Morgunblaðið - 27.02.2001, Blaðsíða 37

MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 27. FEBRÚAR 2001 37
SPILLINGARÁSAKANIR
ganga á víxl milli Zhu Ronghi
forsætisráðherra, þriðja leiðtoga
Kína, og Li Peng, næstfremsta
stjórnmálaleiðtoga landsins.
Þessar ásakanir eru yfirleitt
komnar frá innanríkiseftirlits-
stofnun Kína. En leynilögreglu-
menn í Kína eru nú þegar komn-
ir í yfirvinnu, og reyna að
fylgjast með þeim milljónum
Kínverja sem eru að nota Netið.
Þessi ákafi er ekkert nýtt í Kína.
Ofsóknarkennd, uppljóstrarar
og innanríkisnjósnir eru svo
nauðsynlegar kommúnista-
stjórnum að fáum kemur það
nokkuð á óvart hversu víðtæk
starfsemi leynilögreglunnar er
hérlendis. Samt hófust innanrík-
isnjósnir ekki í Kína með tölvu-
byltingunni og ekki heldur með
kommúnistabyltingu Maós.
Sannleikurinn er sá, að myrk-
ustu stundirnar í langri sögu
Kína hafa oft farið saman með
umfangsmiklum innanríkis-
njósnakerfum; oftast veit þetta
ekki aðeins á endurkomu harð-
stjóra heldur einnig á óstöðug-
leika.
Leynilögreglumennirnir í
Kína eiga sér langa sögu.
Njósnastofnun Ming-keisarans
Chengs Zu (1403–1424) var köll-
uð Dong Chang, eða „Austur-
vinnustofan“. Hún var mönnuð
geldingum og gaf skýrslu beint
til keisarans. Cheng Zu notaði
Dong Chang til að komast
framhjá öðrum ríkisstofnunum
og ofsækja fjölmargt saklaust
fólk sem hafði misboðið honum.
Valdatími Chengs Zu var ein-
hver myrkasta tíð kínverskrar
sögu.
Þjóðernissinnastjórn Chiangs
Kai-shek hafði líka trú á innan-
ríkisnjósnum, og stundaði þær
bæði fyrir og eftir valdatöku
kommúnista 1949, og njósnarar
Chiangs beittu hörku til að halda
niðri öllum merkjum um andóf
innanlands. „Hvít ógnarstjórn“
þjóðernissinna hélt áfram jafnvel
eftir að Chiang Kai-shek og her-
sveitir hans komust undan til
Taívan. Einungis uppgangur lýð-
ræðis á Taívan á undanförnum
árum leiddi til þess að innanrík-
isnjósnir drógust saman.
Eftir að hafa orðið fórnarlömb
njósnara Chiangs Kai-shek
komu kommúnísku valdhafarnir
í Kína sér upp víðtæku eigin
njósnaneti. Maó kallaði innanrík-
isnjósnir reyndar „ósýnilegt
töfravopn“. Nú á tímum er
njósnanet Maós jafn virkt og það
hefur nokkru sinni verið, þótt
sósíalíska hagkerfið hans sé að
skreppa saman.
Jiang Zemin, forseti Kína og
fremsti leiðtogi, reiðir sig reynd-
ar á njósnara frá Öryggislög-
reglu alþýðunnar og Kínversku
öryggislögreglunni til að halda
völdum. Auk þess að halda niðri
pólitisku andófi gegna þessir
leynilögreglumenn lykilhlutverki
í valdabaráttunni innan flokks-
ins. Svona njósnir eru nauðsyn-
legar, segir Jiang, til að viðhalda
„stöðugleika“ kommúnískrar
stjórnar frammi fyrir víðtækum
efnahagsumbótum sem vekja
óróa.
En líkt og Satúrn sem borðaði
börnin sín eru njósnirnar í Kína
að gleypa í sig bæði miðstjórn-
armenn og andspyrnumenn.
Cheng Kejie, háttsettur embætt-
ismaður í Flokknum, sem tekinn
var af lífi fyrir spillingu í fyrra,
var lengi undir sérstöku eftirliti
Öryggislögreglu alþýðunnar.
Brottvikning fyrrverandi borg-
arstjóra Peking, Chens Xitong,
og skósveina hans, einnig vegna
ákæru um spillingu, hefði ekki
getað orðið að veruleika án sann-
ana sem opinberir njósnarar öfl-
uðu. Reyndar telja margir að
Jiang forseti og trúnaðarvinur
hans, Zeng Qinghong, safni af
ákafa pólitískt vandræðalegum
upplýsingum um spillta embætt-
ismenn til að geta kúgað þessa
embættismenn til undirgefni.
