Vísir - 05.05.1980, Blaðsíða 8

VISIR Mánudagur 5. mal 1980
8
Utgefandi: Reykjaprent h/f
Framkvæmdastjóri: Davió Guðmundsson
Ritstjórar: ólafur Ragnarsson
Ellert B. Schram
Ritstjórnarfulltrúar: Bragi Guómundsson, Elias Snæland Jónsson.
Fréttastjóri erlendra frétta: Guðmundur G. Pétursson.
Blaðamenn: Axel Amijiendrup, Frlða Astvaldsdóttir, Gisli Sigurgeirsson, Hannes
Sigurðsson, Halldór Reynisson, lllugi Jökulsson, Jónlna Michaelsdóttir,
Páll Magnússon, Sæmundur Guðvinsson. .
Iþróttir: Gylfi Kristjánsson og Kjartan L. Pálsson.
Ljósmyndir: Bragi Guðmundsson, Gunnar V. Andrésson, Jens Alexandersson.
Utlit og hönnun: Gunnar Trausti Guðbjörnsson, Magnús Olafsson.
Auglýsinga- og sölustjóri: Páll Stefánsson.
Dreifíngarstjóri: Sigurður R. Pétursson.
Auglýsingar og skrifstofur:
Slðumúla 8. Simar 86611 og 82260.
Afgreiðsla: Stakkholti 2-4, simi 86611.
Ritstjórn: Siðumúla 14, slmi 86611 7 llnur.
Askrift er kr. 4.800 i mánuði
innan-
Verð I lausasölu
240 kr. eintakið.
Prentun Blaðaprent h/f.
Fráfall Titos er meiriháttar tiðindi, vegna þess að hann var enginn venjulegur þjóðar-
leiðtogi. Hann var Imynd Júgóslavlu og þeirrar baráttu sem milljónir manna um heim
allan heyja fyrir sjálfstæði þjóða sinna. Óvissan sem skapast við dauða Titos, veldur á-
hyggjum og spurningum, þvienginn veit hvað við tekur.
Fregnin um dauða Titos hefur
farið sem eldur í sinu um alla
heimsbyggðina. Þrátt fyrir að
Tito hafi ekki verið hugað líf nú
um langan tíma, er fráfall hans
atburður sem boðar geigvæn-
lega óvissu um rás heimsvið-
burða. Slík hafa áhrif hans verið
og valdastaða, að tómarúmið
sem skapast vegna f ráfalls hans
veldur kaflaskiptum í mann-
kynssögunni.
Það þarf engum að koma á
óvart.
Saga Titos er löng, merkileg og
áhrifamikil. Herforinginn og
frelsishetjan gerðist byltingar-
foringi og þjóðarleiðtogi og skóp
sér slíkt nafn og stöðu í ímynd
þjóða sinna, að engin hef ur nefnt
Júgóslavíu án þess að nafn Titos
sé getið í sömu andránni. Alræði
hans og dýrkun var óumdeild I
Júgóslavíu, og landar hans hafa
fyrir löngu tekið þennan leiðtoga
sinn I dýrlingatölu. Hetjuskapur
hans var raunverulegur, stjórn
hans var styrk og stolt hans og
metnaður sló í fullkomnum takt
við þjóðerniskennd og sjálf-
stæðisvitund þeirra þjóða sem
byggja Júgóslavíu.
Tito hefur tekist að sameina
þau mörgu og ólíku þjóðarbrot,
sem um aldir hafa borist á bana-
spjótum, og fylkja þeim undir
gunnfána sinn. Hann leiddi land
sitt á braut sósialismans, og
gerði það að leppríki Sovétríkj-
anna eftir heimstyrjöldina síð-
ari.
