Morgunblaðið - 27.04.2002, Síða 26

HEILSA
26 LAUGARDAGUR 27. APRÍL 2002 MORGUNBLAÐIÐ
www.sagamedica.com
eykur orku, þrek og
vellíðan
N
O
N
N
I
O
G
M
A
N
N
I
|

Y
D
D
A

N
M
0
6
1
3
4
/s
ia
.i
s
Angelica
Angelica fæst í apótekum,
heilsuvörubúðum
og heilsuhornum matvöruverslana.
Jakobína Björnsdóttir, Hafnarfirði:
„Ég fór að taka Angelicu vegna þess
að ég hafði lengi verið slæm í maga.
Magaóþægindin minnkuðu og því til
viðbótar varð ég bæði kraftmeiri og
mér líður mun betur.“
Jóhannes S. Kjarval
Verið velkomin að skoða verkin í Galleríi Fold, Rauðarárstíg 14-16,
í dag frá kl. 10-17 eða á morgun frá kl. 12-17.
Seld verða um 160 verk, þar á meðal fjölmörg verk gömlu meistaranna.
Hægt er að nálgast uppboðsskrána á netinu: www.myndlist.is
Rauðarárstíg 14-16
sími 551 0400
LISTMUNAUPPBOÐ
það stærsta til þessa verður haldið annað kvöld kl. 19 á Hótel Sögu, Súlnasal.
Vandamálið sem ég á við að stríða er að ég virð-
ist alltaf hafa áhyggjur af öllu. Þetta er að verða
meira og meira vandamál þar sem ég er í góðri
vinnu en vinn ótrúlega hægt vegna stöðugra
áhyggna og er ég byrjaður að klúðra verkefnum.
Sama er að gerast í sambandi við kærustu mína,
þ.e. ég er farinn að forðast erfið umræðuefni þar
sem ég er í stöðugum ótta um að hún fari. Ég
held reyndar að mikill kvíði og áhyggjur hafi allt-
af fylgt mér, en ég hélt að þetta mundi breytast
með auknum þroska en þetta fer frekar versn-
andi. Þekkir þú svona vandamál?
SVAR VIÐ ÞEKKJUM flest það aðhafa áhyggjur af hinum ýmsu
hlutum, eins og t.d. samskiptum við aðra, verk-
efnum, börnum okkar og fleiru. Samkvæmt
lýsingu þinni virðast þessar áhyggjur þínar
vera meiri en það sem við gætum kallað „eðli-
legar“ áhyggjur. Það sem þú lýsir svipar mjög
til þeirrar greiningar, sem er frekar algeng, og
nefnist einfaldlega almenn kvíðaröskun. Þar er
átt við að einstaklingur þjáist af stöðugum
kvíða og tengist hann mörgum mismunandi
þáttum í lífi einstaklingsins eins og t.d. sam-
bandi og vinnu líkt og þú nefnir. Þessi kvíði
einkennist af stöðugum og langvarandi
áhyggjum, sem eru „óeðlilega“ miklar og yf-
irleitt mjög óraunhæfar, og geta áhyggjurnar
haft mikil neikvæð áhrif á daglegt líf ein-
staklingsins. Kvíðinn tengist mjög gjarnan
stöðugum áhyggjum af að eitthvað fari úr-
skeiðis. Það sem greinir þennan vanda frá
„eðlilegum“ áhyggjum, sem við flest þekkjum,
er að einstaklingur sem þjáist af þessari rösk-
un hefur áhyggjur af nánast öllu. Það getur
t.d. snúist um einfaldan hlut eins og að skrifa
bréf eða þvo þvott. Einstaklingurinn hefur
stöðugar áhyggjur um hvernig honum muni
takast til. Hann verður þar af leiðandi mjög
lengi að gera alla hluti, forðast verkefni og erf-
ið umræðuefni. Einstaklingurinn notfærir sér
einnig áhyggjur sínar til að reyna að koma í
veg fyrir að kvíðahugsanir hans verði enn
verri og jafnframt telur hann að áhyggjur sín-
ar muni hjálpa honum við að vera viðbúinn ef
eitthvað slæmt muni gerast. Það er að segja, ef
móðir t.d. hræðist að barnið sitt lendi í slysi, þá
telur hún áhyggjurnar gera hana betur und-
irbúna andlega ef eitthvað í þá átt muni gerast.
