Morgunblaðið - 04.10.2001, Blaðsíða 35

MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 4. OKTÓBER 2001 35
Landsmenn allir verða að
“
ngin styður aðgerðir
ra og ríkisstjórnar
í máli Össurar Skarphéð-
manns Samfylkingar, ein-
ngur við viðbrögð utanrík-
ríkisstjórninnar í þessum
eg rétt sem utanríkisráð-
við munum aldrei gleyma
ði. Þetta er ein af þeim
érhvers manns sem greyp-
eð þeim hætti að aldrei fell-
íðin, hún er einhvern veg-
ur ný og hugrökk – svo
uxleys – jafnvel við sem lif-
lfa öld og upplifað höfum
ngar í gegnum auga miðl-
nnst einhvern veginn eins
fi tapað með vissum hætti
Okkur finnst einhvern veg-
murinn sé orðinn allur ann-
eldur en hann var,“ sagði
þennan atburð kalla fram
u nánast allra þjóða heims-
st hefði Pútín Rússlands-
yfir að hann væri reiðubú-
p sérstök og ný tengsl við
að vinna gegn þessari nýju
undist málflutningur utan-
ákaflega jákvæður og hóf-
máli,“ bætti Össur við og
ekki lofað því að hann og
rði sammála ráðherranum
di hann heita honum sam-
ingarinnar í þeim ákvörð-
n hefur tekið nú þegar.
stuðning stórra bandalaga
ntshafsbandalagið og Evr-
við Bandaríkjamenn eftir
hryðjuverkin að umtalsefni og sagðist
telja þennan afdráttarlausa stuðning
hafa leitt til þess að viðbrögð Bandaríkj-
anna hafi verið miklu hófstilltari en ella
hefði orðið. „Einhvern tímann hefði mað-
ur búist við því að fyrstu viðbrögð Banda-
ríkjamanna andspænis svona hryðju-
verkum huglausra manna hefðu falist í
eldflaugaárás strax fyrsta kvöldið,“ sagði
hann og velti því fyrir sér hvort dúfur
skynseminnar vestra, menn á borð við
Powell utanríkisráðherra, réðu ferðinni.
Benti hann á að aðgerðir Bandaríkjanna
hafi verið miklu hófstilltari síðustu daga
heldur en fyrstu yfirlýsingar Bush
Bandaríkjaforseta hefðu gefið til kynna.
Tómas Ingi Olrich (D), formaður utan-
ríkismálanefndar Alþingis, sagði árás
hryðjuverkamannanna á Bandaríkin
marka dapurleg þáttaskil í alþjóðlegum
samskiptum og öryggismálum. Árásin á
Bandaríkin hafi verið aðför að lýðfrelsi og
einstaklingsfrelsi; aðför að opnum og
greiðum samskiptum og markaðshag-
kerfi, sem hefur öðrum fremur bætt hag
þjóða heims. Umfram allt hafi þetta verið
aðför að þeirri öryggistilfinningu sem er
undirstaða slíkra opinna samfélaga, und-
irstaða mannlegra samskipta, ferðalaga,
alþjóðlegs samstarfs og samskipta.
„Það er ljóst að tilgangur hryðjuverka-
mannanna var ekki aðeins að ráðast gegn
Bandaríkjunum og því sem þau standa
fyrir ásamt bræðraþjóðum sínum. Til-
gangurinn var einnig að hrinda þjóðum
heimsins út í trúarbragðaátök,“ sagði
Tómas Ingi og sagði sérstaka ástæðu til
að fagna því hve einarðlega þjóðarleið-
togar hafi hafnað því að hér sé um átök
milli trúarbragða að ræða.
„Sá vandi sem upp er kominn er vandi
allra þjóða og allra trúarbragða. Hann er
vandi allra heimshluta og allra þjóðskipu-
laga,“ sagði Tómas Ingi Olrich.
Hann benti að lokum á að utanríkis-
málanefnd Alþingis hafi vottað banda-
rísku þjóðinni dýpstu samúð og lýst yfir
stuðningi við Bandaríkjastjórn. Nefndin
legði áherslu á að þeir sem bæru ábyrgð á
voðaverkunum yrðu dregnir til ábyrgðar.
Nefndin hefði öll staðið að samþykkt þar
að lútandi sem undirstriki þá breiðu póli-
tísku samstöðu sem þessi aðför að lýð-
ræði og mannréttindum hafi skapað.
