Morgunblaðið - 17.04.2002, Síða 28

LISTIR
28 MIÐVIKUDAGUR 17. APRÍL 2002 MORGUNBLAÐIÐ

 

  













  

    


    
  
   



   !
 "
 
 #  $
  
 !
 "
 
 #  $
  
 
  %&
&
& 
 '(

 
      ()

 ' 
 !"
 *    ' #  $ % 

    



&
'  &

  +

 )  #  $
   !(
 ! !)))  , 

-.   , /01  #  $
  /
   2 &!>&# /?@AA&#1A!B#










   !
 "
 
 #  $
  
 !
 "
 
 #  $
  
 
  %&
&
& 
 '(
 

 %&
&
& 
 '(

 
   %&
&
& 
 '(

* 

  &+

   

' 
 #  $
   ,   "  * 
  ( 

 
   %&
&
& 
 '(
  "   /
  + 

  



!


 
 3) 

  






) 4 5
  #  $
  &!>&#'B /?@AA'B$'B>'C /D>/0>/'$E#DB









&
'  &

  +

 )  #  $
   !(
 ! ! ))) , 

-.   , /01 #  $
  - ,   -
.

 %

6&
.
 ( 
/ 0  0
    0 
- ,   .


. 
 %

6&
.
 ( 

 1
 


  #  $
   - 1 .0   7

 
  #  $
  %

  !2  3) 

/(
&  
/(
8
& #  $
  # (


 !

 
$/59:8   



.
    () !
  # 
'F!>>!
>0 /
'>A$E#DB










    
  
&  




 
      ()

 ' 
 !"
 *    ' 

 
 ;
 00;:
3
1

     %)
 9 
   



.  -   (   )<

:

 & #  $
  45  +. 

 0

  * 
+
 ! & 0) : "
1

    
) %)
)    



#
 .- 
.   =9  1  7>? 
;   

(0 1 +0 . " "
  

0   "
= ) & 
9 &
$ -2 
 .( 3

  ': ;
 

   0)  @A& 9; BAAB& C

 8  
0 ': ;
 0)  
  ': 0) $  
 
& /      DE
0E             
  D  ; 0<
: 

0E&
# 
&!>&# /?@AAG4H












  

    

#  $ % 

    



,
 
 ;  =:

9 

#  .
  

 
  #  $
  %
 1   67 +".
  F 
 

  
9 

, 5   

 !

  ( !  
)   
9 

( 

8+ %
 6  +0
 G


 

9 !"  )  + 

  



#  
   0(
/

  
  0 
6:: ; !0   .
.   
  
  



 
=



$) 0 6  ;< 6  ;
)  
%)
  ) 
< G  6 9: # $

 