Þar af leiðandi verða áhyggjurnar nauðsynlegt
tæki fyrir einstaklinginn, þ.e. hann telur sér
trú um að áhyggjurnar séu honum nauðsyn-
legar til að komast af í daglegu lífi. Á sama
tíma og áhyggjurnar eru stöðugar trúir ein-
staklingurinn oftast að hann geti alls ekki
stýrt þessum hugsunum eða áhyggjum. Sú trú
hans að hann geti ekkert gert við þessum
áhyggjum og hafi ekki stjórn á þeim fram-
kallar í mörgum tilfellum lélegt sjálfsmat. Hér
erum við komin með vítahring stöðugra
áhyggna og kvíða um eigin getu sem er oft
mjög óraunsær því mjög oft er um ein-
staklinga að ræða sem án kvíða og áhyggna
myndu auðveldlega valda verkefnum sínum.
Þegar skoðuð er meðferð fyrir almenna
kvíðaröskun, var hér áður litið á þessa röskun
sem frekar einfalt vandamál og meðferð var
oft einföld, t.d. einungis þjálfun í slökun. Hin
síðustu ár hafa rannsóknir sýnt að mikilvægt
er að beita fjölþættari meðferð þar sem unnið
er með að sjá út að áhyggjurnar séu óraunhæf-
ar, vinna með skoðanir og hegðanir sem við-
halda vandamálinu, prófa að framkvæma at-
ferli, sem veldur áhyggjum, skref fyrir skref á
kerfisbundin hátt, ásamt slökun, svo eitthvað
sé nefnt.
Gangi þér vel.
Hvað er til bragðs við kvíða?
Eftir Björn Harðarson
Hér erum við komin með
vítahring stöðugra áhyggna
og kvíða um eigin getu sem
er oft mjög óraunsær því
mjög oft er um einstaklinga
að ræða sem án kvíða og
áhyggna myndu auð-
veldlega valda verkefnum
sínum.
...........................................................
persona@persona.is
Höfundur er sálfræðingur við Námsráðgjöf HÍ
og með eigin stofu.
Lesendur Morg-
unblaðsins geta
komið spurn-
ingum varðandi
sálfræði-, fé-
lagsleg og vinnu-
tengd málefni til sérfræðinga
á vegum persona.is. Senda
skal tölvupóst á persona@per-
sona.is og verður svarið jafn-
framt birt á persona.is.
M
AÍMÁNUÐUR er tileinkaður vit-
undarvakningu gegn for-
dómum. Vitundarvakningin ber
yfirheitið „Sleppum fordómum“
og hefst með glæsilegum tón-
leikum í Listasafni Reykjavíkur kl. 16.00, en all-
an maímánuð verður eitthvað um að vera.
Átakið beinist fyrst og fremst inn á við. Það á
að vekja okkur til meðvitundar um eigin for-
dóma, það krefst sjálfskoðunar. Allan maímánuð
verður póstkortum dreift ásamt mislitum blöðr-
um meðal landsmanna. Blöðrurnar eiga að
tákna fordómana sem við eigum inni í okkur og
eru í öllum regnbogans litum. Við fáum tæki-
færi til að blása þeim burt og sleppa þeim laus-
um laugardaginn 18. maí þegar mörgþúsund
fordómablöðrum verður blásið úr brjóstum okkar og sleppt upp í beran
himininn.
Ef fólk er tilbúið til að skoða eigin fordóma þá öðlast það tækifæri sem
hægt er að nýta til andlegs þroska. Fordómar eru ekki bara augljóst hatur.
Við verðum að átta okkur á því að við erum uppfull af fordómum þegar við
segjum setningar eins og: „Ég er ekki haldin(n) fordómum gagnvart sam-
kynhneigðum en mér finnst að þau eigi bara að halda þessu fyrir sig“ eða:
„Ég er ekki haldin(n) kynþáttafordómum en ég myndi ekki vilja að dóttir mín
giftist svörtum manni.“
Fordómar eru ekki bara áróðursfullar opinberar hatursaðgerðir, þeir eru
ekki síður meiðandi og skemmandi litlar „en-setningar“. Þessar setningar
lýsa hræðslu. Fordómar eru ótti við tilfinningar. Við erum hrædd við að upp-
lifa áður óþekktar tilfinningar, við erum hrædd við viðbrögð okkar gagnvart
því sem er framandi. Við óttumst að hið óþekkta raski jafnvægi okkar eða
umhverfi, að við þurfum að viðurkenna fávisku okkar og hugsa eitthvað upp á
nýtt.