Samstaðan mikilsverð og í raun
merkilegur viðburður
Steingrímur J. Sigfússon, formaður
Vinstri hreyfingarinnar – græns fram-
boðs, sagði að samstaða þjóða í kjölfar
þessara atburða væri ákaflega mikilsverð
og í raun merkilegur viðburður. Telja
megi hana nánast algera, en hitt verði
einnig að hafa í huga að hún sé afar brot-
hætt.
„Þessi samstaða og hvernig með hana
fer í framhaldinu ræðst alveg af því sem
gerist á næstu vikum og mánuðum,
hvernig til tekst í yfirveguðum og skyn-
samlegum viðbrögðum. Hvernig sam-
félagi þjóðanna gengur að vinna sig gegn-
um og út úr þessum atburðum og að ekki
rísi deilur um aðferðafræðina sjálfa,“
sagði hann og benti á að samstaða sú sem
skapast hefði hér á landi væri að sjálf-
sögðu háð því að ekki rísi deilur um að-
gerðir eða atburði í framhaldinu.
„Ég er þeirrar skoðunar að fyrirvari
Íslands, sem settur var við inngöngu okk-
ar í Sameinuðu þjóðirnar 1946 og ítrek-
aður við inngöngu okkar í NATO 1949,
þess eðlis að Ísland muni aldrei segja
annarri þjóð stríð á hendur, að hann sé
enn í fullu gildi. Stjórnskipulegt gildi
hans er að mínu mati óvefengjanlegt þar
sem hann er meðal annars samþykktur í
formi þingsályktunartillögu á Alþingi 27.
febrúar 1945. Ég hef hvergi séð neinar
yfirlýsingar, tillögur eða komist yfir
ákvarðanir eða afgreiðslur hvorki á Al-
þingi né annars staðar sem hafa fært
þennan ótvíræða fyrirvara úr gildi,“ sagði
Steingrímur ennfremur.
Samstaða þjóða eykur vonir
Sverrir Hermannsson, formaður
Frjálslynda flokksins, sagði hin ógnar-
legu þrælmenni hafa gefið fordæmi sem
öllum vekti ótta. Því miður verði vænt-
anlega erfiðleikum bundið að koma í veg
fyrir starfsemi slíkra voðamanna, en
samstaða þjóða og stjórnmálaafla hljóti
þó að vekja með mönnum auknar vonir.
„Maður sem að ólst upp í kalda stríðinu
hlýtur að fagna því þegar stórþjóðir
heims í austri og vestri taka höndum
saman. Það er auðvitað af hinu góða, en
það er þó alveg óvíst að nægi til. Trúar-
bragðadeilur blandast þessu máli og ekk-
ert í veröldinni hefur verið eins hatrammt
og miskunnarlaust og deilur af þeim
toga,“ sagði hann.
Kapp á að fullgilda
hér alþjóðasamninga
Í máli Sólveigar Pétursdóttur dóms-
málaráðherra (D) voru rakin þau við-
brögð sem ráðuneytið hugar að um þess-
ar mundir í tilefni atburðanna í
Bandaríkjunum. Sagði hún ljóst að
hryðjuverkin hafi hvarvetna í nágranna-
ríkjum kallað á að lög og reglur um varnir
gegn hryðjuverkum verði skoðaðar í nýju
ljósi. Það sé algerlega nauðsynlegt að
leita nýrra úrræða til að takast á við þær
ógnir sem stafa af hryðjuverkum. Þetta
eigi sérstaklega við um refsilöggjöf, svo
og lögreglu- og öryggismál sem heyri
undir verksvið dómsmálaráðherra.
Sagðist ráðherra leggja mikið kapp á
að fullgilda þá alþjóðlegu samninga sem
nauðsynlegir eru til þess að takast á við
alþjóðlega hryðjuverkastarfsemi. Slíkt
kalli aftur á sérstaka skoðun ýmissa laga.
Einkum eigi það við um almenn hegning-
arlög, en einnig refsiábyrgð þeirra sem
fjármagna hryðjuverkastarfsemi og
ábyrgð fjármálastofnana.
Upplýsti Sólveig að hún hefði kallað
refsiréttarnefnd á sinn fund og falið
henni að fara yfir alþjóðasamninga og
alla þætti refsilöggjafarinnar sem endur-
skoða þurfi eða breyta. Stefni hún að því
að leggja fram frumvarp síðar á haust-
þingi með breytingum í þessa veru.
