Morgunblaðið - 25.11.2001, Blaðsíða 21

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 25. NÓVEMBER 2001 21
Louisa Matthíasdóttir
Verið velkomin að skoða verkin í Galleríi Fold, Rauðarárstíg 14-16 í dag kl. 12-17.
Seld verða um 80 verk, þar á meðal fjölmörg verk gömlu meistaranna.
Þá verða seld um 30 ný verk eftir jafnmarga listamenn. Það er gert í samvinnu við Ungfrú Ísland.is og Rauða krossinn,
en listamennirnir hafa gefið verkin til styrktar Rauðakrosshúsinu, sem er neyðarathvarf fyrir börn og unglinga.
Hægt er að nálgast uppboðsskrána á netinu: www.myndlist.is
Rauðarárstíg 14-16
sími 551 0400
LISTMUNAUPPBOÐ
Í KVÖLD KL. 20 Á HÓTEL SÖGU, SÚLNASAL
Langt
- fyrir lítið
út í heim
Steindór og Hulda endurtaka snilldarferð sína:
30. jan. 17 d. Stóra-Thailandsferðin
Janúarferðir
búnar!
(nema 4 óstaðfestar pantanir)
Laus sæti í mars fyllast óðum
Frábærar Thailandsferðir: 9. jan.
Undra Thailand - 17 d. frá kr. 129.900.-
Heimsklúbbsins
- Príma
Thailandsferðir
Alveg ótrúlegar nýjar
PÖNTUNAR-
SÍMI:
56 20 400 Austurstræti 17, 4. hæð, 101 Reykjavík, sími 562 0400, fax 562 6564,
netfang: prima@heimsklubbur.is, heimasíða: http://www.heimsklubbur.is
Gjafakort Heimsklúbbsins - fögur jólagjöf
fara til Englands. Ég skrifaði til
nokkurra flugskóla í Englandi og
valdi eftir nokkra umhugsun skóla í
Reading skammt vestur af London.
Á 21. afmælisdaginn minn, annan
ágúst 1932, tilkynnti ég foreldrum
mínum að þar sem ég væri orðinn
tuttugu og eins árs og réði mér
sjálfur, væri ég á förum daginn eftir
til Englands að læra að fljúga, fyrir
eigin peninga. Þau störðu á mig öld-
ungis agndofa. Þau höfðu ekki hug-
mynd um áhuga minn á flugi, ekki
frekar en aðrir. Þau gerðu enga til-
raun til að telja mér hughvarf enda
fullseint og hefði auk þess engu
breytt. Þau voru orðin ýmsu vön
þegar ég átti í hlut, einkum eftir að
ég barði í gegn að fá að fara til sjós.
Ég tók mér far með togara til
Hull. Samskipa mér á leiðinni voru
tveir bráðskemmtilegir Englending-
ar. Báðir voru þeir miklir hugsjóna-
menn og sósíalistar. Ég hafði engan
áhuga á stjórnmálum en án þess að
ég væri að velta því neitt sérstak-
lega fyrir mér eða setja það í póli-
tískt samhengi hafði ég eðlislæga
trú á einstaklingnum og frelsi hans
auk þess sem ég hafði inngróna and-
úð á kommúnismanum. En þessir
Bretar voru engir kommúnistar
heldur heiðarlegir jafnaðarmenn
þótt ekki tækist þeim að vekja hjá
mér stjórnmála- eða hugsjónaeld.
Þeir bjuggu í London og varð ég
samferða þeim þangað. Þegar við
komum til London máttu þeir ekki
heyra á það minnst að ég héldi strax
áfram til Reading og kröfðust þess
að ég kæmi með þeim heim og skoð-
aði mig aðeins um í London. Bjó ég
hjá öðrum þeirra sem hét Elvin að
eftirnafni og tókst með okkur góður
kunningsskapur.
Kvöldið sem við komum til Lond-
on var flokksfundur hjá þeim fé-
lögum og var ekki við annað kom-
andi en að ég kæmi með. Elvin hélt
þarna mikla þrumuræðu um jafn-
rétti og bræðralag. Sagði m.a. frá
ferð þeirra félaga til Íslands og
klykkti út með að segja: ,,Hér meðal
okkar í kvöld er félagi okkar í Sós-
íalistaflokki Íslands sem vill fá að
segja nokkur orð.“ Það brutust út
mikil fagnaðarlæti, en salurinn var
þéttskipaður. Ég vissi ekki hvaðan á
mig stóð veðrið, skipti það engum
togum að ég var dreginn upp á svið-
ið og stóð þar eins og illa gerður
hlutur fyrir framan samkomugesti
sem horfðu á mig með eftirvænt-
ingu.
Í þessari stöðu átti ég ekki
margra kosta völ. Ég hóf því upp
raust mína af miklum myndugleika
og pólitískum innblæstri, að mér
fannst, um sameiginlega baráttu
okkar fyrir betri og réttlátari heimi.
Ég væri kominn langt að til að
kynna mér baráttu breskra sósíal-
ista og lauk svo tölu minni með því
að flytja fundargestum hugheilar
baráttukveðjur félaga þeirra á Ís-
landi.
Aftur brutust út mikil fagnaðar-
læti og ætlaði lófatakinu aldrei að
linna.