<
 

=



$) < 

E ! 8
=



$/8 

< +  < ! 8
 9< / 
  !  
)  
 <

0 
) 0  


< 4   
) 0  


< ;  /8 

< 6



=



$/8 

< !E =



$/8 

<

 =



< 6



ORÐIÐ heimstónlist – „World
Music“ – ku upphaflega hafa verið
e.k. neyðarheiti engilsaxneskra
plötusölumanna yfir hvers konar
þjóðlög og þjóðlagablendna tónlist
frá öllum heimshornum, þegar fram-
boðið snarjókst í Vestur-Evrópu upp
úr 1970. Fyrst væntanlega í kjölfar
aðsettra nýbúa frá Suður-Ameríku,
Afríku og Asíu.
En síðan hafa einnig margir
frumbúar norðurálfu látið heillast af
framandlegu hryni og lagferli suð-
ursins. Víxlverkun hefur sömuleiðis
átt sér stað, þannig að auk upphaf-
legrar þjóðlegrar tónlistar hafa
þróazt ótal afbrigði af samblandi
„exótískra“ og vesturlenzkra
strauma, jafnt á Vesturlöndum sem í
fjarlægum heimshlutum. Þar hófust
vestræn tónlistaráhrif fyrst í elztu
nýlendunum. T.d. í Suður-Ameríku,
sem allt frá tímum fyrri heimsstyrj-
aldar hefur endurgoldið gamla heim-
inum með hverjum tízkudansinum á
fætur öðrum. Eða á Indlandi, þar
sem munúðarfull Ghazal-borgartón-
listin (kokkteill úr vestrænu poppi
og austrænni rögu) varð til upp úr
1950. Þá sakar ekki að minna á, að
hvorki djassinn né módernismi 20.
aldar hefðu orðið það sem þau urðu
án sterkra áhrifa frá „frumstæðri“
tónlist þriðja heimsins.
Álíka víxlverkanir hafa vitanlega
leikið lausum hala frá örófi alda, en
aldrei fyrr með sama hraða og nú,
þegar allar gáttir hafa opnazt með
stórbættum samgöngum. Meðan
langþráð könnun menningarfélags-
fræðinga lætur á sér standa, er þó
aðeins hægt að geta sér til um hverj-
ir séu helztu neytendur heimstón-
listar hér á landi, hvers konar og
hvers vegna. En hver veit nema
ákveðin þreyta gagnvart yfirþyrm-
andi innihaldsleysi nýlegra popp-
greina hafi þar sitt að segja; skarð
sem hvorki framsækinn djass né
önnur listmúsík virðist megna að
fylla í fjarveru gefandi millitónlistar.
Alltjent mátti af hinum fjölmenna
áheyrendaskara Rússíbana á Tí-
brártónleikum þeirra í Salnum sl.
föstudagskvöld sjá óvenjusamsettan
hóp aldursflokka. Hinir elztu virtust
þó ívið yngri en gengur og gerist
þegar klassísk kammertónlist er í
boði.
Prentað prógramm var ekkert, og
þar eð heiti stakra atriða komu mis-
vel (og stundum ekki) fram af munn-
legum kynningum Guðna Franzson-
ar, er tómt mál að reifa þau hér.
Klezmer-tónlist gyðinga var þó
ríkjandi meðal 14 númera hópsins,
eins og staðfest var af Guðna þegar
hallaði undir síðasta hluta. Þó brá
einnig fyrir búlgörskum þjóðlögum,
sem nýr meðlimur Rússíbana, hinn
dagfarslega framsækni djassgítar-
leikari Hilmar Jensson, hefði að
sögn Guðna „safnað“ nýlega þar
syðra.
Að mínum smekk hefðu búlgörsku
lögin vel mátt vera fleiri. Því klez-
merlögin, sem báru með sér að vera
fremur einföld, jafnvel þynnildisleg,
veizlumúsík handa dans- og góð-
glöðu fólki, höfða varla jafnsterkt til
allsgáðra konsertgesta og eitilsnörp
þjóðlagatónlist Búlgara með tilheyr-
andi seiðandi ósamhverfum hryn-
mynztrum. Alla vega ekki jafnlítið
útsett og hér gat að heyra. Þar á ofan
var klezmermúsíkin, líkt og „gömlu
dansarnir“ okkar frá gullöld harm-
ónikkunnar, sneisafull af endurtekn-
ingum. Væri sennilega farsælast fyr-
ir Rússíbanana að skrifa tónlistina
meira út, enda vísasta leiðin til fjöl-
breytni á spunagrunni – nefnilega að
starfa stöðugt við það árið um kring
– ófær íslenzku hljómlistarfólki
bundnu á hæl og hnakka í öðrum
verkefnum.
Einmitt þar lá kjarni vandans
grafinn. Því tónlist byggð á hóp-
rænni snarstefjun þarf sízt minni
tíma til að „spilast saman“ en
þaulnóteruð listmúsík. Nægir að
minna á New Orleans-djassinn, og
breytir litlu þótt færustu einstak-
lingar eigi í hlut. Guðni Franzson
brilleraði að vonum, fremstur meðal
jafningja, á klarínett og ástralskt
diddsérídú. Næstmest bar á gestin-
um Ímu Þöll Jónsdóttur, sem lék
nokkuð svipsterk og falleg fiðlusóló,
þó að spuni hennar virtist meir fást
við blæbrigði og skreytingar en eig-
inlega lagræna frumsköpun. Einnig
tók finnski dragspilssnillingurinn
Tatu Kantomaa fáein lauflétt sóló á
bringuorgelið.
Nærri fjögur ár eru liðin frá því
undirritaður heyrði Rússíbanana
síðast austur á Seyðisfirði í miklu
banastuði. Síðan virðist hljómsveitin
aðeins hafa komið fram með löngum
millibilum, enda meðlimir hennar
upp fyrir haus í ýmsu öðru. Samæf-
