Morgunblaðið - 31.03.2002, Blaðsíða 25

Morgunblaðið - 31.03.2002, Blaðsíða 25
LISTIR MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 31. MARS 2002 25 RC Hús, Sóltún 3, 105 Rvík. s. 511 5550 Veffang: www.rchus.is Netfang: rchus@rchus.is Kynnið ykkur verðin og hina ýmsu möguleika. Bjóðum RC fjölnotahús, einbýlishús, stór og lítil sumarhús, golfskála, veiðihús, hótel og veitingahús, eftir okkar eða þínum teikningum. Öll húsin eru byggð úr sérvöldum, hægvöxnum, norskum kjörviði, sem þegar er komin á yfir 100 ára reynsla, hér á landi. ARNARHVÁLL hýsir fjár- málaráðuneytið. Þar er sífellt verið að véla um sjóðinn okkar allra, ríkiskassann, sem stund- um virðist vart skrölta í en tútnar út í betra ár- ferði svo böndin virðast ætla að bresta. Sjaldan þykir mönnum þessi sjóður þó of bólginn. Fjármálaráðuneytið er auðvitað ekki fjárhirsla ríkisins í þeim skilningi að þar séu seðlabúnt og mynthrúgur. En hurðin, sem fjármálaráðherra og starfslið hans sviptir upp daglega, er þó jafn virðuleg og væri hún smíðuð fyrir slíkar hirslur. Hún er haganlega útskorin af Ríkharði Jónssyni og sýnir Ingólf varpa öndvegissúlum sínum fyrir borð og þræla hans, Karla og Vífil, finna þær í fjöru. Sá misskilningur virðist algengur, og hefur meira að segja ratað á bækur, að hurðin fyrir Arn- arhváli sé eftirmynd Valþjófsstaðarhurðarinnar, sem telst einn merkastur íslenskra forngripa. Um Valþjófsstaðarhurðina hafa fræðimenn lát- ið svo um mælt að útskurðurinn sé meðal þess stíl- hreinasta og jafnvægasta sem rómönsk list hafi eftir sig látið á Norðurlöndum. Kristján Eldjárn, þáverandi þjóðminjavörður, sá enga ástæðu til að draga úr þeim fullyrðingum í bók sinni, Hundrað ár í Þjóðminjasafni. Valþjófsstaðarhurðin var kirkju- hurð á Valþjófsstað í Fljótsdal þar til árið 1852. Hún var lengst af fyrir kirkjuskipinu sjálfu, inn af forkirkju, og því hafði hún lítið náð að veðrast þegar menn áttuðu sig á gildi hennar. Sem er eins gott, því hún mun vera frá því um 1200 og íslensk veðrátta hlífir engu og alls ekki í rúm 600 ár. Á hurðinni eru tveir kringlóttir reitir með miklum útskurði. Útskurðinum lýsti Kristján Eldjárn svo: „Á efri kringlunni er sagan af riddaranum og ljóninu sýnd í þremur atriðum. Fyrsta atriðið er neðst og þar er allt á ferð og flugi, hestur og haukur á fleygiferð, en á hestinum situr riddarinn og rennir sverði sínu gegnum flugdreka sem eng- ist í dauðateygjum, en úr klóm drekans smýgur ljónið og á riddaranum líf að launa. Næsta myndatriði sýnir riddar- ann þar sem hann ríður hesti sínum á hægum stilltum gangi og haukurinn sit- ur rólegur á makka hestsins, en ljónið skokkar hnakkakerrt á eftir lífgjafa sínum. Síðasta myndatriðið er til hægri ofan við miðju; ljónið liggur syrgjandi og að bana komið á gröf riddarans; kross er á leiðinu og kirkja í baksýn, en fyrir neðan ljónið er svohljóðandi rúna- letur: Sjá inn ríkja konung er vá dreka þenna, en inn í mitt mál er skotið orðunum „hér grafinn“ (sbr. hip sepultus á myndum er sýna greftrun frelsarans) til að skýra síðasta myndatriðið.