Var ég miðpunktur athyglinnar
það sem eftir var kvöldsins og vissi
satt að segja ekki hvort ég ætti að
hlæja eða skammast mín. Við fé-
lagarnir skemmtum okkur hins veg-
ar konunglega yfir öllu saman eftir
á og voru þeir hæstánægðir með að
hafa tekist að gera úr mér innblás-
inn sósíalista, þótt ekki væri nema
eina kvöldstund. Elvin félagi minn
varð síðar lávarður, lord Elvin, og
þingmaður Verkamannaflokksins.
Hinn gullni sannleikur
Úlfar dvaldi um skeið við nám í
Þýskalandi eftir að nasistar komust
til valda og keppti einnig á Ólymp-
íuleikunum í Berlín árið 1936. Hann
kynntist því ástandinu þar fyrir
heimsstyrjöldina síðari.
Almenningur í Þýskalandi var
ótrúlega fáfróður um hvað var raun-
verulega að gerast í veröldinni.
Hinn eini gullni sannleikur var mat-
reiddur ofan í þjóðina af áróðurs-
maskínu Göbbels. Borgarastyrjöldin
á Spáni fór t.d. að mestu framhjá
þýskum almenningi. Nasistar
studdu dyggilega við bakið á Franco
en það var ekkert fjallað um Spán-
arstríðið í þýskum dagblöðum. Ég
minnist þess aðeins einu sinni að
hafa lesið eitthvað um það í blöð-
unum. Það var þegar spænskar
flugvélar gerðu árás á þýska her-
skipið Burgland undan Spánar-
ströndum og fórust 50-60 manns í
árásinni. Skipið skemmdist þó ekki
meira en svo að þeir sigldu beint til
Barcelona og létu skothríðina dynja
á borginni. Þegar fréttin birtist í
þýsku pressunni spurði fólk í for-
undran: Hvað var skipið að gera
þarna? Af hverju voru spænskar
flugvélar að ráðast á þýskt herskip?
Ég heyrði fólk spyrja þessara
spurninga. Það vissi ekkert hvað var
að gerast í kringum það. Sjálfur
vissi ég t.d. lítið sem ekkert um
Spánarstríðið fyrr en ég kom aftur
heim til Íslands.
Þegar ég kom fyrst til Þýska-
lands, haustið 1934, voru nasistar
nýkomnir til valda í þjóðfélaginu.
Mér var verulega brugðið þegar ég
kom aftur og sá hvílíkum heljartök-
um þeir höfðu náð á þjóðfélaginu á
aðeins tveimur árum. Að vísu voru
þau hvergi jafn augljós og í Berlín
en samt hafði almenningur ótrúlega
litla vitneskju um hvað var raun-
verulega að gerast hvort heldur var
í þeirra eigin landi eða í veröldinni.
Að vísu heyrði maður einstaka sinn-
um talað um vinnu- eða endurhæf-
ingarbúðir en það var mjög óljóst
tal. Menn vissu ekki hvers eðlis þær
raunverulega voru.
Ég hafði orðið svo frægur að sjá
Hitler nokkrum sinnum meðan á Ól-
ympíuleikunum stóð. Fyrir algera
tilviljun sá ég hann aftur. Það var
vorið 1937. Ég átti frí enda sunnu-
dagur og mjög heitt í veðri. Ég var
á leið heim til mín og varð gengið í
gegnum Tiergarten lystigarðinn í
miðborg Berlínar. Þurfti ég að
ganga yfir göngubrú eða öllu heldur
göng sem byggð voru yfir eina af
mörgum götum sem liggja í gegnum
garðinn. En þar sem ég var heitur
og þreyttur af göngunni í sumarhit-
anum fleygði ég mér niður í grasið í
slakkanum við göngin og steinsofn-
aði.
Allt í einu hrökk ég upp við há-
vaða og köll. Gekk ég upp á brúna
og leit yfir handriðið niður á götuna.
Í því kemur hermaður hlaupandi
með byssuna á lofti og miðar á mig.
Öskraði hann á mig að ég yrði að
koma mér í burtu STRAX, þarna
mætti ég ekki vera. Mér dauðbrá
því hann var óskaplega æstur. Í
þann mund kemur bílalest akandi á
hægri ferð og þar sem brúin sem ég
stóð á var fremur lág horfði ég beint
niður í opinn bíl foringjans og beint
framan í hann. Allt í einu fannst
mér eins og hægt hefði verið á öllu.
Ég stóð þarna og horfði á Hitler aka
framhjá og hermaðurinn stóð
öskrandi við hlið mér. Eiginlega átti
ég von á að hann myndi skjóta mig.
Svo rankaði ég við mér og reyndi að
skýra málið. Hann rak mig á undan
sér með byssunni en sleppti mér
eftir að bílalestin var horfin. Eftir á
gerði ég mér fyrst grein fyrir hvað
ég hafði sloppið naumlega. Ég hefði
allt eins getað verið tekinn fastur
fyrir að ætla að skjóta foringjann
þarna ofan af brúnni.
Bókin Úlfar Þórðarson læknir – ævi-
minningar er gefin út hjá Setbergi. Höf-
undur er Unnur Úlfarsdóttir. Bókin er
287 blaðsíður.