Morgunblaðið - 27.02.2001, Qupperneq 44

UMRÆÐAN
44 ÞRIÐJUDAGUR 27. FEBRÚAR 2001 MORGUNBLAÐIÐ
„einkaskóli“ ekki heldur fyrir þar,
en það er á nokkrum stöðum fjallað
um hugmyndafræði. Ekki koma þó
fram neinar fyrirfram gefnar skoð-
anir eða áætlanir um það hvers
konar hugmyndafræði skuli móta
skólastarfið. Það virðist algerlega
lagt í hendur verksala að gera til-
lögur um slíkt. Það er því ekki
óeðlilegt að foreldrar í skólahverf-
inu telji sig eiga rétt á að ræða efn-
islega um hugmyndafræði við
skólayfirvöld í Hafnarfjarðarbæ,
áður en þau standa frammi fyrir
því að velja skólastefnu frá þeim
verkkaupum sem bjóða í verkið.
Eða hvað ætla skólayfirvöld að
leggja til grundvallar við val á hug-
myndafræði og skólastefnu?
Einkaskóli eða hvað?
Í nýlegu viðtali við Börk Hansen
í Spegli Ríkisútvarpsins kom fram
að svokallaðir „verktakaskólar“
ryðji sér nú til rúms t.d. í Banda-
ríkjunum og Nýja-Sjálandi. Í við-
talinu sagði Börkur eitthvað á þá
leið að um væri að ræða opinbera
skóla, sem oftast væru reknir á
grundvelli ákveðinnar hugmynda-
fræði eða uppeldisstefnu og þá að
frumkvæði tiltekins hóps manna,
t.d. foreldra eða kennara. Þessir
skólar hefðu aðgang að opinberu fé,
en um þá ríktu mörg og ströng skil-
yrði, t.d. hefðu þeir ekki heimild til
Vinstrihreyfingin –
grænt framboð í
Hafnarfirði hélt á
dögunum opinn fund
um ákvörðun skóla-
yfirvalda þar í bæ
um að bjóða út
kennsluþáttinn í nýj-
um grunnskóla í Ás-
landi. Sú sem þetta
ritar hélt framsögu-
erindi á fundinum
ásamt Gesti Svavars-
syni og gerðum við
ráð fyrir að geta lagt
spurningar fyrir
skólayfirvöld sem
höfðu verið boðuð til
fundarins. En það fór
nú svo að hvorki bæjarstjórinn né
formaður skólanefndar sáu sér fært
að mæta, reyndar ekki forstöðu-
maður skólaskrifstofu Hafnarfjarð-
ar heldur. Þar sem fjöldamörgum
spurningum um málið er enn ósvar-
að og þar sem bæjaryfirvöld hafa
enn ekki haldið neina opna fundi til
að kynna bæjarbúum ætlan sína
eða hugmyndir verður ekki hjá því
komist að leggja nokkrar spurn-
ingar fyrir þau á þessum vettvangi
hér.
Undanþága frá lögum
Það kom fram í umræðum utan
dagskár á Alþingi fyrir skemmstu
að bæjaryfirvöld í Hafnarfirði hafa
farið fram á það við menntamála-
ráðuneytið að veitt verði undan-
þága á grundvelli 53. greinar
grunnskólalaganna svo heimila
megi áform um útboð kennsluþátt-
ar skólans. Menntamálaráðherra
lýsti því í umræðunum að hann
teldi mál liggja það ljós fyrir að
ekki væri ástæða til að ætla annað
en að heimila mætti þetta útboð. Af
máli ráðherrans mátti ráða að hann
hafi ekki talið framkvæmanlegt að
bjóða kennsluþáttinn út nema á
grundvelli 53. greinar-
innar, sem fjallar um
tilraunastarf í grunn-
skólum. Þá er rétt að
rifja það upp að sum-
arið 1999 gengu erindi
milli menntamálaráðu-
neytisins og skólaskrif-
stofu Hafnarfjarðar þar
sem óskað var eftir
könnun á því hvort sú
leið, að bjóða út allan
rekstur grunnskólans í
Áslandi, þ.m.t. kennsl-
una, væri fær. Hug-
mynd skólayfirvalda í
Hafnarfirði gekk þann-
ig í upphafi ekki út á
tilraunastarf, heldur
varðaði hún einungis rekstrarform-
ið sjálft. Bæjarstjórinn lýsir þessu
afdráttarlaust í pistli á heimasíðu
bæjarins, en þar segir hann: Hér er
að sjálfsögðu ekki verið að stefna á
einkaskóla eins og við helst þekkj-
um þá heldur er um að ræða rekst-
ur hefðbundins grunnskóla, með
þeim skyldum og kvöðum, sem
þeim rekstri fylgir.