“ Á neðri kringlunni eru fjórir flugdrekar, sem liggja í hring og bíta í sporð sér. „Til samans fylla þessir fjórir drekar hinn kringlótta reit, svo hvergi er of eða van. Ógnarafl drekanna er hneppt í ramma formsfjötra, sem stríkka æ því meir sem þeir spyrna fastar eins og Gleypnir á Fenrisúlfi,“ segir í bók Kristjáns. Hurðin góða fór til Kaupmannahafnar árið 1852, sömu leið og margir aðrir forngripir íslensk- ir. Árið 1930 var hins vegar haldin Alþingishátíð á Þingvöllum og þá skiluðu Danir hurðinni. Hún er enn í vörslu Þjóðminjasafnsins. – – – Árið 1930 var stórhýsið Arnarhváll tekið í notk- un. Húsameistari ríkisins, Guðjón Samúelsson, vildi fá veglega hurð á húsið og mun Jónas Jóns- son frá Hriflu hafa verið aðalhvatamaður þess að mesti hagleiksmaður þess tíma, Ríkharður Jóns- son, var fenginn til verksins, en Jónas var alla tíð mikill velgjörðarmaður listamannsins. Heimildir benda til að Ríkharður hafi haft hliðsjón af Val- þjófsstaðarhurðinni, sem var á heimleið eftir út- legðina í Danmörku, en hins vegar fer því fjarri að hann hafi skorið út eftirmynd hennar. Ríkharður var slæmur til heilsunnar þegar hann vann hurðina. Hann veiktist af hettusótt árið 1929, fékk upp úr því taugabólgu, sem síðar breyttist í taugagigt og þjakaði hann allar götur síðan. „Þegar þau [veikindin] hófust, var ég að smíða hurðina að Arnarhvoli. Ég reif mig upp úr veikindunum til að ljúka henni, svo henni yrði lok- ið fyrir Alþingishátíðina á Þingvöllum. En við þetta versnaði mér. Ég var svo veikur, þegar Al- þingishátíðin stóð yfir sumarið 1930, að ég kom þar aðeins stund úr degi,“ segir Ríkharður í end- urminningum sínum, sem Eiríkur Sigurðsson skráði. Um sumarið gekkst Jónas frá Hriflu, „tryggðarvinur minn“ eins og Ríkharður kallar hann, fyrir því að útvega fé og senda Ríkharð á Ríkisspítalann í Kaupmannahöfn, en vistin þar bætti mjög heilsu listamannsins. Valþjófsstaðarhurðin og hurð Ríkharðs eiga það sameiginlegt að á báðum eru tvær útskornar kringlur. Umhverfis myndirnar sem prýða kringl- urnar á hurð Ríkharðs er drekamunstur og má kannski segja að þar séu flugdrekarnir á Valþjófs- staðarhurðinni gengnir aftur. Að öðru leyti er myndefnið gjörólíkt. Þarna er enginn hugumstór riddari sem bjargar ljóni úr klóm dreka og hlýtur ævilanga tryggð þess að launum. Á efri myndfleti Ríkharðs standa þrælar Ingólfs, Karli og Vífill, yf- ir öndvegissúlum hans, sem þeir fundu loks á suð- vesturhorni landsins, eftir langa leit. Ekki leist Karla betur en svo á staðinn þar sem súlunum skolaði á land, sem mun hafa verið í fjörunni fyrir neðan Arnarhvál, að hann mælti: „Til ills fórum vér um góð héruð, er vér skulum byggja útnes þetta.