Morgunblaðið - 15.06.2001, Qupperneq 30

SAGNAHEFÐ íslensku þjóðarinn-
ar er viðfangsefni sýningar sem
opnuð verður í Landsbókasafni Ís-
lands í dag. Þar verður ljósi varpað
á sagnahefð þjóðarinnar, stjórnskip-
un hennar, lifnaðarhætti og menn-
ingu. Lögð er áhersla á það sem hef-
ur skapað Íslendingum sérstöðu
meðal norrænna þjóða; lýðræði og
ritmenningu sem gat af sér sagn-
fræðirit og bókmenntaverk sem
skipa sérstakan sess á heimsvísu.
Hugmyndin með sýningunni var að
draga fram hvernig bókin og sagan
eins og hún er sögð á bók, hafa verið
örlagavaldar íslensku þjóðarinnar
og einkenna sögu hennar framar
sögu flestra þjóða.
Sýningin er sett upp á tíu stöðv-
um, sem hver um sig varpar ljósi á
eitt þema, eða efnisþátt. Ein stöðv-
anna er margmiðlunarstöð, þar sem
gestir geta skoðað tengsl sagna-
hefðarinnar við nútímann, og lýsir
sögumaður tölvunnar því sem fyrir
augu og ber. Í margmiðlunarstöð-
inni er Sagnanetið en þar er hægt að
skoða handritin og komast að því
hvaða sögur eru varðveittar í hverju
þeirra. Sagnanetið er árangur
þriggja ára samstarfs Landsbóka-
safnsins, Cornell háskóla og Stofn-
unar Árna Magnússonar, þar sem
stafrænar myndir hafa verið teknar
af handritum Íslendingasagnanna
og prentuðum ritum um sögurnar
og þeim komið fyrir á Sagnanetinu.
Þannig er til dæmis hægt að bera
saman ólík handrit Njálu og ann-
arra fornsagna og skoða í hverju
mismunur þeirra felst. Þetta verk-
efni hefur vakið áhuga í útlöndum,
en sýningin var sett upp í fyrra í
Cornell háskóla, Þingbókasafninu í
Washington og í Íslenska bókasafn-
inu í Manitoba og fyrr í vor í Norð-
urlandahúsinu í Færeyjum.
Sýningin Stefnumót við íslenska sagnahefð opnuð í dag
Margmiðlun í þágu
sagnaarfsins
Frá sýningunni Stefnumót við íslenska sagnahefð í Þjóðarbókhlöðunni.
LISTIR
30 FÖSTUDAGUR 15. JÚNÍ 2001 MORGUNBLAÐIÐ
ÞAÐ voru aðallega 5. stigs nem-
endur Keiths Reeds sem héldu þess-
ari sýningu uppi og má hann vera
stoltur af þeim. Þau voru alveg hreint
ótrúleg. Fyrstan má telja Þorbjörn
Björnsson í hlutverki greifans. Hann
er bara 22ja ára gamall og er rödd
hans óvenjulega þroskuð miðað við
ungan aldur og mjög vel mótuð. Túlk-
un hans var mjög sannfærandi og var
hann stórglæsilegur í hlutverki sínu.
Aríuna „Vedró mentr’io sospiro“ söng
Þorbjörn svo vel að maður hreinlega
gleymdi því að hér var 5. stigs nem-
andi að verki og kunni salurinn vel að
meta frammistöðu hans. Þorbjörn
sýndi strax og sannaði í Töfraflaut-
unni fyrir tveimur árum að hann á
framtíðina fyrir sér á óperusviði. Her-
björn Þórðarson fór mjög vel með
vandasamt hlutverk Fígarós. Honum
óx ásmegin eftir því sem leið á sýn-
inguna og sýndi hvað í honum bjó í
aríunni „Aprite un póquegli occhi“ í
fjórða þætti óperunnar. Barítonupp-
eldið gengur greinilega mjög vel uppi
á Héraði. María Gaskell var stór-
skemmtileg í hlutverki Cherobinos.
Hún er greinilega að finna ný svið í
röddinni, hugsanlega er hún að
hækka, þannig að tónarnir voru dálít-
ið óöruggir á köflum en María bætti
það svo sannarlega upp með leik sín-
um. Hinn ungi tenór, Þorsteinn Helgi
Árbjörnsson, 19 ára, er ört vaxandi
söngvari og rödd hans ótrúlega jöfn
og legan góð. Hann hefur greinilega
mjög gaman af því að vera á sviði
enda skilaði hann hlutverki Don Bas-
ilios af miklum „bravúr“. Tvær söng-
konur sýningarinnar hafa lokið 6.
stigi, þær Ragnhildur Rós Indriða-
dóttir og Helga Magnúsdóttir. Ragn-
hildur var í hlutverki Marcellinu, sem
hún túlkaði mjög vel. Hún hefur mjög
stóra rödd sem henni tókst ágætlega
að hemja. Það verður mjög spennandi
að fylgjast með henni í framtíðinni.