Gott dæmi um þetta varðar
Bao Tong, sem sat í fram-
kvæmdastjórn flokksins, og
komst í ónáð hjá nánustu sam-
starfsmönnum forsetans. Bao er
nú undir eftirliti átján njósnara
allan sólarhringinn, og þeir hafa
jafnvel sett upp varðstöð fyrir
framan húsið hans. Þrátt fyrir
þetta segir Flokkurinn að Bao
njóti enn allra borgararéttinda
sinna.
Undanfarið hafa allt að tólf
njósnarar fylgst daglega með He
Qinglian, sem er vel þekktur rit-
höfundur, blaðamaður og gagn-
rýnandi umbótanna í Kína.
Njósnarar stjórnarinnar hafa
brotist inn í einkatölvu hennar til
að taka afrit af skjölum og gögn-
um og hafa brotið sér leið inn á
vefþjón hennar til að ritskoða
tölvupóstinn hennar og stjórna
netaðgangi hennar. Svona „netn-
jósnarar“ hópast nú á öll net-
kaffihúsin í helstu borgum Kína.
Frá tímum njósnara Chengs
Zu Ming-keisara hafa innanrík-
isnjósnir verið merki um örygg-
isleysi, ekki sjálfstraust. Innan-
ríkisnjósnir eru að færast í vöxt
og taka nú á dögum á sig nýjar
myndir vegna þess að leiðtogar
Kína, sem eru órólegir vegna
þeirra breytinga sem þeirra eig-
in umbætur hafa leitt til, harð-
neita að velta fyrir sér lýðræð-
isumbótum. Þetta er smám
saman að grafa undan lögmæti
stjórnarinnar og miðstjórnin veit
það.
Til að bæta gráu ofan á svart
er sífellt að koma í ljós fullkom-
inn skortur Jiangs forseta á
sjálfstrausti. Forseti Kína náði
völdum og tryggði sig í sessi með
því að reiða sig á litla klíku frá
stjórnmálabækistöðvum sínum í
Shanghai. Þröngur hringur
stuðningsmanna Jiangs minnir
marga á óvinsæla keisara á borð
við Cheng Zu.
Aukin þörf Jiangs fyrir njósnir
og „öryggisapparatið“ kann
einnig að eiga rætur að rekja til
náinna tengsla Jiangs við trún-
aðarvin sinn, Zeng Qinghong,
son Zengs Shan, sem var innan-
ríkisráðherra og yfirmaður inn-
anríkisnjósna á fyrstu dögum
kommúnistastjórnarinnar. Undir
handarjaðri föður síns lærði
Zeng Qinghong að nota njósn-
anet til að styrkja stöðu komm-
únismans og sjálfs sín.
Í ljósi þess sem gerðist í Sov-
étríkjunum fyrrverandi og aust-
ur-evrópsku fylgihnöttunum
þeirra er ólíklegt að ofsóknar-
kenndur ótti kínverskra leiðtoga
við að glata völdum fari minnk-
andi á næstunni. Jiang og starfs-
bræður hans gera sér grein fyrir
því, að njósnastjórn leiddi til
efnahagsöngþveitis og ófræging-
ar ríkisstjórna um allan hinn
fyrrverandi sovéska heim, með
því að grafa undan persónulegri
ábyrgð og borgaralegu sam-
félagi. Í stað þess að draga úr
innanríkisnjósnum til að undir-
búa kínversku þjóðina fyrir þá
síauknu persónulegu ábyrgð sem
nútíma hagkerfi krefst einblínir
Jiang ennþá á það að viðhalda
eigin völdum og kommúnista.
Þessi mistök kunna einn daginn
að valda því að umskipti Kína frá
kommúnisma einkennist af sömu
spillingu og skipulagsleysi og nú
má sjá í vanþróuðustu og ofbeld-
isfyllstu ríkjum Sovétríkjanna
fyrrverandi.
Innanríkisnjósnir og
kínversk stjórnmál
Reuters
Kínverskir lögreglumenn ganga um Torg hins himneska friðar.