En á sama tíma og önnur
Austur-Evrópulönd gerðust sí-
fellt ósjálfstæðari taglhnýtingar
Sovétmanna, reif Tito sig lausan
úr spennitreyjunni, og skipaði
Júgóslavíu í sveit með sjálfstæð-
um og hlutlausum þjóðum. Hann
losaði um öll bönd herleiðingar-
innar, hvarf frá hefðbundinni
marxískri þjóðfélagsuppbygg-
ingu, og gaf löndum sínum kost á
að laða fram sjálfsbjargarvið-
leitni og eigið frumkvæði.
Þróun mála í Júgóslavíu hefur
verið Sovétríkjunum geysilegur
þyrnir í augum, en styrkur Titos
var svo einstæður, að hann gat
boðið stóra bróður byrginn og
haft sitt fram.
Víst er Júgóslavía að flestu
leyti sósialiskt ríki með flokks-
ræði og áætlanagerð, miðstýr-
ingu og andlega kúgun af ýmsu
tagi. En það er þó langur vegur
frá því lögregluríki og drottn-
unarvaldi, sem annars staðar
þekkist í hinum kommúnistisku
ríkjum, og það sem mest er um
vert: Júgóslavía er frjálst land
og sjálfstætt undan hinu þunga
oki Sovétríkjanna.
Það hef ur verið lærdómsríkt að
fylgjast með og kynnast viðhorf-
um Júgóslava undanfarna tvo
áratugi, og uppgötva það mikla
stolt sem fylgdi þessari stöðu
Júgóslavíu sem hlutlauss ríkis.
Allt eru þetta verk Títos eins.
Það er því öllum verulegt á-
hyggjuefni hvað við taki nú, eftir
fráfall þessa mikla foringja.
Júgóslavnesk stjórnvöld hafa
haft mikinn viðbúnað á austur-
landamærum sínum. Þau búast
við hinu versta úr austurátt.
Hættan er auðvitað sú, að lang-
varandi valdaátök og upplausn í
Júgóslavíu gefi Sovétríkjunum
gullið tækifæri til að' veita þjóð-
um Júgóslavíu „vernd" og „að-
stoð". Það er einnig spurning
hvaða öfl verði ofan á í Júgóslav-
neska kommunistaflokknum.
Verða það leppar Sovétmanna
eða fylgismenn Titos? Hvaða á-
hrif hefur fráfall Titos á valda-
jaf nvægið í Evrópu að öðru leyti?
Allar þessar spurningar verða
áleitnar næstu daga og vikur.
Stjórnmálafræðingar, ríkis-
stjórnirogöll heimspressan mun
beina athygli sinni til Belgrad því
að þessi stórbrotni þjóðarleið-
togi hefur breytt rás heimsvið-
burðanna með lífi sínu og mun
einnig gera það með dauða sín-
um.
Veiöimannasamíélag og hjarðbúskapur
1 sibustu mánudagsgrein var
rætt um offramleiösluna I land-
búnaöi og þaö kerfi sem veriö er
aö reyna aö koma á fót til þess
aö draga úr henni. Sú leiö sem
valin hefur veriö var dregin i
efa þó hitt sé öllum ljóst aö
draga veröur verulega úr fram-
leiöslunni.
Nú viröumst viö ætla aö
standa frammi fyrir svipuöum
vanda hvaö viö kemur sjávarút-
veginum. Afli hefur I annan
tlma ekki veriö meiri en á slö-
ustu mánuöum og stefnir I afla-
met. En fiskurinn selst ekki.
Hann hleöst upp I birgöa-
skemmum og hleöur á sig
kostnaöi. Viö stöndum t.d.
frammi fyrir þvl aö keppa viö
norska framleiöendur sem reka
sinn fiskiönaö stórlega rlkis-
styrktan. Þaö sýnist þvl ekki
horfa vænlega aö byggja af-
komu þjóöarbúsins svo til ein-
göngu á matvælaframleiöslu
svo öfugsnúiö sem þaö er þar
sem stór hluti mannkyns
sveltur.
Þaö hlýtur aö vera
óhjákvæmilegt aö endurskoöa
stefnuna bæöi I landbúnaöi og
fiskveiöum og kappkosta aö ná
þar sem mestri hagkvæmni.