Helga söng hina ungu Barbarinu,
sem söng aríuna sannfærandi. Helgu
hefur farið mikið fram síðan hún söng
hlutverk Paminu í Töfraflautunni á
sínum tíma og rödd hennar öll að opn-
ast. Linditha Óttarsson lauk 8. stigi
nú í vor. Hún ræðst ekki á garðinn
þar sem hann er lægstur að syngja
þetta krefjandi hlutverk greifynjunn-
ar strax að námi loknu. Þetta er henn-
ar fyrsta stóra hlutverk, sem hún skil-
aði af miklum sóma. Linditha hefur
óvenju hlýja og kyrrláta nærveru á
sviði án þess þó að hafa föla fram-
komu, því hún ljómar á sviði og lýsa
augu hennar eins og stjörnur þegar
hún syngur. Hún hefur mjög fagra
rödd, vel mótaða og einstaklega
fallega háa tóna, ótrúlega vel rúnn-
aða, eins og það er stundum kallað.
Naut rödd hennar sín ákaflega vel í
hinni þekktu aríu „Dove sono“ sem
var unaðsleg í meðförum Lindithu.
Xu Wen var glæsileg Súsanna, radd-
blærinn fagur, tónmyndum með af-
brigðum góð og túlkun hennar fáguð.
Enn og aftur sat undirrituð með
gæsahúð undir aríunni „Deh, vieni
non tardar“ og nú í flutningi Xu Wen.
Það er ánægjulegt að vita til þess að
hún sé að fara að spreyta sig á sviði
Íslensku óperunnar í haust þar sem
hún mun fara með hlutverk Paminu.
Eins og á sunnudaginn var sýning-
in í heild sína mjög góð og skemmti-
legt að sjá hana vaxa allan tímann og
náði hún hámarki sínu undir lok
óperunnar, sem var alveg frábærlega
vel sungin og lítill nemendabragur á
þeim flutningi.
Hljómsveitin lék af mun meira
öryggi en kvöldið áður og ótrúlega vel
á köflum. Eins var með kórinn sem
stóð sig líka vel.
Þá langar mig til að geta þess að
tenórsöngvarinn Þorbjörn Rúnars-
son þýddi alla óperuna á íslensku og
var textinn sýndur á skjá fyrir ofan
sviðið. Þorbjörn gerði það mjög vel og
er textinn oft mjög hnyttinn. Hann
vitnar t.a.m. í þekkt íslenskt dægur-
lag; Ástin er eins og sinueldur og
vakti það kátínu margra. Sýningar
Óperustúdíós Austurlands nálgast at-
vinnumennsku ótrúlega hratt og má
þakka það frábæru tónlistaruppeldi
þeirra Keiths og Ástu konu hans. Það
eru í raun forréttindi að fá að fylgjast
með þessu unga fólki vaxa og dafna.
Til hamingju Keith!TÓNLISTÓ p e r u s t ú d í ó A u s t u r -l a n d s a ð E i ð u m
eftir Wolfgang Amadeus Mozart.
Óperutexti eftir Lorenzo da Ponte.
Flytjendur: Xu Wen, Lindita Ótt-
arsson, Þorbjörn Björnsson, Her-
björn Þórðarson, María Gaskell,
Ragnhildur Rós Indriðadóttir, Þor-
steinn Helgi Árbjörnsson, Helga
Magnúsdóttir, Pétur Örn Þór-
arinsson og Vígþór Sjafnar Zoph-
aníasson ásamt hljómsveit og kór
Óperustúdíós Austurlands. Bjartar
nætur í júní. Mánudagur 11. júní.