© Project Syndicate
Ofsóknarkennd,
uppljóstrarar og inn-
anríkisnjósnir eru
svo nauðsynlegar
kommúnistastjórn-
um að fáum kemur
það á óvart hversu
víðtæk starfsemi
kínversku leyni-
lögreglunnar er.
eftir Zhang
Weiguo
Zhang Weiguo er aðalritstjóri
mánaðarritsinsVor í Kína.
ð krabba-
oru 1.600
lífi en nú
staklingar
ein. Fjöl-
400 konur
870 karlar
abbamein,
eð ristil-
og konur
in.
i lengur
gi var og
En það er
sjúkdóm-
a bug á,“
a á
halda
aðið sagði
t á blaði
rinnar að
i sem geti
ndurhæf-
linga. „Þá
að tala um
kna, sál-
fara sem
sem lokið
ski í raun
heilbrigð-
m svo, en
u aftur til
langar að
ta þennan
komist til
sem bíða
nar bata-
ratugum,
auka enn
að sífellt
á endur-
að fara út
vantar al-
fi, sem er
ti, og við
r því að
girnar og
þessa ráð-
.“
ynlegt að
orvarnar-
unnið hjá
þyrfti að
ngum því
andsmenn
hætta að
uðrún það
almennt
Merkilegt brautryðjendastarf
Krabbameinsfélagsins
Ólafur Ragnar Grímsson, forseti
Íslands, er verndari landssöfnunar-
innar. Hann segist hafa lagt sig
fram um að leggja Krabbameins-
félaginu lið á undanförnum árum
og þyki sjálfsagt og eðlilegt að taka
þátt í því átaki að efna til landssöfn-
unar á tímamótum í sögu félagsins.
„Líka vegna þess að krabbamein
er sjúkdómur sem snertir alla Ís-
lendinga einhvern tímann á ævinni.
Sú staðreynd að einn af hverjum
þremur Íslendingum fær krabba-
mein felur í raun í sér að sérhver
fjölskylda þarf einhvern tímann á
ævinni að glíma við það að ættingi,
vinur, vandamaður eða vinnufélagi
hefur hlotið sjúkdóminn. Þess
vegna er þjóðin með þessari söfnun
í raun og veru að hjálpa sjálfri sér.“
Ólafur segir að Krabbameins-
félagið sé að vinna merkilegt braut-
ryðjendastarf við að hjálpa þeim
sem að sjúklingum standa, hafa
jafnvel misst náinn ættingja eða
vin, og stuðla að því að menn geti
þegar bati hefur fengist gengið á
eðlilegan hátt út í lífið á ný. Að
sögn Ólafs er þetta verkefni honum
mjög hugleikið og segist hann vona
að þjóðin sýni það í söfnuninni að
hún sé ekki aðeins þakklát Krabba-
meinsfélaginu fyrir sitt mikla og
merka starf, heldur líka að fólk sé
staðráðið í að hjálpa hvert öðru í
framtíðinni í glímunni við þennan
sjúkdóm.
„Reynsla mín og okkar í fjöl-
skyldunni hefur reyndar orðið til
þess að við höfum skilið hve þessi
glíma er erfið og nauðsynlegt það
er að hlúa ekki aðeins að þeim sem
sjúkir eru, heldur í raun og veru
einnig að fjölskyldunum, vinum og
vandamönnum og það er það sem
Krabbameinsfélagið er að gera.“
Krabbameinssjúklingum
mun fjölga næstu árin
„Það er mikill lífsþróttur í
Krabbameinsfélaginu en það þarf á
okkur að halda. Það getur ekki eitt
og sér unnið þessi verkefni.
Krabbameinsfélagið er félag þjóð-
arinnar, þjóðin hefur sýnt það áður
að hún kann að meta störf þess. Og
ég vona að þessi söfnun verði líka
skilaboð frá þjóðinni um að hún sé
ekki aðeins þakklát heldur vilji hún
efla getu Krabbameinsfélagsins til
þess að sinna þessum vandamálum
sem því miður eru vaxandi á næstu
árum vegna fjölgunar krabba-
meinssjúklinga. Ég held að mikil-
vægt sé að við gerum okkur grein
fyrir því, vegna þess að umræðan
hefur á undanförnum misserum
verið um rannsóknir og árangur í
rannsóknum og þær eru mikilvæg-
ar, en staðreyndirnar eru engu að
síður þær að sjúklingum mun fjölga
á næstu árum. Það verða æ fleiri
Íslendingar sem verða fórnarlömb
krabbameins og glíma landsmanna
við þennan sjúkdóm á eftir að verða
umfangsmeiri og þess vegna er það
nauðsynlegt að Krabbameinsfélag-
ið hafi burði til þess að geta sinnt
þessu verkefni.“
Persónulega segist Ólafur ætla
að leggja söfnuninni lið á margvís-
legan hátt á næstu dögum, með
samræðum við þá sem ætla að
leggja fram fé, með því að heim-
sækja þá sem að söfnuninni standa
og taka þátt í starfinu á margvís-
legan hátt þegar að söfnuninni
kemur og stuðla fyrir sitt leyti að
því að söfnunin verði öflug og
sterk.