Hugmyndin um tilraunaskóla og
undanþágu á grundvelli 53. greinar
laganna er sem sagt komin úr
menntamálaráðuneytinu, enda seg-
ir menntamálaráðherra í ræðu sinni
á Alþinig í fyrri viku að ráðuneytið
muni ekki hafa forgöngu í málinu,
heldur mæta ósk um heimild til að
nýta ákvæði greinarinnar. Nú eru
skólayfirvöld í Hafnarfirði búin að
óska eftir því að fá að nýta greinina
svo hægt verði að bjóða út kennslu-
þátt skólans í Áslandi.
Tilraun með hvað?
Þegar útboðsgögnin eru lesin
kemur í ljós að skólayfirvöld í
Hafnarfirði gera ekki mikið með til-
raunaþáttinn. Í gögnunum er
hvergi minnst á tilraun eða til-
raunaskóla. Reyndar kemur orðið
að leggja á skólagjöld. Börkur telur
„einkaskóla“ því ekki rétta nafngift
á slíka skóla.
Þegar grannt er skoðað virðist
Áslandsskóli því hvorki eiga að
vera einkaskóli né tilraunaskóli,
hvað á hann þá að vera? Ekki er
óeðlilegt að menn spyrji hvort
kannski sé hér um að ræða einka-
framkvæmd einkaframkvæmdar-
innar vegna. Ekki ef marka má út-
boðsgögnin, en þar segir:
Einkaframkvæmd er ekki markmið
í sjálfu sér heldur aðeins ein af
þeim leiðum sem beitt hefur verið í
opinberum rekstri með góðum ár-
angri til að auka hagkvæmni og
bæta nýtingu opinberra fjármuna.
Meginröksemdin virðist þannig
vera hagræns eðlis og þýðir „betri
nýting opinberra fjármuna“ ekki
sparnaður?
Léttvæg rök
Hvernig má það vera að rökin
fyrir útboðinu séu ekki veigameiri
en hér hefur verið rakið? Ætla
skólayfirvöld í Hafnarfirði bara að
bíða og vona að einhverjir hug-
myndaríkir aðilar sýni útboðinu
áhuga og bendi þeim á eitthvað
sem kalla mætti „nýjar lausnir við
útfærslu verkefna“, eins og það er
kallað í útboðsgögnum? Hverjar
eru svo hinar nýju leiðir í stjórn-
unaraðferðum eða hinar nýju lausn-
ir í kjarasamningum við starfsfólk?
