Morgunblaðið - 10.04.2002, Blaðsíða 10

FRÉTTIR
10 MIÐVIKUDAGUR 10. APRÍL 2002 MORGUNBLAÐIÐ
VALGERÐUR Sverrisdóttir við-
skiptaráðherra sagði á Alþingi í
gær að hún myndi óska eftir því
við Seðlabanka Íslands að vextir
verðtryggðra innstæðna og lána
verði óbreytanlegir á lánstímanum
en ekki breytanlegir eins og nú er.
Kom þetta fram í máli ráðherra í
umræðu utan dagskrár um aukin
vanskil og fjölgun fjárnáma í land-
inu. Karl V. Matthíasson, þingmað-
ur Samfylkingarinnar, var máls-
hefjandi umræðunnar en
Valgerður var til andsvara. „Ég vil
hér sérstaklega nefna eitt atriði
sem farið hefur fyrir brjóstið á
mér,“ sagði ráðherra, „og sjálfsagt
fjölmörgum viðskiptavinum bank-
anna í gegnum tíðina en það er að
verðtryggð lán skuli yfirleitt vera
með breytilegum vöxtum en ekki
föstum vöxtum. Ég á mjög erfitt
með að sjá siðferðileg og viðskipta-
leg rök fyrir þessu fyrirkomulagi.
Með þessu eru lánveitendur bæði
með belti og axlabönd; þeir hafa
varið sig gegn verðbólgu en geta
engu að síður breytt vöxtum eftir
því sem vindar blása. Með þessu
fyrirkomulagi á lántaki enga
möguleika á að gera sér grein fyrir
raunverulegri greiðslubyrði sinni
til lengri tíma. Samkvæmt vaxta-
lögum getur Seðlabankinn, að
fengnu samþykki viðskiptaráð-
herra, ákveðið að vextir verð-
tryggðra innstæðna og lána skuli
vera óbreytanlegir á lánstímanum.
Ég mun óska eftir því við Seðla-
bankann að þessu fyrirkomulagi
verði breytt.“
Karl V. Matthíasson sagði í
framsöguræðu sinni að um þessar
mundir bærust okkur fréttir af því
að vanskilum hefði farið hér mjög
vaxandi að undanförnu og að um
síðustu áramót hafi þau numið um
22,4 milljörðum kr. Fyrir um ári
námu þau 12,9 millj. kr. Hér væri
því um rúmlega 70% aukningu að
ræða. „Þessi aukning vanskila á
sér stað bæði hjá fyrirtækjum og
einstaklingum og í kjölfar þeirra
sjáum við einnig gífurlega mikla
aukningu fjárnáma,“ sagði Karl.
„Ég tel að það sé kominn tími til
þess að gerð sé gangskör í því að
bankarnir sýni mun meiri ábyrgð í
útlánum sínum og komi til móts
við skuldunauta sína sem margir
hverjir horfa fram á dimma daga.
Samfélagið mun ekki hagnast á því
að fjöldi manna, og þá sérstaklega
ungt fólk, verði gerður gjald-
þrota,“ sagði hann ennfremur og
ítrekaði að útlánastofnanir yrðu að
hugsa sinn gang áður en farið yrði
út í fjárnámsaðgerðir.
Of mikil útlánagleði?
Karl sagði síðar að of mikil út-
lánagleði ríkti í landinu og að
menn keyrðu um á bílalánum, yf-
irdrætti og krítarkortum. „Og ég
tel að hér sé því miður um sam-
félagslegt mein að ræða,“ bætti
hann við og sagðist ekki kalla út-
lánastofnanir einar til ábyrgðar.
„Auðvitað verða lántakendur líka
að vera ábyrgir í gerðum sínum.“
Fleiri þingmenn tóku til máls í um-
ræðunni og lýstu m.a. yfir áhyggj-
um af aukinni skuldasöfnun heim-
ilanna.
Valgerður tók fram í upphafi
máls síns að það væri rétt hjá
Karli að vanskil hefðu verið að
aukast að undanförnu og fjárnám-
um hefði fjölgað. „Ef ég tek van-
skilin sem dæmi hafa eins mánaðar
vanskil einstaklinga hjá innláns-
stofnunum vaxið úr 3,33% af útlán-
um í árslok 2000 í 4,91% í lok síð-
asta árs,“ sagði hún. Bætti hún því
við að það þyrfti þó ekki að koma
mjög á óvart að vanskil hefðu auk-
ist á síðustu mánuðum. Síðustu ár
hefðu vanskil nefnilega verið í
sögulegu lágmarki. „Kaupmáttur
heimilanna hefur aukist gríðarlega,
eða um fjórðung, síðan 1995 og
næga atvinnu er að fá. Hagvöxtur
hefur á sama tíma aukist mun
meira en í samkeppnislöndum okk-
ar. Á þessu hlaut að hægja á end-
anum þó að ekkert bendi til þess
að lendingin í efnahagsmálum
þjóðarinnar verði hörð.“
Valgerður sagði það á hinn bóg-
inn vera áhyggjuefni þegar skuldir
heimila við lánakerfið rúmlega tvö-
földuðust á sama tíma og kaup-
máttur ráðstöfunartekna ykist um
fjórðung. „Nú eru skuldir heimila
við lánakerfið nálega 700 milljarð-
ar króna en voru 317 milljarðar ár-
ið 1995. Hverju er um að kenna?
