Morgunblaðið - 10.04.2002, Síða 34

MINNINGAR
34 MIÐVIKUDAGUR 10. APRÍL 2002 MORGUNBLAÐIÐ
U
nglingurinn á heimili
mínu stóð frammi
fyrir þeim vanda
um daginn, að eiga
að skrifa ritgerð í
íslensku. Ritgerðin átti að vera um
fræga persónu. Það var farið að
líða óþægilega nærri skiladegi
þegar enn var ekki búið að ákveða
um hvaða persónu skyldi skrifað.
Hún var búin að lesa sjálfsævisögu
Chaplins með það fyrir augum að
skrifa um hann, en einhvern veg-
inn var hún ekki nógu spennt fyrir
viðfangsefninu og fannst ævi
meistarans allt of stórbrotin til að
koma henni á blað í 400–800 orð-
um. Það kom
að því að móð-
irin reyndi að
leggja barninu
lið með því að
stinga upp á
sögufrægum
persónum. Minnug þeirra stór-
menna er voru sjálfgefin í rit-
gerðasmíðar af þessu tagi á henn-
ar unglingsárum stakk hún upp á
fjölda manna og kvenna, allt frá
Búdda til Jóns Sigurðssonar. Ekk-
ert virtist höfða það vel til ung-
lingsins að hann yrði spenntur,
ekki einu sinni Mozart, en þó voru
til um hann nokkrar gagnlegar
heimildir á heimilinu og meir að
segja á íslensku. Á endanum varð
niðurstaðan sú að skrifað yrði um
Phoebe Buffay! Mér þótti þetta val
í fyrstu skrýtið, en svolítið
skemmtilegt, en rankaði svo við
mér í þungum þönkum um það
hvað tímarnir hafa breyst. Phoebe
Buffay er persóna í sjónvarps-
þáttaröðinni Vinum. Þetta er góð
og stórskemmtileg stelpa sem hef-
ur upplifað sitt af hverju í lífi sínu í
stórborginni New York. Phoebe
og vinir hennar allir hafa verið
heimilisvinir okkar allt frá fyrstu
kynnum, hún er bæði mikill kar-
akter og orðheppin í meira lagi.
Það virtist unglingnum full-
komlega eðlilegt og sjálfsagt að
Phoebe Buffay ætti heima með
öðrum stórmennum sögunnar. Það
fór þó um mig undarlegur tregi;
hvað með Jón Sigurðsson, Bríeti
Bjarnhéðinsdóttur, Guðríði Sím-
onardóttur og Jörund Hundadaga-
konung? Hvers er minning þeirra
megnug í nútímanum? Það var
mér líka undrunarefni að skálduð
persóna skyldi vera sett á sama
stall og alvöru hetjur lifandi og
dauðar. Það segir sína sögu um þá
tíma sem við lifum.
Þetta atvik hefur einnig orðið til
þess að vekja mig til umhugsunar
um það hvaða augum börn og ung-
lingar líta raunveruleikann, og
skilin milli hans og þess sem er
skáldað. Hvaða augum líta börnin
okkar til dæmis hörmungarfréttir
frá stríðsátökum í Palestínu sem
þau upplifa gegnum sama sjón-
varp og hefur skapað Phoebe
Buffay? Gera þau sér grein fyrir
mörkunum?
Þessu getur orðið erfitt að
svara. Vissulega má reikna með
því að flestir fjórtán ára krakkar
þekki vel þessi skil, en reyndin er
nú samt sú að hinn skáldaði veru-
leiki, sem þau horfast í augu við
daglega í gegnum fjölmiðla, bíó og
upplýsingamiðla, stendur þeim á
margan hátt nær en hinn sanni, og
ugglaust eru áhrif hans ekki síður
mikil en þess sem gerist í alvör-
unni. Þáttaröðin um Vini er
græskulaust gaman og vissulega
vel gert, þótt margt megi að henni
finna, eins og það að Vinirnir skuli
nánast aldrei þurfa að hafa sam-
skipti við fólk af öðrum kynþætti
en þeim hvíta. En kynslóðin sem á
Vini að sínum einkavinum, þekkir
Malcolm í miðjunni jafnvel og
bekkjarsystkin sín og prísar sig
sæla að eiga ekki Frasier að
pabba, verður ekki eins og þær
sem á undan fara.