“ Að svo búnu strauk hann úr vistinni og varð því aldrei Reykvíkingur. Á neðri mynd Ríkharðs siglir knörr þöndu segli og í stafninum stendur víkingurinn Ingólfur Arn- arson og varpar öndvegissúlum sínum útbyrðis. – – – Nákvæm eftirmynd Valþjófsstaðarhurðarinnar er til, þótt ekki sé hún fyrir Arnarhváli. Völund- urinn Halldór Sigurðsson frá Miðhúsum skar þá hurð út og er hún fyrir innri dyrum kirkjunnar á Valþjófsstað. Hann skar einnig út smækkaða mynd hurðarinnar, sem var gefin Kristjáni Eld- járn forseta Íslands í opinberri heimsókn hans til Austurlands. Var vel til fundið hjá Austfirðingum að færa fyrrverandi þjóðminjaverði, sem lýsti hurðinni svo fjálglega í bók sinni, þá dvergasmíði að gjöf. – – – Þótt húsið, sem hurðin prýðir, sé hér oftast nefnt Arnarhváll, þá eru þeir ekki færri sem kalla það Arnarhvol. Fyrri orðmyndin mun vera eldri. Af einhverjum ástæðum er það svo, að í síma- skránni er fjármálaráðuneytið sagt vera til húsa í Arnarhváli, dómsmálaráðuneytið, sem er í austur- hluta hússins við Lindargötuna, er í Arnarhvoli, en viðskiptaráðuneytið, sem einnig er austan megin, heldur sig við Arnarhvál. Hver fyrir sinn smekk. Húsið var byggt á árunum 1929 til 1930, til að leysa bráðan húsnæðisvanda ýmissa opinberra skrifstofa, en húsaleiga um víðan völl kostaði rík- issjóð offjár. 1. júlí 1930 flutti Búnaðarbankinn inn og í kjölfarið Skipaútgerð ríkisins, lögreglan, vegamálastjóri, húsameistari, landlæknir, toll- stjóri, skrifstofa ÁTVR, ríkisféhirðir og ríkisbók- hald og er þá ekki allt talið. Byggt var við húsið Lindargötumegin og sú nýbygging tekin í notkun 1948. – – – Flestir sjá hurð Ríkharðs Jónssonar líklega bregða fyrir í fréttatímum sjónvarps, þegar ráð- herrar eru spurðir spjörunum úr fyrir utan ráðu- neytið. Þeir hafa margir hrundið henni upp, ýmist glaðir í sinni eða þungstígir af áhyggjum, menn úr öllum flokkum eins og Björn Ólafsson, Gunnar Thoroddsen, Magnús Jónsson, Matthías Á. Mathiesen, Ragnar Arnalds og Albert Guðmunds- son. Og á síðari árum þeir Þorsteinn Pálsson, Jón Baldvin Hannibalsson, Ólafur Ragnar Grímsson og Friðrik Sophusson, sem allir eru horfnir úr daglegri pólitík. Núna gengur Geir H. Haarde til starfa sinna í ráðuneytinu, framhjá Ingólfi, þræl- um hans tveimur og öndvegissúlunum. Lok, lok og læs á Arnarhváli Eftir Ragnhildi Sverrisdóttur Valþjófsstaðarhurðin t.v. og hurð Ríkharðs fyrir Arnarhváli. rsv@mbl.is Morgunblaðið/Þorkell SÝNING helguð Halldóri Laxness verður opnuð í félagsheimili MÍR, Vatnsstíg 10, á mánudag, kl. 16. Halldór var í hópi forgöngu- manna að stofn- un félagsins fyrir 52 árum og fyrsti forseti þess frá 1950-1968. Á sýningunni, sem er í tilefni af aldarafmæli skáldsins, eru fjölmargar ljós- myndir og teikningar sem tengjast störfum Halldórs í MÍR og menn- ingarsamskiptum Íslands og þáver- andi Ráðstjórnarríkja uppúr miðri síðustu öld, m.a. 15 myndir frá sýn- ingu Malí-leikhússins í Moskvu á leikriti Laxness Silfurtúnglinu. Leikritið var sýnt árin 1955-57 und- ir heitinu Seld vögguvísa. Þá eru á sýningunni allmargar bækur Hall- dórs sem gefnar voru út á ýmsum tungumálum þar eystra, blaða- úrklippur og umsagnir, svo og myndskreytingar við verk skálds- ins, m.a. nokkrar frummyndir hvít- rússneska listamannsins Arlens Kashkúrevits við Sjálfstætt fólk og Atómstöðina. Von er á fleiri mynd- verkum Kashkúrevits í tilefni ald- arafmælisins. Sýningin er opin út aprílmánuð, frá kl. 14-16. Laxnesssýning í MÍR Halldór Laxness
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.