Morgunblaðið - 31.03.2002, Blaðsíða 33

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 31. MARS 2002 33
stærsta og útbreiddasta prentmiðli landsmanna,
Morgunblaðinu.“
„Hún (þ.e. fréttin um Alparósarhátíðina) er
bæði löng og ítarleg og greinilega mikilvægt mál
hér á ferð. Í byrjun hennar er tíundað hvernig Ís-
land hafi verið í aðalhlutverki:
Ekki fór á milli mála, að Ísland var í aðal-
hlutverki að þessu sinni á Alparósarhátíðinni í
Norfolk; íslenzk atriði voru á dagskrá alla dag-
ana og íslenzki fáninn blakti hvarvetna við hún-
...um kvöldið sóttu um átta hundruð manns, þar á
meðal helzta fyrirfólk Norfolk-borgar, mikla
kvöldskemmtun á Marriott-hótelinu. Á samkom-
unni var Halldóri Ásgrímssyni færð gjöf frá Nor-
folk-borg og Íslendingum þakkaður þáttur
þeirra í hve vel hátíð alparósarinnar hefði heppn-
azt þetta árið.“
Síðan segir höfundur: „Annað mikilvægt atriði
er hvernig sagt er frá Norfolk. Norfolk er ekki
þekkt borg í Bandaríkjunum en þar er flotastöð
Atlantshafsbandalagsins og hún er því hernaðar-
lega mikilvægur staður...Boðskapur fréttarinnar
er sá að í Norfolk, borg sem er einkum þekkt,
sem flotastöð Nató, búi fjöldi fyrirfólks (hugs-
anlega flotaforingjar og fjölskyldur þeirra) sem
sé hrifið af Íslendingum og vilji verðlauna þá á
ýmsan hátt. Þessi grein segir okkur því tvennt.
Upphefð Íslendinga kemur að utan og vera okk-
ar í Atlantshafsbandalaginu veldur því, að við
fáum alls konar verðlaun og viðurkenningar.
Þessi Alparósargrein fjallar um stórmenni
helzta stórveldis heimsins, sem horfa til Íslands.
Hún fellur inn í umræðuna um þúsund ára af-
mæli Leifs heppna í íslenzkum fjölmiðlum árið
2000. Fjölmiðlar hafa fagnað því mjög að Am-
eríkumenn séu nú loksins að skilja hver fann Am-
eríku fyrst.“
Höfundur heldur síðan áfram að tína til áþekk
dæmi um „þjóðernisstefnu Morgunblaðsins“ og
kemst síðan m.a. að eftirfarandi niðurstöðu: „Ís-
lendingar börðust hart á sínum tíma til að losna
undan valdi Dana og því var fagnað mikið, þegar
landið hlaut endanlegt sjálfstæði 17. júní 1944.
Baráttan einkenndist af mikilli þjóðernisstefnu
og þá sennilega dulinni minnimáttarkennd gagn-
vart erlendu lýðræðisríki. Minnimáttarkennd Ís-
lendinga virðist enn lifa góðu lífi á síðum Morg-
unblaðsins...Það er athyglisvert að
Bandaríkjaforseti virðist kominn í sæti Noregs-
konungs nú undir lok 20. aldarinnar. Á bak við
þessa tilhneigingu til að gera Ísland að hluta
Bandaríkjanna leynist pólitík, sem felur sig með
vopnum hægrimýtunnar að gera pólitískar skoð-
anir að náttúrulögmálum, sem séu óumflýjanleg.
Íslenzk þjóðernisstefna í Morgunblaðinu er því
margþætt, ofin rótgrónum goðsögnum um þjóð-
erni, hernaðarbandalög og hinn vestræna heim.“
Eitt sinn hlustaði merkt skáld á ungar stúlkur
í framhaldsskóla lýsa því, hvernig skilja bæri ljóð
hans. Lýsingar stúlknanna voru víðs fjarri hug-
myndum skáldsins sjálfs um það hvað fælist í
umræddum ljóðum. Skáldið sagði hins vegar við
viðmælendur sína: hver er ég að halda því fram,
að þeirra skilningur geti ekki verið jafnréttur og
minn! Ef ungur háskólanemi les yfirleitt ein-
hverja stefnu, hvað þá „þjóðernisstefnu Morg-
unblaðsins“ út úr fréttafrásögnum af Alparós-
arhátíð í Norfolk í Bandaríkjunum er ekkert við
því að segja. Lesendur Morgunblaðsins upplifa
blaðið sjálfsagt hver með sínum hætti!
Hins vegar gæti það verið verðugt verkefni og
jafnframt lærdómsríkt fyrir unga háskólanema
að kynna sér þjóðernisstefnu Morgunblaðsins í
þeirri merkingu, sem Katrín Jakobsdóttir leggur
í það orð, þ.e. ættjarðarást, ekki sízt í ljósi þess
að enn gægjast fram ranghugmyndir um það, að
Morgunblaðið vilji selja landið sbr. ofangreind
ummæli hins unga höfundar um það að blaðið
vilji gera Ísland að hluta Bandaríkjanna.
En hver er þjóðernisstefna Morgunblaðsins?
Varðstaða
um sjálfstæði,
tungu og
menningu
Þjóðernisstefna
Morgunblaðsins hefur
áratugum saman ver-
ið fólgin í varðstöðu
um sjálfstæði þjóðar-
innar, tungu og menn-
ingu. Framan af og þó
sérstaklega um og upp úr 1940 var sú stefna fólg-
in í baráttu fyrir því, að lýðveldi yrði stofnað á
Þingvöllum. Nú kann einhver að spyrja, hvort
einhver þörf hafi verið á því að berjast fyrir lýð-
veldisstofnun. En sú var raunin. Síðustu árin fyr-
ir lýðveldisstofnun stóðu hörð átök um það hvort
stofna ætti lýðveldi eins fljótt og kostur væri eða
hvort bíða ætti stríðsloka og þess að Danir yrðu
frjáls þjóð á ný. Ýmsir helztu forystumenn jafn-
aðarmanna börðust fyrir því að fresta lýðveld-
isstofnun en forystumenn Sjálfstæðisflokksins
voru fremstir í flokki þeirra, sem vildu hraða
stofnun lýðveldis eins og kostur væri. Morgun-
blaðið studdi sjónarmið hinna síðarnefndu.