Ég spyr mig hvaða vegarnesti
þessi kynslóð fer með út í lífið. Það
sem mestan ugg vekur, er það
hversu einlit og einhliða sú ung-
lingamenning er sem þau alast
upp við. Amerískir sjónvarps-
þættir eru fyrirferðarmiklir á öll-
um sjónvarpsstöðvum, Rík-
isútvarpinu ekki síður en þeim
einkareknu. Hvaða möguleika á
barnið mitt á því að kynnast ein-
hverju öðru? Fá, ef satt skal segja.
Það má að vísu af og til sjá enska
og ástralska sjónvarpsþætti sem
höfða til unglinga, en varla eru það
mikil frávik frá því flóði sem hing-
að berst frá Ameríku. Ég óttast
það að íslenskir krakkar eigi það á
hættu að verða jafneinsýnir og
einsleitir og þeir amerísku krakk-
ar sem þau eiga að vinum gegnum
fjölmiðla. Hvernig getur annað
orðið ef þau fá ekki tækifæri til að
kynnast öðru? Ætla mætti að
hvergi væri búið til afþreying-
arefni fyrir krakka annars staðar
en í Ameríku. Við vitum þó betur
og hvílíkur hvalreki að fá af og til
myndir eins og Fucking Åmål, þar
sem fjallað var um líf unglings-
stúlkna af miklu raunsæi, en um
leið á auðskilinn hátt sem höfðaði
sterkt til krakka. Þar fundu
krakkar platraunveruleika sem
þau gátu samsamað sig við og
krakka sem líktust þeim. En þetta
gerist því miður allt of sjaldan.
Amerísk beib og ofurtöffarar lifa í
veröld þar sem ekki er talað um
tilfinningar sem geta stundum
verið sárar og erfiðar. Þar eru
krakkar ekki að takast á við spurn-
ingar sem blasa við í lífi raunveru-
legra unglinga. Malcolm í miðið er
svo erfiður foreldrum sínum af því
að hann er svo ofboðslega gáfaður!
Það er hans byrði. Phoebe Buffay
er munaðarlaus og ólst upp á göt-
unni, en annars gengur henni allt í
haginn – hún er líka bæði svo sæt
og fyndin. Krakkarnir í Two Guys
and a Girl eru yfirborðsleg og
vandamál þeirra svo fáfengileg að
venjulegt fólk hlýtur að spyrja sig
hvernig það sé hægt að gera þætti
um fólk sem er svo fullkomið.
Heillanornirnar eru að vísu mun-
aðarlausar, en þær eru bæði svo
sætar og fínar og eiga sæta kær-
asta og eru ofan á allt göldróttar,
að auðvitað gengur þeim allt í hag-
inn. Allt er svo skínandi fínt, ljóm-
andi gott, dæmalaust auðvelt og
svo ofboðslega skemmtilegt, að
það er kannski ekki að undra þrátt
fyrir allt að venjulegir íslenskir
krakkar vilji gangast þessum
heimi á hönd.
Vinir í
veru-
leikanum
Það virtist unglingnum fullkomlega
eðlilegt og sjálfsagt að Phoebe
Buffay ætti heima með öðrum
stórmennum sögunnar.
VIÐHORF
Eftir Bergþóru
Jónsdóttur
begga@mbl.is
✝ Ragna JennýMagnúsdóttir
fæddist í Tröð í Fróð-
árhreppi á Snæfells-
nesi 1. janúar 1924.
Hún lést á Landspít-
alanum við Hring-
braut 1. apríl síðast-
liðinn. Foreldrar
hennar voru Magnús
Guðbrandur Árna-
son, f. 5.6. 1884 í Holti
á Brimilsvöllum,
Fróðárhreppi, d.
28.2. 1963, bóndi í
Tröð, og Ragnheiður
Helga Skarphéðins-
dóttir, f. 10.6. 1893 í Guðlaugsvík,
Bæjarhreppi, Strandasýslu, d.
27.5. 1975.
Systkini Rögnu eru 1) Árni
Magnússon, Hlévangi í Keflavík, f.
12.8. 1914, kvæntist Láru Þórðar-
dóttur, f. 30.6. 1919, d. 20.11. 1955,
bjuggu í Keflavík; 2) Margrét
Hulda Magnúsdóttir, Jaðri í Ólafs-
vík, f. 20.2. 1918, giftist Sigurði
Brandssyni frá Fögruhlíð í Fróð-
árhreppi, f. 14.10. 1917, d. 31.5.
1996, bjuggu í Fögruhlíð og síðan í
Ólafsvík; 3) Karl Magnússon, f.
30.3. 1928, kvæntur Hallfríði Ein-
arsdóttur, f. 27.7. 1924, þau búa í
Tröð í Fróðárhreppi. Karl var áð-
ur kvæntur Láru Ágústsdóttur frá
Kötluholti í Fróðárhreppi, f. 8.11.
