Vísir - 10.05.1980, Qupperneq 16

vism Laugardagur
10. mal 1980
mr *n. i.augaraag
IV. mai 150V
Sú var tíðin að Eyrar-
bakki var með stærstu
verslunarstöðum á
landinu. Danskir kaup-
mangarar ráku þar um-
fangsmikla verslun og
seldu þar bæði krydderi og
kandís. Nú er hins vegar
fátt sem minnir á þessa
blómlegu verslun á Eyr-
arbakka/ en litlu húsin
sem ennþá standa frá
gamalli tið veita þorpinu
gamalt og gróið yfirbragö.
Við aðalgötu þorpsins
stendur lítið og berangurs-
legt hús þar sem ennþá er
höndlað meö vörur. Innan
dyra sem varöar eru með
timburhlerum og stórra
glugga sem greinilega
hafa eitt sinn verið lítil
kýraugu/ má þar stundum
sjá gamlan mann, hvitan
fyrir hærum en léttan í
spori. Þetta er Guðlaugur
Pálsson kaupmaður á
Bakkanum. Kunnugir
kalla hann venjulega
Lauga i Laugabúð.
Guölaugur hóf a& versla
þegar hermenn Þýskalands
keisara ösluöu drulluna i skot-
gröfum Frakklands og áfengis-
bann var á dönsku nýlendunni
Islandi. Þetta var áriö 1917. Guö-
laugur sem nú er 85 ára hefur
meö öörum oröum verslaö i 63 ár.
Geri aörir betur.
Þegar komiö er inn i Laugabúö
veröum viö fljótt varir viö aö þar
hefur veriö höndlaö lengi meö
vörur. Þar inni eru nýjar vörur og
gamlar I hillum, vefnaöarvörur
vinstra megin, matvörur i miöju
en leikföng hægra megin og svo
hefur veriö um langa tlö. Innan
búöarborösins stendur Guölaugur
eins og hann hefur gert I 63 ár,
lágvaxinn og kvikur i
hreyfingum. Viö köstum á hann
kveöju og segjum erindiö. Hann
tekur þvl vel aö ræöa viö okkur og
fyrsta sem viö spyrjum hann um
eru fyrstu viöskiptin:
„Þaö fyrsta sem ég seldi var
vasabók á 28 aura.Hana keypti
sér GIsli Skúlason en hann var
fyrsti maöurinn sem kom inn i
verslunina til min.”
Guölaugur kemur meö gamla
reikningsbók og þar stendur þaö
svart á hvftu aö vasabók var þaö
og á 28 aura.
,,Já ég er búinn aö standa lengi
i þessu og þaö eru til menn sem
hafa verslaö viö mig siöan 1917 ég
man strax eftir tveimur.”
//Þá var óvenjumikill
konkúrans"
Voru ekki Danir enn meö versl-
anir hér þegar þú byrjaöir?
„Jú en þeir voru nú orönir fáir
og þeir hurfu aö mestu eftir 1922.
Þá var hér verslun J.R.B. Lefoll
en kaupfélagiö Hekla keypti
verslun þeirra aö Einarshöfn og
þar meö var hún úr sögunni.”
99Ég hef aldreilokad siöan
i spönsku veikinni
99
Guðlaugur er með konunglegt verslunarbréf upp á vas-
ann sem gefið var út fyrir 63 árum: „Ég held að ég vildi
ekki eiga eftir að versla í 63 ár..."
Guðlaugur með elsta hlutinn sem enn er til sölu í verslun-
inni/ en það er pottaleppur frá 1917 og kostar hann 45
aura.
Guðlaugur heldur upp á ýmsa gamla muni f rá því er hann var að hef ja verslunar-
störf. Hér má sjá gamla enska ávísun frá árinu 1928.
—Attiröu aldrei I brösum yiö
dönsku kaupmennina?
„Jú þegar ég var aö byrja
ætlu&u þeir aö stö&va mig. Ég
hafði fariö á Selfoss til sýslu-
mannsins til aö kaupa leyfisbréfiö
og þegar ég bar upp erindi mitt þá
spuröi hann mmig „Hvað ertu
gamall?” Ég svaraöi þvi eftir
bestu samvisku og þá sagöi hann
„Ég veiti y&ur ekki leyfiö Guö-
laugur —þaö vantar 7 máúuöi upp
á aldur yöar.”
Ég var þá þegar byrjaöur aö
versla og þegar dönsku kaup-
mennirnir komust aö þessu
ætluöu þeir a& kæra mig, svo ég
varö aö fá annan til a& kaupa
. leyfiö þessa mánu&i sem á
vantaöi.”
Guölaugur rær I gráöiö meöan
hann rifjar upp þessa gömlu sögu.