BRÚÐKAUP FÍGARÓS
Ingveldur G. Ólafsdótt ir
ÞEGAR fyrstu raftónverkin
litu dagsins ljós, var hljóðheim-
ur þeirra mannseyranu algjör-
lega framandi. Ný veröld hljóða
var að verða til; sumir kölluðu
þau gervihljóð, af því þau áttu
sér ekki samsvörun í náttúrunni
og daglegum hljóðheimi manns-
ins. Ef til vill er endurnýjun
hljóðheimsins merkasta fyrir-
bæri 20. aldarinnar. Tilkoma
rafhljóða, tölvuhljóða, tilbúinna
hljóða markaði byltingu, en ekki
síst þó meðferð þeirra. Hljóðin
sjálf urðu vettvangur nýrrar
sköpunar. Í dag er erfitt að
koma eyranu á óvart með ein-
hverju framandi. Við þekkjum
þessi hljóð, vitum nokkurn veg-
inn hvernig þau geta verið, vit-
um að þau geta verið skrýtin,
þægileg, falleg, eða jafnvel öm-
urleg, en þau eiga sér þegar
ákveðna viðurkenningu í hugan-
um. Allt minnir á sjálft sig eða
eitthvað annað sem við þekkj-
um. Þess vegna er það ekki
endilega hljóðið sjálft sem er
kjarni nýrrar raftónlistar, eins
og var í árdaga raftónlistarinn-
ar, heldur úrvinnsla þess, sam-
setning með öðrum hljóðum,
uppbygging verksins og þeir
þættir sem almennt eiga við um
hefðbundin tónverk. Auðvitað
voru fyrstu tónskáld raftónlist-
arinnar sér meðvitandi um
þessa þætti jafn vel og um hljóð-
in sem voru efniviður verka
þeirra, en nýjungin var fyrst og
fremst hljóðræn. Í dag eru tölv-
urnar þarfasti þjónn þeirra sem
semja tónlist af þessu tagi, og
möguleikarnir óendanlegir.
Verk Hilmars Bjarnasonar
sem flutt var í fyrrakvöld, var
heimur hljóða, en það var líka
tónsmíð. Það var vel mótað hvað
form snertir og uppbygging
þess nánast með klassísku sniði,
kaflaskipt með skýrum endur-
tekningum. Úrvinnsla efniviðar-
ins var mjög áheyrileg og hljóð-
heimur Hilmars sérstaklega
viðfelldinn. Verkið bjó yfir róm-
antískum þokka með ívafi hljóða
sem jöðruðu við að vera hreinar
náttúrustemmningar. Taktfastur
fuglasöngur; kúabaul og þytur í
vindi svo dæmi séu tekin; – allt
þetta spilaði vel með með ljóð-
rænum undirtón verksins, svo
úr varð heilsteypt og talsvert
áhrifamikil veröld hljóðs.
Hafi hljóðheimur Hilmars
verið ljóðrænn og rómantískur,
verður vart hægt að segja það
sama um þann sem þeir Birgir
Örn Thoroddsen og Sigtryggur
Örn Sigmarsson sköpuðu í Ný-
listasafninu síðar sama kvöld.
Verk þeirra var afar ólíkt verki
Hilmars. Þar vék formið fyrir
formleysu, eða formfrelsi og í
stað ljóðrænunnar kom sprengi-
kraftur magnaðra hljóða sem
voru spunnin saman af hreinni
snilld. Andstæður voru kraft-
miklar og ris verksins sterkt.
Frumleiki þess fólst ekki síst í
karakter hljóðanna sem valin
voru og því hvernig þeim og
jafnvel mannsröddum var teflt
saman. Útkoman var svipsterk
heild, mörkuð kynngimögnuðum
krafti.
Það er rétt að minna gesti
Nýlistasafnsins á að láta tíkalla-
símann í portinu ekki fram hjá
sér fara. Þar býður Tilraunaeld-
húsið vegfarendum að hringja í
tónlist, sem upplagt er að hlusta
á í skjannabirtu sumarkvöldsins.
Rómantík og
kraftur úr iðrum
kakófóníunnar
TÓNLIST
N ý l i s t a s a f n i ð
Rafverk eftir Hilmar Bjarnason.
Miðvikudagskvöld kl. 20.00
Rafverk eftir Sigtrygg Berg Sig-
marsson og Birgi Örn Thor-
oddsen.
Miðvikudagskvöld kl. 21.30
LISTAHÁTÍÐIN
PÓLÝFÓNÍA
Bergþóra Jónsdótt ir
BJÖRN Bjarnason mennta-
málaráðherra ræðir við norska
starfssystur sína, Ellen Horn, við
opnun íslenskrar menningar-
dagskrár í Akershus-kastala í Ósló í
fyrradag.
Auk ávarpa ráðherranna voru
flutt leikverkin Kristnihald undir
Jökli eftir Halldór Laxness og Edda
2000 eftir Svein Einarsson sem leik-
stýrði báðum verkunum.
Dagskráin, sem er hluti af nor-
rænni menningardagskrá í Akers-
hus-kastala í sumar, stendur til 28.
júní. Scanpix
Íslensk menn-
ingardagskrá
hafin í Akers-
hus-kastala
Listasafn Reykjavíkur -
Hafnarhús
Á sunnudag lýkur tveimur sýn-
ingum í Listasafni Reykjavíkur -
Hafnarhúsi.
Þetta eru annars vegar sýning á
verkum bandaríska listamannsins
John Baldessari og hins vegar
sýningin Norskar teikningar, sem
er samstarfsverkefni við Tegnefor-
bundet í Osló. Leiðsögn er um
sýningarnar kl. 16.00 sama dag.
Sýningum lýkur