1935, bjuggu í Tungu í Fróðár-
hreppi, þau skildu; 4) Skarphéðinn
Magnússon, f. 15.11. 1930, d. 3.6.
1946.
Hinn 7.11. 1943 giftist Ragna
eftirlifandi eiginmanni sínum, Alf-
onsi Sigurðssyni frá Eskifirði, f.
17.12. 1916. Foreldrar hans voru
hjónin Sigurður Jóhannsson, f.
23.12. 1891, d. 5.11. 1946 og Jó-
hanna Borghildur
Einarsdóttir, f. 28.4.
1898, d. 26.1. 1981.
Börn Rögnu og Alf-
ons eru 1) Jón Sævar,
f. 8.1. 1944, kvæntur
Lilju Ingibjörgu Jó-
hannsdóttur, f. 30.4.
1943. Börn þeirra: a)
Arnar Freyr, f. 9.1.
1969, b) Elvar Snær,
f. 11.5. 1973, c) Guð-
björg, f. 30.4. 1974, d.
30.4. 1974, d) Andri
Örn, f. 25.9. 1976; 2)
Sigurður, f. 3.6.
1947, kvæntur Vig-
dísi Magneu Bjarnadóttur, f. 29.2.
1944. Börn þeirra: a) Jóhann, f. 9.5.
1975, b) Guðrún, f. 20.6. 1977, sam-
býlismaður hennar er Vignir Þór
Sverrisson, f. 27.9. 1976; 3) Ragn-
heiður, f. 25.2. 1950, gift Friðriki
Benónýssyni, f. 14.11. 1941. Börn
þeirra: a) Ragna Jenný, f. 8.11.
1973, d. 3.6. 1975, b) Ragna Jenný,
f. 26.11. 1975, sambýlismaður
hennar er Garðar Sigþórsson, f.
22.3. 1969. Barn þeirra er Friðrik
Benóný, f. 16.5.1999, c) Oddný, f.
24.1. 1978, sambýlismaður hennar
er Guðmundur Björnsson, f. 28.6.
1976. Barn þeirra er Sigurvin
Freyr, f. 20.9. 1998, d) Benóný, f.
25.4. 1992; 4) Magnús, f. 22.3. 1959,
kvæntur Hauði Kristinsdóttur, f.
25.11. 1956. Börn þeirra: a) Krist-
inn, f. 18.1. 1977, b) Árni, f. 25.4.
1984, c) Ari, f. 13.3. 1992.
Ragna og Alfons stofnuðu heim-
ili á Eskifirði en fluttust síðan til
Reykjavíkur og þaðan í Kópavog
árið 1953 og bjuggu þar síðan.
Útför Rögnu fer fram í dag frá
Kópavogskirkju og hefst athöfnin
kl. 13.30.
Elsku mamma.
Þú, sem unnir lífinu svo heitt og
áttir þér drauma um svo margt sem
þú áttir ógert, kvaddir svo óvænt.
Þrátt fyrir langvarandi erfiða heilsu
átti enginn von á að andlát þitt bæri
svo brátt að.
Eftir stendur minningin um hlýja
og ástríka móður og öll árin sem við
áttum með þér. Þú varst svo mild og
blíð og aldrei féllu þér skammaryrði
af vörum.
Þú unnir átthögum þínum heitt og
naust þess að fara með okkur börnin
þín að Tröð í Fróðárhreppi, þar sem
þú fæddist og dvaldist æskuárin með
foreldrum þínum og systkinum. Þar
áttum við saman margar ánægju-
stundir við heyskap og í berjamó.
Þangað sendirðu okkur börnin þín í
sveit til afa og ömmu.
Allt frá árinu 1953 hefur heimili
ykkar pabba staðið við Digranesveg-
inn. Þar munum við fyrst litla húsið
gegnt Kópavogsskólanum, skólanum
þar sem þú áttir eftir að vinna í yfir
þrjátíu ár. Byggðin í Kópavoginum
var ekki þétt á þessum árum og við
höfðum víðáttur til leikja og lóur
verptu í hlaðvarpanum.
Síðan þéttist byggðin og við flutt-
um í íbúðina á Digranesvegi 34.
Þangað berst ómurinn frá börnum að
leik við Kópavogsskólann. Við vitum
að þú naust þess að geta fylgst með
börnunum í skólanum því þú varst
svo barngóð og hafðir svo mikið yndi
af börnum. Þess nutum við börnin
þín, börn okkar, langömmubörnin og
mörg önnur.