Um þessar deilur má lesa annars vegar í bók,
sem gefin var út í tilefni áttræðisafmælis Hanni-
bals Valdimarssonar fyrir tæpum tveimur ára-
tugum og nefnist Bannfærð sjónarmið en hins
vegar er ræða Bjarna Benediktssonar á Þingvöll-
um í júní 1943, sem birt er í ritgerðar- og ræðu-
safni hans, sennilega bezta lýsingin á viðhorfum
þeirra, sem vildu lýðveldisstofnun eins fljótt og
kostur væri. Hannibal var í hópi svonefndra lög-
skilnaðarmanna.
Eftir lýðveldisstofnun tók við framhald sjálf-
stæðisbaráttu íslenzku þjóðarinnar, sem Morg-
unblaðið var virkur aðili að, þ.e. baráttan um út-
færslu fiskveiðilögsögunnar. Í þremur af fjórum
þorskastríðum þurfti að berjast hart fyrir því, að
Íslendingar héldu fast við útfærslu fiskveiðilög-
sögunnar án þess að gera stórfelld mistök á öðr-
um vígstöðvum eins og að ganga úr Atlantshafs-
bandalaginu eða segja upp varnarsamningnum
við Bandaríkin, sem var krafa vinstrimanna
þeirra tíma.
En jafnframt hefur varðstaða um íslenzka
tungu og menningu verið þáttur í grundvallar-
stefnu Morgunblaðsins undanfarna áratugi.
Ekki hefur veitt af. Aukin samskipti þjóða í milli,
ný fjarskiptatækni, gervihnattasjónvarp og
fleira hefur leitt til þess að bæði við Íslendingar
og aðrar þjóðir höfum fengið yfir okkur holskefl-
ur erlendra menningaráhrifa og þá sérstaklega
frá hinum engilsaxneska heimi og þá fyrst og
fremst frá Bandaríkjunum.
Tilhneiging til undanhalds og uppgjafar í þess-
um efnum birtist með ýmsum hætti. Því miður
hefur þessi tilhneiging verið áberandi á tveimur
síðustu Viðskiptaþingum Verzlunarráðs Íslands.
Á Viðskiptaþingi fyrir rúmu ári sagði Frosti
Bergsson stjórnarformaður Opinna kerfa m.a.:
„Það eru margar þjóðir aðrar en Íslendingar,
sem hafa tekið þá stefnu að vera tvítyngdar og
þessi umræða á sér stað á ýmsum stöðum í heim-
inum og af hverju í ósköpunum ættum við ekki að
taka hana upp hér á Íslandi.“
Í samtali við Morgunblaðið í kjölfarið á þessari
ræðu sagði Frosti Bergsson: „Annars vegar get-
um við staðið vörð um það að vera Íslendingar
með okkar íslenzku menningu en hins vegar að
vera tvítyngd þjóð og tala bæði íslenzku og ensku
og hvort tveggja málið vel.“
Á Viðskiptaþingi Verzlunarráðs Íslands fyrir
nokkrum vikum kom skýrt í ljós að Frosti Bergs-
son var ekki einn á ferð með þessar skoðanir. Í
setningarræðu sinni sagði Bogi Pálsson, formað-
ur Verzlunarráðs Íslands, m.a.
„Meiri vandi er að ná fólki með sérþekkingu,
sem vill búa á Íslandi og gerast leiðandi í atvinnu-
lífi landsmanna. Meðal annars af þessum ástæð-
um er það engin tilviljun að settar eru fram á
vettvangi Verzlunarráðsins hugmyndir um að við
eigum að vera tvítyngd þjóð...Að þessu hlýtur
líka að reka hér á landi, að íslenzk fyrirtæki, sem
starfa á alþjóðlegum mörkuðum taki ensku upp,
sem almennt innra samskiptamál.“
Þegar hugmyndir eru uppi hjá forystumönn-
um í íslenzku viðskiptalífi um að við eigum að
verða tvítyngd þjóð og þær eru ítrekaðar til þess
að ekkert fari á milli mála er væntanlega ljóst að
brýn þörf er á varðstöðu um íslenzka tungu og
menningu. Sú þjóðernisstefna Morgunblaðsins,
sem byggist á ættjarðarást og virðingu fyrir
tungu okkar, sögu og menningu, hefur því miklu
hlutverki að gegna og á satt að segja ekkert skylt
við Alparósarhátíð í Norfolk í Bandaríkjunum!
Morgunblaðið/RAX
Páskastemmning í Elliðahvammi við Vatnsenda.
„Hins vegar gæti
það verið verðugt
verkefni og jafn-
framt lærdómsríkt
fyrir unga há-
skólanema að kynna
sér þjóðernisstefnu
Morgunblaðsins í
þeirri merkingu,
sem Katrín Jak-
obsdóttir leggur í
það orð, þ.e. ætt-
jarðarást, ekki sízt í
ljósi þess að enn
gægjast fram rang-
hugmyndir um það,
að Morgunblaðið
vilji selja landið sbr.
ofangreind ummæli
hins unga höfundar
um það að blaðið
vilji gera Ísland að
hluta Bandaríkj-
anna.“
Laugardagur 30. mars