað en dáðst að henni Sólrúnu, segir Halldór Jónsson, um leið og ég skammast mín fyrir að hafa látið hana spila svona með mig. ÞANNIG hljómar eitt af slagorðum Blóð- bankans. Og af hverju? Flest okkar sem gef- um blóð, gerum það af tillitssemi við samborg- arann og af því við vilj- um láta gott af okkur leiða. Meðal þeirra sem ekki gefa blóð, eru al- gengar ástæður að fólk annaðhvort heldur að það geti ekki gefið blóð eða að það hefur bara ekki hugsað út í það. Meðal kvenna er mjög algengt að heyra að þær geti ekki gefið blóð af því þær hafi ekki nægilega mikið af því í líkamanum. Víst er að konur hafa minna blóð en karlar frá náttúrunnar hendi, svona að öllu jöfnu. Þess vegna er það rétt að það er algengara meðal kvenna, en karla, að geta ekki gefið blóð. Hitt er annað mál að þessi ástæða er örugglega töluvert orðum aukin og mun fleiri konur geta gefið blóð en gera það í dag. Sú ánægjulega þróun hefur átt sér stað á síðustu misserum að hlutur kvenna meðal blóðgjafa hefur farið vaxandi. Þess má geta að nú hefur fyrsta konan náð að gefa 50 sinnum blóð í Blóðbankanum. Þessum tíma- mótum verður sérstaklega fagnað nú á aðalfundi Blóðgjafafélags Íslands í lok febrúar. Fram til þessa hefur íslenski blóð- gjafahópurinn verið borinn uppi af körlum og til langs tíma hefur hlut- fall kvenna verið u.þ.b. 10%. Hlutur kvenna meðal blóðgjafa hjá nágrannaþjóðum okkar er mun stærri og í sumum tilfellum eru kon- ur í meirihluta blóðgjafa. Ástæður fyrir rýrum hlut kvenna meðal blóð- gjafa á Íslandi eru án efa nokkrar. Söguleg skýring gæti verið að blóðgjafaþjónustan á Íslandi er ung að árum. Á stríðstímum voru konur hvattar til að gefa blóð á meðan karl- arnir börðust á víg- stöðvunum. Einnig má benda á að á meðal ná- grannaþjóða okkar eru konur minntar reglu- lega á að gerast blóð- gjafar ef til ófriðar komi. Þannig má segja að í vitund þessara þjóða sé gert ráð fyrir að konur geti borið uppi stóran hluta blóð- gjafaþjónustunnar. Þessi skýring hefur, sem betur fer, ekki átt við á Íslandi svo af þeim ástæðum hefur ekki verið lögð áhersla á hana. Meðal ástæðna, sem vissulega eiga við á Íslandi, er að við þurfum á kvenkyns blóðgjöfum að halda til að auka fjölbreytni í íslenska blóðgjafa- hópnum. Á síðasta ári gáfu fleiri konur blóð en nokkru sinni áður. Það er mikið öryggi fyrir íslenskt heilbrigðiskerfi að geta sótt í breiðan og tryggan hóp einstaklinga að gefa blóð. Dæmin er- lendis frá sanna að stórir hópar ein- staklinga geta útilokast frá blóðgjöf með skömmum fyrirvara. Konur geta líka gefið blóð. Konur geta líka gefið blóð Björn Harðarson Höfundur er forstöðumaður Blóðbankans. Blóðgjöf Íslenski blóðgjafahóp- urinn hefur verið borinn uppi af körlum og lengi hefur hlutfall kvenna verið 10%. Björn Harð- arson segir þó hlut kvenna fara sívaxandi.

x

Morgunblaðið

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.