ingarleysið sem af því leiðir, ásamt
nýlegum áhafnarviðbótum, hefur
trúlega stuðlað að þeim frekar
þunna heildarhljómi sem einkenndi
hópinn að þessu sinni. Vissulega
small músíkin prýðisvel og rytmískt
samtaka, og undirtektir voru eftir
því góðar. En ósköp nýttist allur
þessi frábæri mannskapur nú illa –
a.m.k. miðað við hvað hægt væri að
gera, eins og fyrr var að ýjað. Enda
mestallt lagferlið aðeins einraddað
með smávegis akkorðustuðningi, do-
so-bæjarabassagangi og „off-bít“
trommuslætti, oft á frekar hvimleið-
an trommusettssneril í stað þjóð-
legra slagverks.
Hér þurfa Rússíbanar að taka til
hendinni – ef meiningin er að ná til
fleiri hlustenda en allra breiðasta
samnefnarans.
Í Rússíbanastuði –
með fyrirvara
TÓNLIST
Salurinn
Gyðinga-klezmer, sígaunamúsík, búlg-
örsk þjóðlög o.fl. Rússíbanarnir Einar
Kristján Einarsson, gítar; Guðni Franz-
son, klarinett; Jón Skuggi, kontrabassi;
Tatu Kantomaa, harmónikka; Hilmar
Jensson, rafgítar; Matthías Hemstock,
slagverk. Gestur: Íma Þöll Jónsdóttir,
fiðla. Föstudaginn 12. apríl kl. 20.
HEIMSMÚSÍKTÓNLEIKAR
Ríkarður Ö. Pálsson
„FYRSTU árin eftir
aldamótin 1900 virðast
hafa verið gjöful bæði
Færeyingum og Íslend-
ingum,“ segir Martin
Næs, landsbókavörður í
Færeyjum, sem flytur
fyrirlestur í dag í Há-
tíðasal Háskóla Íslands
á vegum Stofnunar Vig-
dísar Finnbogadóttur.
Fyrirlesturinn nefnir
hann Frá Varðargötu til
Gljúfrasteins eða snill-
ingarnir frá Tröð og vís-
ar þar til Halldórs Lax-
ness og þriggja
færeyskra listamanna,
þeirra Williams Heinesens, Jakobs
Olsens og Martins Jóansens sem báð-
ir voru jafnaldrar Laxness en Heine-
sen tveimur árum eldri.
„Heinesen þarf vart að kynna fyrir
Íslendingum en Jakob Olsen var þús-
undþjalasmiður sem fékkst við ýmiss
konar listsköpun á ævi sinni. Hann
starfaði sem bréfberi í Þórshöfn en
málaði og teiknaði og getur líklega
talist fyrsti auglýsingahönnuður
Færeyja, löngu áður en það starfs-
heiti varð til,“ segir Næs. „Jóansen
var rithöfundur sem skrifaði bæði
skáldsögur og smásögur og Færey-
ingar þekkja sögur hans mætavel. Ég
ætla að velta svolítið fyrir mér ástæð-
um þess að aldamótin ólu af sér svo
góða og ólíka lista-
menn.“
Martin Næs er bóka-
safnsfræðingur að
mennt og gegnir starfi
landsbókavarðar í Fær-
eyjum. Hann hefur
jafnframt stundað þýð-
ingar úr íslensku og
m.a. þýtt bækur Guð-
rúnar Helgadóttur um
bræðurna Jón Odd og
Jón Bjarna. Hann er
kvæntur íslenskri konu,
Þóru Þóroddsdóttur, og
í sameiningu hafa þau
nú þýtt á færeysku eitt
af stórverkum Halldórs
Laxness, Gerplu, sem kemur út í
þessari viku í Færeyjum. „Við höfum
verið að vinna við þessu þýðingu í ein
þrjú ár,“ segir Martin Næs og segir
það nokkuð langsótt að Færeyingar
geti lesið bókina á íslensku. „Sann-
leikurinn er sá að Færeyingar lesa
verk Halldórs Laxness á dönsku og
fæstir geta lesið íslensku nema þeir
sem hafa lært hana sérstaklega eða
dvalið langdvölum á Íslandi. Það er
algengur misskilningur að halda að
málin séu svo lík að Færeyingar og
Íslendingar geti skilið hver annan; ég
ætla líka að ræða þetta í fyrirlestri
mínum í Háskólanum í dag,“ segir
Martin Næs. Fyrirlestur hans hefst
kl. 16.15 og er öllum opinn.
Fyrirlestur um Laxness og Heinesen
Frá Varðargötu
til Gljúfrasteins
Martin Næs
Þumalína,
Pósthússtræti 13 og Skólavörðustíg 41
Póstsendum – sími 551 2136
Meðgöngufatnaður
Listhúsinu Laugardal, sími 552 5540
Ódýrari orðabækur
LEIKLESIN dagskrá verður
í Iðnó um Innansveitarkron-
iku Halldórs Laxness í kvöld
kl. 20.30.
Dagskráin er
á vegum
Samtaka um
leikminjasafn
og í tengslum
við sýn-
inguna Lax-
ness og leik-
listin í
salnum á
annarri hæð
hússins.
Dagskráin er í umsjón Guð-
rúnar Ásmundsdóttur og Jóns
Viðars Jónssonar. Flytjandi
ásamt þeim er Jón Júlíusson
leikari.
Innansveitarkronika kom út
árið 1970 og er því eitt af síð-
ustu ritum skáldsins. Þar er
fjallað um örlög Mosfells-
kirkju frá því hún var tekin
niður að boði yfirvalda undir
lok 19. aldar og sóknarkirkja
Mosfellinga flutt að Lágafelli,
uns kirkja var endurreist á
Mosfelli árið 1965.
Við sögu koma fjölmargir
gamlir sveitungar skáldsins,
s.s. Ólafur Magnússon, bóndi
á Hrísbrú, eiginkona hans og
synir, sr. Jóhann Þorkelsson á
Mosfelli, og vinnukonan Guð-
rún Jónsdóttir.
Innansveit-
arkronika
leiklesin
Halldór
Laxness