Hann er snöggur I hreyfingum
þrátt fyrir árin 85 og hann ber
hendurnar ótt a& þegar hann
talar. „Þá var nú óvenju mikill
konkúrans. Ég held aö þær hafi
veriö 11 verslanirnar hérna þegar
ég byrjaði. Nú eru þær þrjár. Þeir
hættu eöa dóu kaupmennirnir.”
Tók söluskattinn frá á
hverju kvöldi.
Einhvers staöar höföum viö
heyrt aö Guölaugur hef&i haft
sinn sérstaka hátt á meö sölu-
skattinn líklega þyrftu tollayfir-
völd ekki aö barma áer ef allir
söluskattskyldir hef&u þennan
háttinn á. Þegar viö spyrjum
hann um þetta þá tistir I honum:
„Ég hélt þessu leyndu I mörg ár
hvernig ég fór aö. I mörg ár tók
ég söluskattinn frá þvl sem komiö
haföi inn um daginn. Ég geymdi
hann I umslagi e&a kassa og svo
sendi ég sýslumanninum þaö sem
safnast haf&i saman um hver
mána&amót.
Ég tók aldrei af söluskattinum
til eigin nota þrátt fyrir aö þetta
væri oft oröin töluverö upphæö, en
stundum var ég nú samt nærri þvl
þegar verslunin gekk illa.”
Viö sjáum I anda kaupmenn
gera þetta nú á dögum...
„Dýrtíðin nú ekkert í
samanburði við þá!"
—Hvaö finnst þér um dýrtlöina
nú mi&aö viö þaö sem áöur var?
„Dýrtiöin á íslandi nú er ekkert
á viö þaö sem hún var á árunum
1917-22. Þá var tlmakaupiö I
kringum ein króna en fariö til
Reykjavíkur kostaöi fjórar
krónur. Nú er tímakaupiö I
kringum 3000 krónur en fariö
kostar 1000 krónur.”
—Hvenær fannst þér erfiöast aö
versla?
„Þetta hefur alltaf veriö jafn-
erfitt en þó voru árin 1917-26 ansi
slæm. Ég heföi viljaö vera hættur
þessu fyrir löngu, en þetta var
eina vinnan. Oft var komið aö þvl
aö allt væri tekiö af manni.”
—Uppgangstimar?
„Þaö brá&i strax af þegar
herinn kom hingaö á
heimstyrjaldarárunum síöari. Þá
var straumur af hermönnum frá
herstööinni sem var a& Kaldaöar-
nesi. Þeir keyptu mest tóbak og
sælgæti.”
Síðast var búðin lokuð í
spönsku veikinni.
Skraf okkar við Guölaug er nú
þar komiö aö viö erum sestir
baka til I búöinni, þar sem
skenkir hann okkur ameriskan
bjór Colt-45 innan um fimmtugar
samlagningarvélar:
„Tvö fyrstu árin sem ég
verslaöi fór ég I póstferöir til Sel-
foss til aö hafa upp i húsaleiguna.
Þá lagði ég af staö I býtiö á
morgnanna til aö ná I veg fyrir
Hans póst. A milli fór ég alltaf á
lystikerru.
Eitt sinn kom ég á Selfoss meö
póstinn og lágu þá allir sem áttu
aö taka á móti honum I rúminu—
það var spánska veikin. Svo
lagðist ég llka og búðin var lokuð I
hálfan mánuö.”
—Hefur oft veriö lokaö hjá þér
eftir þaö?
„Ég hef aldrei lokað siöan i
spönsku veikinni —ekki einn
einasta dag! Það hefur aldrei
veriö lokaö fyrr en nú aö ég stytti
timann.” Meiri bjór...
„Nei, það var ekki veriö að loka
I þá daga” bætir Guölaugur viö og
hlær sinum snögga hlátri: „Þá
var búöartíminn frá 8 til 8”.
Þvl má skjóta hér inn I aö
verslunartlminn hjá Guðlaugi er
harla óvenjulegur. Hann hefur
opiö frá kl. 9.30 til 13.30 og svo
aftur á kvöldin frá kl. 20 til 21.30
og ennfremur nokkra tlma um
helgar.
Konjak báðar leiðir.
Sumarfrl mun vera tiltölulega
nýuppfundiö fyrirbrigöi á Islandi
og viö spyrjum Guölaug hvenær
hann hafi fyrst fariö I sumarfrl:
„Ætli þaö hafi ekki veriö 52.
Þaö sumar fór ég utan meö gömlu
Heklu. Þaö þekktist ekki áöur aö
menn tækju sér sumarfrl, nema
hvaö venjulega var lokaö á
verslunarmannafrldaginn.
Gu&laugur lætur truflast af
blossunum frá myndavél
Gunnars ljósmyndara:
„Þaö er naumast aö maöurinn
ætlar aö taka af myndum — já ég
er svo aldeilis hissa!”