Jafnframt veröur aö hyggja aö
þvl I meiri alvöru en gert hefur
veriö hvernig viö getum aukiö
útflutningsiönaöinn. Þar skiptir
langmestu hvernig þvi fjár-
magni er variö sem þjóöin hefur
úr aö spila, hvort heldur er um
aö ræöa innlent sparifé eöa er-
lent lánsfé. Fjármagninu hefur
fram til þessa veriö alltof mikiö
variö til fjárfestingar sem ekki
hefur tekiö miö af arösemi til
langframa en meira hugsaö um
aö hagnast á veröbólgunni.
Fjármagn og fram-
kvæmdir.
Staöan I peningamálunum er
þannig nú aö sparnaöur viröist
algerlega hafa staönaö. Niöur-
staöa flestra peningastofnana I
þessu efni er á eina lund, pen-
ingarnir renna út úr bönkunum
en lltiö sem ekkert er lagt inn.
Þannig er innlend fjármagns-
aukning engin. Þetta er auö-
vitaö mjög tilfinnanlegt þegar
byggja þarf upp nýjar atvinnu-
greinar. Erlent lánsfé mun hins
vegar enn vera fáanlegt en
greiöslubiröin vegna erlendra
lána er þegar oröin ærin og hæp-
iö hve er aö bæta þar miklu viö
einnig meö tilliti til þess hve
lánsvextir hafa hækkaö mikiö á
alþjóölegum markaöi. Stjórn-
málamenn hafa veriö ósam-
mála I afstööu sinni til svo kall-
aös áhættufjármagns þ.e. fjár?
magns I eigu útlendinga I fyrir-
tækjum á tslandi. Ég held viö
neyöumst þó til aö skoöa þennan
þátt miklu betur en gert hefur
veriö jafnvel þó mönnum finnist
hann ekki geöfelldur viö fyrstu
sýn. Astæöan fyrir þvl er sú aö
meiri llkur eru til þess aö viö
getum sjálfir haft á því stjórn og
sett okkar skilyröi fyrir þvl ef
viö gerum þaö strax en blöum
ekki eftir þvi aö allt fari I kalda-
kol og veröum þá aö sætta okkur
viöskilyröi frá þessum fjár-
rnagnseigendum til aö geta end-
urreist íslenskt efnahagsllf.
Þetta er máski nokkuö dökkleit
mynd en I þetta far stefnir ef viö
berum ekki gæfu til aö bæta ,
efnahagsstööuna. Þaö er óhjá-
kvæmilegt aö draga veröur úr
neyslu okkar og þá sérstaklega
einkaneyslunni sem er aö veröa
meiri á Islandi en nokkru ööru
landi. Samneysluna getum viö
ekki aukiö eins og er þó þar
kunni aö þurfa tilfærslur. Draga
veröur stórlega úr óaröbærri
fjárfestingu. Tryggja veröur
sparifé eins vel og mögulegt er.
Fyrir skömmu ræddust viö I
sjónvarpi tveir hagfræöingar.
Þeir voru um margt ósammála
en um þaö voru þeir sammála
■i*
Kári Arnórsson skóla-
stjóri skrifar og segir að
óhjákvæmilegt sé að við
drögum úr neyslu okkar
og þá sérstaklega einka-
neysiunni sem sé að
verða meiri á Islandi en
nokkru öðru landi.
aö nú stæöu Islendingar sem og
flestar vestrænar þjóöir á
krossgötum I efnahagsmálum.
Þetta viröist dapurleg niöur-
staöa fyrir íslendinga meö/
ógrynni ónotaöra orkugjafa sem
ætti aö geta skapaö mikla hag-
sæld.
Þaö er staöreynd aö hugs-
unarháttur veiöimannasam-
félags og hjaröbúskapar á ekki
lengur viö i okkar samfélagi.
Samfélagið veröur aö reka meö
öörum hætti. Happa og glappa
aðferö veröur ekki lengur notuö.