Þú hafðir lag á að halda barna-
hópnum þínum saman. Flest jól og
við mörg önnur tækifæri komum við
með fjölskyldur okkar á Digranes-
veginn og áttum ánægjustundir sam-
an með ykkur pabba. Heimili ykkar
pabba bar vel merki vinnusemi þinn-
ar. Þér féll aldrei verk úr hendi og
heimilið mótaðist af hjartahlýju þinni,
mildi og einlægri trú.
Elsku pabbi, þinn er missirinn
mestur. Megi guð styrkja þig og okk-
ur öll á þessari stundu og ljós þeirra
fögru minninga sem við geymum um
elskulega móður fylgja okkur, afkom-
endum og vinum á erfiðri kveðju-
stund og í framtíðinni.
Sævar, Sigurður,
Ragnheiður og Magnús.
Í fáeinum orðum langar mig að
kveðja ömmu mína, Rögnu Jennýju.
Amma var ótrúleg kona sem átti eng-
an sinn líka. Góðmennska hennar var
hrein og tær og kom beint frá hjart-
anu. Hún dæmdi aldrei neina mann-
eskju heldur tók fólki eins og það var
og lagði áherslu á það góða í fari
hvers og eins. Ég man svo vel þegar
ég var lítil stúlka hve hissa ég var að
sjá önnur börn óhlýðnast og brúka
munn við ömmu sína og á móti ávíttu
náttúrulega ömmurnar börnin. Það
hvarflaði aldrei að mér að haga mér á
þann hátt við þig þó að oft hafi nú ver-
ið hamagangur í okkur systrum á
Digranesveginum. Þú skammaðir
okkur aldrei, hækkaðir ekki einu
sinni róminn heldur talaðir við okkur
í rólegheitunum og gafst ráð. Tjald-
leikirnir voru mjög vinsælir hjá okk-
ur barnabörnunum þegar við hitt-
umst á Digranesveginum. Þá voru
teppi og sængur breiddar yfir stóla
og borð og úr því urðu þessi fínu tjöld.
Svo tókum við okkur til og tæmdum
eldhússkápana hjá þér og fluttum inn
í tjöldin. Þú alltaf með bros á vör og
þinn einstaka ljúfa svip sem ein-
kenndist af hlýju, umburðarlyndi,
væntumþykju og góðmennsku.
Þegar ég fór í framhaldsskóla flutt-
ist ég til Reykjavíkur úr vernduðu
umhverfi mömmu og pabba. Á þess-
um tímapunkti fékk ég tækifæri til að
kynnast þér á nýjan hátt og sjá þig í
öðru ljósi en ég gerði sem barn. Ég
fann strax hve velkomin ég var alltaf
á ykkar heimili og alltaf þegar ég
kvaddi þá sögðuð þig afi: „Komdu
fljótt aftur.“ Þú reyndist mér afskap-
lega vel þennan tíma, allt til dauða-
dags, ég gat alltaf leitað til þín og þú
varst alltaf reiðubúin að hlusta og
reyndir að aðstoða eftir megni. Ég
minnist þess sérstaklega að ef eitt-
hvað bjátaði á hjá mér varstu fljót að
átta þig á því og oft leið mér strax
betur bara við það að koma til þín og
líta í augun þín. Það var eitthvað ótrú-
legt við augun þín, þau voru allt í
senn, blíð og ljúf, örugg en stundum
mjög brothætt. Þau bjuggu yfir krafti
til að hugga mig og vekja hjá mér ör-
yggistilfinningu.
Ég eltist og þroskaðist eins og aðr-
ir í kringum mig og með hverjum
deginum sem leið því nánari urðum
við. Þú varst ekki lengur bara amma
mín heldur varstu einnig orðin mín
besta vinkona. Ég gat sagt þér nán-
ast allt og þú leitaðir jafnframt til
mín.
20. september 1998 fæddi ég mitt
fyrsta barn og einnig þitt fyrsta lang-
ömmubarn. Þetta var langþráð stund
hjá ykkur afa og munu viðbrögð ykk-
ar aldrei líða mér úr minni. Dreng-
urinn var skírður Sigurvin Freyr í
Kópavogskirkju, sömu kirkju og þú
verður jarðsungin frá. Eftir að Sig-
urvin Freyr fór sína fyrstu heimsókn
til ykkar varð hann fastagestur á
heimili ykkar. Hann varð strax
augnayndið þitt og þú mikilvægur og
fastur þáttur í tilveru hans. Hann er
mjög ráðvilltur þessa dagana en skil-
ur það að þú ert farin upp til himna.