„Þetta er í fyrsta sinn sem við
Vigdís stöndum saman í verkefnum
af þessu tagi og kannski í fyrsta
sinn sem forseti og fyrrverandi for-
seti leggja málstað saman lið. Hún
hefur verið verndari Krabbameins-
félagsins lengi og ég verndari þess-
arar söfnunar. En við höfum bæði
orðið fyrir þeirri reynslu að glíma
við þennan sjúkdóm. Þess vegna er
það einnig persónulega mikilvægt
fyrir okkur að geta verið þátttak-
endur í söfnuninni.“
Merkilegt félag
Vigdís Finnbogadóttir er vernd-
ari Krabbmeinsfélags Íslands og
segir mikilvægt að átta sig á því að
félagið sé sameign allra lands-
manna og bakhjarl þegar krabba-
meinið herjar á einstaklinga og
fjöldskyldur. Að sögn Vigdísar
þykir henni margir vera á flótta
undan því að hugsa um þessi mál
þar sem þau veki ótta, en allir sjái
hins vegar hversu þarft það er að
eiga félag eins og Krabbameins-
félagið.
Vigdís segist telja þetta eitt
merkilegasta félag í landinu sem
hafi unnið þrekvirki og lyft grett-
istaki eins og sjá megi þegar litið sé
yfir starf þess og verkefni á liðnum
árum. Þar sé ekki síst hægt að
nefna að félagið hafi skotið skjóls-
húsi yfir stuðningsfólk við krabba-
meinssjúka, sem ekki hafi verið
fyrir hendi þegar hún sjálf greind-
ist með krabbamein fyrir 24 árum.
„Það er gríðarlega mikilvægt að
hitta fyrir einhvern annan sem hef-
ur orðið fyrir sömu reynslu og þú
ert að fara í gegnum sjálfur. Á ald-
arfjórðungi hefur þetta alveg gjör-
breyst. Það mætti segja mér að ár
mín í forsetaembætti hafi stutt við
að breyta viðhorfinu, því auðvitað
vissi þjóðin að ég hafði fengið
krabbamein þótt það hafi aldrei
verið talað um það við mig neitt að
ráði. Og það að ég hafði þessa orku
og sýndi þennan styrk veit ég að
varð til huggunar.“
Aðspurð um hvaða skilaboðum
hún vildi beina til landsmanna áður
en söfnunin hefst, sagðist hún vilja
vekja athygli fólks á því að enginn
vissi hvað væri að gerast í líkaman-
um og því mikilvægt að átta sig á
því að með þátttöku í söfnuninni
væri fólk að vinna fyrir sig sjálft.
„Við vitum aldrei hvað er að ger-
ast í líkamanum, samanber þegar
fólk fær allt í einu hjartaáfall, heila-
blóðfall eða önnur áföll. Við getum
gert allt mögulegt til að reyna að
forðast það en við vitum aldrei fyrir
víst. Þess vegna vil ég segja við fólk
að við erum að gera þetta fyrir okk-
ur sjálf. Við erum að gera þetta fyr-
ir börnin okkar, sem er ákaflega
mikilvægt, við erum að gera þetta
fyrir maka okkar og fyrir þá sem
við unnum allra mest í lífinu. Því
það er oft erfiðara fyrir þann sem
horfir upp á maka sinn eða barn
verða veikt heldur en fyrir sjálfan
aðilann. Það eru svo miklar þján-
ingar sem fylgja því að horfa upp á
sitt fólk verða veikt,“ sagði Vigdís.
reinast
in á ári
Morgunblaðið/Ásdís
nun nk. laugardag, ásamt núverandi og fyrr-
Agnarsdóttir, forstjóri Krabbameinsfélagsins,
innar, Vigdís Finnbogadóttir, fyrrverandi for-
Björnsson formaður Krabbameinsfélagsins.
aman í landssöfnun Krabbameinsfélagsins