Og hvernig ætla skólayfirvöld að
nota sér ISO-staðal 9001:2000 á
skólastarf? Mætustu sérfræðingar
á sviði staðalfræða telja hann alls
ekki henta til slíks. Þar sem meg-
inröksemdin í útboðinu virðst vera
hagræns eðlis er eðlilegt að spurt
sé: Hvaðan eiga eigendurnir að fá
sinn fjárhagslega ábata þegar kraf-
ist er ýtrustu fjárhagslegrar hag-
kvæmni? Varla ætla menn að fara
út í þetta án þess að græða á því,
enda kemur það skýrt fram í út-
borðsgögnum: Tilboðsverð skal
innifela nægilegan hagnað og allan
kostnað! Og ef skólinn á að starfa
samkvæmt grunnskólalögum og
uppfylla allar sömu skyldur og aðr-
ir grunnskólar í Hafnarfirði, hvar
er þá hagræðingin af einkafram-
kvæmdinni? Sigla skólayfirvöld
kannski undir fölsku flaggi með því
að óska eftir undanþágu frá grunn-
skólalögunum á grundvelli 53.
greinar laganna, á Áslandsskóli
ekki að vera tilraunaskóli? Og
hvers vegna mæta skólayfirvöld
ekki þegar bæjarbúar boða þau til
viðræðna um málið? Við öllum
þessum spurningum vantar sárlega
svör.
Um hvað snýst tilraunin
í Áslandsskóla?
Kolbrún
Halldórsdóttir
Kennsla
Sigla skólayfirvöld
kannski undir fölsku
flaggi, spyr Kolbrún
Halldórsdóttir, með því
að óska eftir undanþágu
frá grunnskólalögunum
á grundvelli 53. greinar
laganna?
Höfundur er alþingismaður.
Verðtryggð skuldabréf
SP-fjármögnunar hf., 1. flokkur 2000,
skráð á Verðbréfaþing Íslands.
Verðbréfaþing hefur samþykkt að taka skuldabréf
SP-fjármögnunar hf., 1. flokk 2000, á skrá þingsins.
Bréfin verða skráð mánudaginn 5. mars 2001, enda
uppfylli þau skilyrði skráningar. Bréfin eru til 7 ára og
greiðast með jöfnum árlegum afborgunum. Nafnvextir
bréfanna eru 7,50%. Bréfin eru verðtryggð.
Skráningarlýsingu og þau gögn sem vitnað er til í
skráningarlýsingunni er hægt að nálgast
hjá Kaupþingi hf.
Ármúla 13A, 108 Reykjavík
Sími 515-1500, fax 515-1509
Krabbameinsfélag
Íslands var stofnað 27.
júní 1951 og á því 50
ára afmæli í ár. Í því til-
efni ætlar félagið að
leita til þjóðarinnar um
aðstoð eins og það hef-
ur gert á undanförnum
áratugum og byggt
starfsgrundvöll sinn og
tilvist á. Laugardagur-
inn 3. mars 2001 er
ákveðinn almennur
söfnunardagur um land
allt.
Markmið með söfn-
uninni í þetta sinn er að
treysta núverandi
starfsemi Krabba-
meinsfélagsins, efla forvarnir og
auka þjónustu við krabbameins-
sjúklinga, ekki síst með því að hjálpa
þeim að komast út í lífið á nýjan leik.
Krabbameinsfélagið hefur skilað
miklu og góðu starfi á þeim árum
sem það hefur starfað, um það er
enginn efi. Mikilvægt er að treysta
þá starfsemi í sessi og auka þann
möguleika félagsins að geta brugðist
við og leitað nýrra leiða við að mæta
þeim breytingum sem eiga sér stað í
nútímanum.
Þau gleðilegu tíðindi berast að æ
fleiri læknist af krabbameini, en þar
er ekki öll sagan sögð, því eftir mikl-
ar lyfjagjafir, geisla,
mergskipti eða skurð-
aðgerðir sitja einstak-
lingarnir uppi með
skerta starfsorku og
oftar en ekki í miklu
andlegu niðurbroti. Þá
er nauðsynlegt að ein-
hver markviss úrræði
séu fyrir hendi sem
hjálpa einstaklingnum
að endurheimta hæfni
sína og getu til að tak-
ast á við viðfangsefni
líðandi dags. Ég held
að stefnumótun, mark-
viss uppbygging og eft-
irlit í þessum efnum
verði best komið í
höndum Krabbameinsfélags Íslands.