En áfram meö sumarfrlin...
„Ég hef nú fariö alloft út slöari
árin. 1 fyrstu sigldi ég alltaf, en
slöar tók ég upp á þvl aö fljúga.
Ég ætlaöi nú aldrei aö fljúga, en
svo fékk tengdasonur minn mig
til aö fljúga eftir þrjá sjússa af
konjaki.
SÍöan fæ ég mér alltaf konjak -
meira aö segja báöar leiöir!”
segir Gunnlaugur og hlær.
— segir
Gudlaugur
Pálsson
kaupmaður
á Eyrarbakka i
Helgarspjalli en
hann hefur
verslað
stanslaust
i 63 ár
„...hann er búinn að vera
til sölu síðan 1917".
Gunnlaugur lumar á mörgum
dýrgripum I verslun sinni og I
búöinni baka til má sjá reikni-
vélar frá þvi I árdaga, eöa
næstum þvi. Þær eru svartar meö
alls konar takka og tannhjól:
„Meö þessari legg ég saman og
meö þessari margfalda ég
—annars nota ég vélarnar lltiö.”
Og það kemur I ljós aö mest
allan sinn reikning párar hann á
blað frammi á bú&arboröi.
—Elsti hluturinn sem þú
verslar enná meö?
Guölaugur fer meö okkur fram
I búö og dregur þar fram hvlt-
mála&a tréskúffu:
„Þessi pottaleppur er elsti
hluturinn. Hann er búinn aö vera
til sölu sl&an 1917. Hann kostar 45
aura!”
Ekki vill hann nú samt selja
leppinn.
Fleiri gamlar vörur rekumst
viö á hjá Guölaugi. Niöri I
kjallara þar sem lager verslunar-
innar er rekumst viö á gamlar
hestaklórur. Þær eru búnar aö
helgarviðtalið
Texti: Halldór
Reynisson
Myndir:
Gunnar
Andrésson
vera til sölu siöan 1968 og kosta
245 krónur. Guölaugur er nefni-
lega ekkert aö flýta sér aö hækka
vörurnar...
Sundmagar og kvenkjólar.
— Hefuröu stundað vöruskipta-
verslun?
„Já já, ég hef tekiö kartöflur,
gærur, ull og sundmaga I skiptum
fyrir vörur úr versluninni. Þetta
var nú hérna áöur fyrr en er löngu
aflagt nú.
— Svo selur&u allt frá vefnaöar-
vörum til leikfanga...
„Maöur seldi ákaflega mikiö af
vefnaöarvörum I kvenkjóla hér
áður fyrr — en nú er þaö eiginlega
allt búiö. Ég er mest meö léreft og
damask núna, en þaö þý&ir ekkert
aö vera meö efni I kjóla. Þær
kaupa allt tilbúið I Reykjavik nú
oröiö.”
— Hvaö finnst þér
skemmtilegast aö versla meö?
„Ég byrjaöi meö ritföng og hef
ávallt gaman af aö höndla með
þau — já þaö held ég nú.”
„Vildi ekki eiga eftir að
versla í 63 ár."
— Ef þú værir oröinn
ungur aftur myndir&u þá leggja
fyrir þig verslunarstörf á nýjan
leik?
„Ég held aö ég vildi ekki eiga
eftir aö versla I 63 ár ef ég væri
oröinn ungur aftur. En mér leiöist
þetta þó ekkert og ég hef engar
áhyggjur af þessu. Þaö hefur
reyndar ekkert annaö komist aö
hjá mér, verslunin hefur bæöi
veriö llfsstarf og áhugamál.
Fyrst ég er nú aö tala um
áhugamál þá er þaö eiginlega
bara tafliö fyrir utan kaup-
mennskuna. Ég byrjaði aö tefla
áöur en ég byrjaöi aö versla og
geröi nokkuö af þvl um tlma.”
Guölaugur nær I meira af Colt-
45 og viö neitum ekki.
„Ég læt engan bilbug á mér
finna I þessu starfi — ma&ur
veröur vist eitthvaö aö gera.”
Þaö er ekki aö heyra aö þarna
tali 85 ára gamall ma&ur sem
verslaö hefur I 63 ár. Þrátt fyrir
snjóhvítt háriö og fjölmargar
hrukkur I andliti, er þessi lág-
vaxni maöur ern, ræöinn og léttur
I spori. Hann þekkir, hvern krók
o'g hvern kima I litlu versluninni
og ósjálfrátt dettur manni I hug
að hann muni eftir hverjum þeim
kandi'smola sem hann hefur selt á
óvenju löngum verslunarferli
sinum.
Hér er Guðlaugur viðgamla búðarpúltið sem hefur þjónað honum I 60 ár.