Kunna Íslendingar fótum sínum
ekki forráð í fjármálum? Er þetta
hugsanlega sök bankanna sem
hafa freistað fólks með gylliboð-
um? Við þessu er ekki til neitt ein-
hlítt svar og enginn einn sökudólg-
ur. Þrátt fyrir mikinn stöðugleika í
efnahagsmálum í yfir áratug hefur
Íslendingum ekki auðnast að læra
þá göfugu list að spara og fara vel
með fé. Í þessu efni eru bankarnir
ekkert betri en þjóðin sem skapar
þá. Það á þó að gera miklar kröfur
til banka.“
Bankarnir standa
sig betur en áður
Valgerður sagði þó að það væri
sitt mat að bankarnir stæðu sig
betur en áður í þessu efni. „Í aukn-
um mæli eru lánveitingar miðaðar
við greiðslugetu greiðanda og eigin
tryggingar hans. Greiðslugeta
greiðanda er metin í sífellt fleiri
tilvikum og er það raunar skylda
fyrir bankana að meta hana við til-
teknar aðstæður. En það er þó
langur vegur frá að bankarnir fái
toppeinkunn fyrir frammistöðu
sína á þessu sviði. Um það vitna
mýmargar sögur frá einstaklingum
og fyrirtækjum út um allt land. En
hvað er til ráða? Hér skiptir hug-
arfarið meira máli en setning
reglna. Fræðsla er lykilatriði í
þessu sambandi. Í aðalnámskrá
grunnskóla er nú að finna náms-
greinina lífsleikni sem meðal ann-
ars tekur á fjármálum heimilanna
þótt í litlum mæli sé. Hér er að
mínu viti hægt að gera betur.
Stjórnvöld, bankar og aðrir hags-
munaaðilar geta hrundið af stað
þjóðarátaki til að efla fjármálavit-
und þjóðarinnar eins og til að
sporna gegn verðbólgu. Þetta
tvennt er reyndar nátengt. Þegar
skuldir heimila eru orðnar langt
umfram árlegar ráðstöfunartekjur
er orðin veruleg þörf á þjóðarátaki
um sparnað,“ sagði ráðherra.
Þingmenn ræða aukin vanskil og fjölgun fjárnáma
Ráðherra vill að
verðtryggð lán verði
með föstum vöxtum
Morgunblaðið/Golli
Valgerður Sverrisdóttir viðskiptaráðherra sagði á Alþingi í gær að hún
vildi festa vexti á verðtryggðum lánum.
SEX þingmenn Sjálfstæðis-
flokksins hafa lagt fram á Al-
þingi tillögu til þingsályktunar
um miðstöð atferlis- og eldis-
rannsókna á þorski á Vest-
fjörðum. Meginefni tillögunnar
er að Alþingi álykti að fela rík-
isstjórninni að setja á laggirn-
ar miðstöð atferlis- og eldis-
rannsókna á þorski á
Vestfjörðum er hafi það hlut-
verk að standa fyrir og efla
rannsóknir á þessu sviði í sam-
vinnu við háskóla- og rann-
sóknarstofnanir. Verði starf-
semi rannsóknastofnana á
svæðinu efld í því skyni.
Fyrsti flutningsmaður tillög-
unnar er Einar K. Guðfinnsson
en meðflutningsmenn eru Sig-
ríður Ingvarsdóttir, Einar
Oddur Kristjánsson, Vilhjálm-
ur Egilsson, Helga Guðrún
Jónasdóttir og Guðjón Guð-
mundsson.
Í greinargerð tillögunnar
segir m.a. að athyglisverðar til-
raunir hafi staðið yfir á áfram-
eldi þorsks hér við land á und-
anförnum árum. „Ljóst er að
þær geta falið í sér margvís-
lega möguleika á næstu árum.
Til þess sð svo geti orðið þarf á
hinn bóginn að fara fram mikil
þróunar- og rannsóknarvinna,
að frumkvæði atvinnulífsins en
með öflugum stuðningi hins op-
inbera. Er mikilvægt að vel
verði að málum staðið og þess
gætt að rasa ekki um ráð fram.
Forsenda þess er að skipulega
verði unnið að þróunar- og vís-
indastarfi og að sú vinna sé
samhæfð sem mest og best til
þess að hún skili sem mestum,
bestum og skjótustum árangri.