Hvað forvarnir snertir þá hefur
það verið og er í formi skipulegrar
leitar í sambandi við legháls- og
brjóstakrabbamein ásamt rannsókn-
um og fræðslu af ýmsum toga.
Fræðsla um holla lífshætti, fræðsla
varðandi fæðuval og nú eiga 23.000
börn og unglingar möguleika á að
nýta námsefni um tóbak og heilsu
sem Krabbameinsfélagið hefur unn-
ið í samvinnu við tóbaksvarnanefnd.
Félagið hefur líka staðið fyrir reyk-
bindindisnámskeiðum sem þúsundir
Íslendinga hafa sótt og á síðustu ár-
um sjáum við lungnakrabbameinstil-
fellum fara mjög fækkandi.
En betur má ef duga skal og for-
varnir eru viðfangsefni sem stöðugt
þarf að vera í gangi. Þjóðfélag okkar
býr yfir mikilli þekkingu og vitn-
eskju af mörgum toga en það er ekki
nóg ef einstaklingurinn nær ekki að
notfæra sér hana fyrir sjálfan sig.
Því er spurningin, á hvaða hátt náum
við bestum árangri í forvörnum? Ég
held að við gætum leitað aftur í
gríska sögu og skoðað lífsviðhorf
Platóns og Sókratesar. Þar segir að
allir ættu að eiga þess kost að láta
sér farnast vel, en til að svo megi
vera þurfi þeir að rannsaka líf sitt og
leita svara við því hvaða líferni leiði
til velfarnaðar eða lífshamingju. Ég
held að það sé mikilvægt í allri for-
varnarstarfsemi að einstaklingurinn
skoði sjálfan sig í ljósi þeirra upplýs-
inga og þekkingar sem hann hefur
því á þann hátt eru meiri líkur á að
náist fram varanlegri breyting á lífs-
stíl og líferni. Að finna lífshamingju,
sem ég held að sé að stórum hluta
fólgið í því að vera sáttur við sjálfan
sig, hjálpar varnarkerfi líkamans að
vinna gegn sjúkdómum og byggja
upp heilbrigði. Þegar við gerum
kröfu um heilbrigði er það til um-
hugsunar fyrir okkur, sem speking-
urinn Aron Antonovsky segir; að ein-
staklingur getur verið heilbrigður
þótt hann beri tiltekinn sjúkdóm, en
í slíkum tilvikum býr hann yfir krafti
sem gerir honum kleift að líða vel.
Þennan kraft kallar Antonovsky
uppsprettu heilbrigðis.
Margir stuðningshópar eru starf-
andi innan Krabbameinsfélagsins
þar sem bæði þeir sem fengið hafa
krabbamein og aðstandendur þeirra
geta leitað upplýsinga, hjálpar og
styrks þegar þeir þurfa á að halda.
Þar er unnið mikið sjálfshjálparstarf
og veitt aðstoð sem hjálpar einstak-
lingnum við að takast á við sjálfan
sig og umhverfið og styrkir hann í
lífsbaráttunni.
Krabbameinsfélagið hefur svo
sannarlega gengið til góðs, verið
brautryðjandi og þátttakandi í
mörgu sem varðar bætt heilbrigði
þjóðarinnar. Gefum því afmælisgjöf
sem gerir því kleift að horfa fram á
veginn í áframhaldandi starfsemi
sinni við að bæta heilbrigði í landinu.
Treystum þjónustu við
krabbameinssjúka
Gyða
Ölvisdóttir
Landssöfnun
Krabbameinsfélagið
hefur sannarlega gengið
til góðs, segir Gyða
Ölvisdóttir, verið
brautryðjandi og þátt-
takandi í mörgu sem
varðar bætt heilbrigði
þjóðarinnar.
Höfundur er hjúkrunarfræðingur og
formaður Krabbameinsfélags A-
Hún.
2001