Nú er hann hræddur um afa því hann
sagði við mig eitt kvöldið: „Afi gamli
er gamall og bráðum verður hann dá-
inn, þá fer hann til ömmu gömlu upp
til himnanna. Hann má ekki vekja
hana.“ Hann kallaði þig alltaf ömmu
gömlu og afi er kallaður afi gamli. Í
fyrstu varstu ekki nógu hrifin af þess-
ari nafngift og ítrekaðir við hann að
hann ætti að kalla þig ömmu Rögnu
en afa fannst þetta aftur á móti bráð-
sniðugt uppátæki og svaraði jafn-
harðan: „Nei, segðu bara amma
gamla.“
Þú varst einstök manneskja, amma
mín, og öllum sem fengu þann heiður
að kynnast þér þótti vænt um þig og
þeir kunnu að meta þig að verðleik-
um. Hjartagæska þín og umhyggja
var ótakmörkuð og þú áttir alltaf nóg
handa öllum. Ég trúi því að aðeins
stöku sinnum fæðist fólk eins og þú,
fólk með meðfædda hjartahlýju og
endalausan kærleik. Þú komst alltaf
hreint fram og gerðir allt af heilum
hug.
Ég get engan veginn sætt mig við
að þú sért dáin og trúi því ekki. Ég vil
ekki horfast í augu við þá staðreynd
að ég eigi aldrei eftir að sjá þig aftur,
aldrei eftir að tala við þig, aldrei eftir
að skjótast með þér niður í Mólý,
aldrei eftir að halda utan um þig eða
heyra í þér. Ég rígheld í þig og neita
að sleppa, ég vil það ekki. Ég finn svo
sterkt fyrir þér og bið á hverju kvöldi
að sál þín hafi sest að hjá mér því ég
þarfnast þess svo mjög. Amma mín,
ég þakka fyrir allar þær stundir sem
við áttum saman og minningarnar
geymi ég í kistu í hjarta mínu sem ég
ein hef lykilinn að. Vertu alltaf hjá
mér, ég veit að ég er alltaf hjá þér. Ég
heyri í þér og veit að þú munt halda
áfram að leiðbeina mér og leiða mig í
gegnum lífið. Ég elska þig, amma
mín, og söknuður minn er að yfirbuga
mig. Ég verð hjá afa, þú getur treyst
því.
Vertu sæl mín kæra. Þín
Oddný.
Elskuleg amma mín fæddist á ný-
ársnótt árið 1924. Frá fæðingu henn-
ar er sagt í bókinni Íslenskar ljós-
mæður, 2. bindi. Ljósmóðurinni
Guðbjörgu Hannesdóttur var fæðing-
in eftirminnileg. Guðbjörg var vakin
upp á nýársnóttu vegna þess að hús-
freyjan í Tröð var komin að því að
fæða. Leiðin að Tröð var aðeins um 4
km löng en vaða þurfti yfir þrjár ár
og veður hafði verið vont á gamlárs-
dag. Ferðin tók því þrjár klukku-
stundir og var Guðbjörg borin yfir
árnar. Klukkustund eftir að ljósmóð-
irin kom inn að Tröð fæddist amma.
Segir Guðbjörg svo frá: „Fæddi kon-
an yndislega stúlku og ég held að mér
hafi aldrei hlotnast meiri nýársgleði
en þennan morgun.“
Amma ólst upp í Tröð í Fróðár-
hreppi á Snæfellsnesi. Amma sagði
alltaf að hún yrði ætíð sveitastelpa
þótt hún hefði lengst af búið í borg.
Ömmu var mjög hlýtt til æskustöðv-
anna. Sveitalífið var þó ekki eintóm
sæla. Amma kynntist því snemma að
vinna og hún var ekki nema níu ára
þegar hún lauk við að prjóna sína
fyrstu ullarsokka. Amma hafði mest
gaman af heyskapnum í sveitinni. Þá
var svo mikill galsagangur í fólkinu
og allt iðaði af lífi og fjöri. Amma var
nefnilega þannig gerð að hún vildi
alltaf hafa sem mest um að vera í
kringum sig.
Amma og afi kynntust í Keflavík
þegar amma var nítján ára. Amma
var í vist hjá bróður sínum Árna og
afi var sjómaður sem var í fæði hjá
fólkinu í næsta húsi. Amma og afi
RAGNA JENNÝ
MAGNÚSDÓTTIR