Fordómar vinna gegn okkur sjálfum. Við þurfum ekki að vera hrædd við
útlit fólks. Við þurfum ekki að vera hrædd við framandi tungumál og menn-
ingu, ólíkar skapgerðir eða geðheilsubresti. Við þurfum ekki að vera hrædd
við fordóma. Þeir eru til staðar innan í okkur og innan í öðrum. Viðurkennum
þá og sleppum þeim svo lausum. Blásum þá burt!
Þóra Karítas Árnadóttir
 Vitundarvakning Landlæknisembættisins og Geðræktar um fordóma
í samstarfi við: Alþjóðahúsið, Félag eldri borgara, Félagsþjónustuna í Reykjavík,
Heilsueflingu í skólum, Hitt húsið, Jafnréttisnefnd og Stúdentaráð Háskóla Íslands,
Miðborgarstarf KFUM og K og þjóðkirkjunnar, Rauða kross Íslands,
Samtökin 7́8 og Öryrkjabandalag Íslands
Heilsan í brennidepli
Sleppum
fordómum
Fordómar eru ótti við
tilfinningar
Bandaríkjunum rann-
sökuðu hóp karl-
manna, sem búa í út-
hverfum Boston í
Massachusetts-ríki,
og komust að þeirri
niðurstöðu að karlar,
sem höfðu snúið sér
að heimilisstörfum,
áttu frekar á hættu að
fá hjartaslag.
Rannsóknin stóð í
tíu ár og náði til 2.682
manna á aldrinum 18
til 77 ára. Dánartíðni
karla, sem kváðust
vinna við heimilis-
störf, var 82% hærri
en hjá útivinnandi
körlum. Þessi niður-
staða breyttist ekki
þótt einnig væru bornir saman þætt-
ir á borð við kólesterólmagn, aldur
og blóðþrýstingur.
Fá ekki sama stuðning
hjá vinum og ættingjum
Elaine Eaker hjá Eaker-farald-
ursfræðistofnuninni í Wisconsin
sagði í samtali við BBC að lykillinn
að vandanum væri að sumir menn,
sem ynnu við heimilisstörf, yrðu
mjög stressaðir vegna þess að þeir
væru í hlutverki, sem ekki væri hefð
fyrir að karlar gegndu í þjóðfélag-
inu. Karlar, sem væru heima við og
litu eftir fjölskyldunni, fengju ekki
sama stuðning frá vinum og ættingj-
um og konur, sem gerðu slíkt hið
sama.
BBC hefur eftir Jack O’Sullivan
hjá samtökunum Fathers Direct að
feður, sem helgi sig heimilinu, geti
verið mjög einangraðir: „Samfélagið
gerir ráð fyrir því að umönnunin sé
einkum í höndum konu og samfélag-
ið er byggt í kringum það. Í leikskól-
anum er talað um „mæðra- og barna-
hópa“ og sumum körlum finnst
ÞAÐ er viðtekið viðhorf að álagið í
lífsgæðakapphlaupinu sé slíkt að það
geti stefnt heilsu karlmanna í voða
að steypa sér út í það af of miklum
ákafa. Niðurstöður nýlegra rann-
sókna sýna hins vegar að því geta
ekki síður fylgt hættur fyrir karl-
menn að draga sig út úr lífsgæða-
kapphlaupinu. Vísindamenn í
ankannalegt að vera í slíkum hóp-
um.“
Cary Cooper, prófessor í atvinnu-
sálfræði við Manchester-háskóla,
segir að karlar vanmeti oft hvað sé
fólgið í að annast fjölskyldu. „Flestir
karlar halda að það að vera „hús-
faðir“ feli í sér pínulítinn þvott, koma
börnunum í skólann og setjast síðan
með fæturna upp í loft og kaffibolla í
hendi. Þessir menn eru úti að aka.
Húsmæður þurfa að flétta saman
fleiri verkefni í einu en nokkur mað-
ur þarf nokkru sinni að gera í
vinnunni.“
Á fréttavef BBC segir að talið sé
að nú sé svo komið að karlar hafi tek-
ið yfir helstu skyldurnar í að annast
heimilið á einu heimili af hverjum sjö
og þar sé konan helsta fyrirvinnan.
Rannsóknin sýndi einnig að konur
í valdastöðum voru líklegri til að
þjást af hjartveiki en konur í lægri
stöðum. Hjá körlum var því öfugt
farið.
Niðurstöður þessarar rannsóknar
voru lagðar fram á fundi hjá banda-
rísku hjartasamtökunum.
Aukin hætta á hjartaslagi
hjá körlum í heimilisstörfum
Teikning/Andrés