Er með tillögu þessari lagt til
að þessi samhæfing verði fyrir
tilstuðlan sérstakrar miðstöðv-
ar atferlis- og eldisrannsókna á
Vestfjörðum,“ segir í greinar-
gerðinni.
Miðstöð
eldisrann-
sókna á
Vest-
fjörðum
MIKLAR deilur urðu í upphafi þingfundar á Al-
þingi í gær um túlkun Halldórs Blöndal, forseta
Alþingis, á þingsköpum Alþingis þegar taka átti á
dagskrá stjórnarfrumvarp um að leggja Þjóð-
hagsstofnun niður. Frumvarpið var, eins og
kunnugt er, lagt fram á Alþingi í fyrradag en í
þingsköpum segir orðrétt að ekki megi, „nema
með samþykki þingsins, taka frumvarp til um-
ræðu fyrr en liðnar eru að minnsta kosti tvær
nætur frá því er því var útbýtt.“ Ennfremur segir
í þingsköpum að frumvörp „sem útbýtt er sex
mánuðum eftir þingsetningu verða því aðeins tek-
in á dagskrá að meirihluti þingmanna samþykki
það“.
Þurfti að leita samþykkis þingsins
Í upphafi þingfundar í gær stóð til að setja
frumvarpið um Þjóðhagsstofnun á dagskrá þing-
fundarins þannig að hægt yrði að hefja fyrstu
umræðu um það og vísa því síðan til nefndar. En
til þess að koma því á dagskrá þurfti að leita sam-
þykkis þingsins í atkvæðagreiðslu. Atkvæða-
greiðsla fór fram og niðurstaðan varð sú að 30
þingmenn stjórnarflokkanna greiddu því atkvæði
að frumvarpið yrði tekið á dagskrá en 23 þing-
menn stjórnarandstöðuflokkanna voru því mót-
fallnir.
Eftir að þetta lá ljóst fyrir tilkynnti Halldór
Blöndal að samþykkt hefði verið að taka málið á
dagskrá. Því mótmæltu þingmenn stjórnarand-
stöðunnar hins vegar harðlega og sögðu það vera
hefð að túlka þingsköpin þannig, að leita þyrfti af-
brigða frá þeim ef taka ætti mál á dagskrá áður
en tveggja nátta fresturinn væri liðinn. Þá þyrfti
m.ö.o. að fara að 90. gr. þingskapanna, þar sem
segir að bregða megi út af þingsköpum ef tveir
þriðju hlutar þeirra þingmanna, er um það greiða
atkvæði, samþykkja.
Samkvæmt þeirri túlkun væri ekki búið að
samþykkja að setja Þjóðhagsstofnunarfrumvarp-
ið á dagskrá. Vísuðu stjórnarandstæðingar m.a.
til atkvæðagreiðslu sem fram fór um frumvarp
um lög á verkfall sjómanna árið 1998 en það átti
að taka á dagskrá áður en liðnir væru tveir sólar-
hringar frá útbýtingu þingskjalsins. Sögðu
stjórnarandstæðingar að þá hefði verið litið svo á
að verið væri að leita afbrigða frá þingsköpum og
því þyrfti samþykki 2⁄3 hluta viðstaddra þing-
manna. Það hefði hins vegar ekki náðst og því
hefði málið ekki verið tekið á dagskrá fyrr en
tveimur sólarhringum síðar. Halldór vísaði rökum
stjórnarandstæðinga hins vegar á bug og sagði að
hann liti svo á að með orðunum „samþykki þings-
ins“ í 36. gr. þingskaparlaganna væri verið að vísa
til meirihluta þingmanna. Stjórnarandstæðingar
voru ekki sáttir við þessa túlkun og kröfðust þess
að hlé yrði gert á þingfundinum svo formenn
þingflokka gætu rætt málið við forsætisnefnd.
Leitað álits hjá Sigurði Líndal
Eftir nokkra umræðu tók Halldór Blöndal
ákvörðun um að gera hlé á þingfundi svo hann
gæti átt fund með þingflokksformönnum flokk-
anna. Skömmu síðar hófst þingfundur aftur og til-
kynnti Halldór Blöndal þá að hann hefði ákveðið
að leita álits Sigurðar Líndal, fyrrverandi
lagaprófessors við Háskóla Ísland, á deilunni um
þingsköp Alþingis. Sagði hann einnig að ákveðið
hefði verið að þingfundur yrði haldinn í dag, mið-
vikudag, þannig að hægt yrði að ræða frumvarpið
um Þjóðhagsstofnun en þá verða liðnar tvær næt-
ur frá því það var lagt fram. Skv. starfsáætlun
þingsins stóð hins vegar til að halda nefndarfund í
dag.
Hart deilt um túlkun á þingskaparlögum við upphaf þingfundar í gær
Frumvarpið um Þjóð-
hagsstofnun rætt í dag