„Ég vil undirstrika að við Íslendingar
munum leggja okkar af mörkum til þess
að skera upp herör gegn skipulagðri
glæpastarfsemi, þessari ógn sem nú
steðjar að mannkyni,“ sagði Sólveig Pét-
ursdóttir.
Undir lokin dró Halldór Ásgrímsson
utanríkisráðherra saman umræðuna og
þakkaði samstöðuna sem komið hefði
fram í umræðunni. Þakkaði hann forystu-
mönnum Samfylkingar og Frjálslynda
flokksins sérstaklega fyrir hinn afdrátt-
arlausa stuðning við viðbrögð og aðgerðir
ríkisstjórnarinnar fram að þessu. Kvaðst
hann munu leggja sig fram um að við-
halda þessari samstöðu og sagði ljóst að
komi til sameiginlegra aðgerða Atlants-
hafsbandalagsins í þessu máli, sé þar um
meiriháttar utanríkispólitíska ákvörðun
að ræða og samkvæmt þingsköpum beri
að hafa samráð við utanríkismálanefnd
og ríkisstjórn um það.
„Það hefur engin slík ákvörðun verið
tekin. Það hefur engin beiðni um slíkt
komið fram og engar umræður, enn sem
komið er. Það er hins vegar ekki hægt að
útiloka það, sérstaklega í ljósi þess að 5.
grein Atlantshafssáttmálans er nú orðin
virk í fyrsta skipti.“
Utanríkisráðherra sagði ljóst að eyða
þyrfti mikilli vinnu í að skoða varnir Ís-
lands gagnvart nýrri ógn og m.a. hefðu í
tveimur síðustu heræfingum hér á landi,
Norður Víkingi, verið æft undir þeim for-
merkjum að um væri að ræða hryðju-
verkaárás hér á landi.
Össur Skarphéðinsson spurði ráðherra
um hugsanleg áhrif þessara atburða á
viðræður við bandarísk stjórnvöld um
bókun við varnarsamninginn. Svaraði
Halldór Ásgrímsson því til að viðræður
um þessi mál hefðu ekki síst mótast af því
hver væri viðunandi lágmarksviðbúnaður
hér á landi í ljósi nýrrar heimsmyndar og
nýrrar vár af völdum hryðjuverkastarf-
semi og ýmissa aðstæðna annarra.
„Við höfum haldið því fram að hér væri
um lágmarksviðbúnað að ræða. Við þurf-
um að sjálfsögðu að endurmeta það, en
það er alveg ljóst að miðað við þær að-
stæður sem nú eru komnar upp, er enn
frekar rétt að halda því fram að hér sé um
algjöran lágmarksviðbúnað að ræða,“
sagði Halldór og sagði rétt að ræða ör-
yggishugtakið í þessu ljósi. Upplýsti
hann að svo vel hefði viljað til að sendi-
nefnd á vegum bandarísku flugmála-
stjórnarinnar hafi komið til Keflavíkur-
flugvallar í óvænta heimsókn á þriðjudag
til að gera þar úttekt, eins og verið væri
að gera víða um heim. Komi í ljós að ör-
yggismál séu ekki í fullnægjandi horfi,
geti slíkt leitt til þess að allt flug verði
bannað frá viðkomandi flugstöð til
Bandaríkjanna.
„Þessi yfirvöld voru mjög ánægð með
aðstæður á Keflavíkurflugvelli. Það sýnir
að við höfum brugðist þar rétt við,“ sagði
Halldór.
á Alþingi í gær um hryðjuverkin í Bandaríkjunum og áhrif þeirra
herra sagði á Alþingi í gær að baráttan gegn hryðjuverkum væri barátta fyrir framtíð okkar.
ri hafin yfir flokkadrætti og að hryðjuverk væru glæpur gegn mannkyninu og aldrei réttlæt-
ingmenn tóku þátt í umræðum um hryðjuverkin og áhrif þeirra í bráð og lengd.
Morgunblaðið/Kristinn Ingvarsson
Halldór Ásgrímsson flytur skýrslu um afleiðingar hryðjuverka á Alþingi í gær.
’ Okkur finnst ein-hvern veginn eins og
veröldin hafi tapað með
vissum hætti sakleysi
sínu. Okkur finnst ein-
hvern veginn eins og
heimurinn sé orðinn all-
ur annar og verri held-
ur en hann var. ‘
’ Sá vandi sem upp erkominn er vandi allra
þjóða og allra trúar-
bragða. Hann er vandi
allra heimshluta og
allra þjóðskipulaga. ‘
r heims taki hönd-
man í baráttunni