Morgunblaðið - 27.04.2002, Blaðsíða 32

32 LAUGARDAGUR 27. APRÍL 2002 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
EITURLYF eiga ekkiheima í samfélaginu ogþótt rætt hafi verið um aðkoma á fót miðstöð fyrir
neytendur morfínskyldra lyfja þýðir
það ekki uppgjöf í baráttunni gegn
eiturlyfjum. Þvert á móti verður
ekkert gefið eftir til að uppræta eit-
urlyfjavandann.
Þetta kom meðal annars fram hjá
Sólveigu Pétursdóttur dómsmála-
ráðherra á níundu borgarstjóraráð-
stefnu Samtaka evrópskra borga
gegn fíkinefnum, ECAD, í gær. Ingi-
björg Sólrún Gísladóttir, borgar-
stjóri í Reykjavík, tók í sama streng,
þegar hún sleit ráðstefnunni.
Þessi tveggja daga ráðstefna fór
fram á Grand hóteli og var haldin í
Reykjavík í fyrsta sinn. Sólveig Pét-
ursdóttir ræddi um þörfina fyrir
stefnumörkun og samhæfingu í bar-
áttunni gegn eiturlyfjum. Hún sagði
að samhæfingin væri grundvöllur
árangurs og alþjóðleg samvinna
væri nauðsynleg til að vinna á vand-
anum enda um alþjóðlegt vandamál
að ræða og benti á árangursríkt nor-
rænt samstarf lögreglu og tollgæslu
í þessu sambandi. Hún sagði enn-
fremur að Schengen-samningurinn
og samningur við Europol, sem hefði
verið undirritaður á nýliðnu ári,
hefðu mikið að segja hvað eftirlitið
varðaði. Til viðbótar væri mikilvægt
að þjóðir skiptust á hugmyndum
varðandi aðgerðir og miðluðu af
reynslu sinni á öllum sviðum, t.d.
hvað varðaði forvarnir og meðferð.
Í sambandi við forvarnir sagði
dómsmálaráðherra að samstarf yfir-
valda og lögreglu væri mjög mikil-
vægt. Hún greindi frá því að íslensk
stjórnvöld hefðu bætt við mannskap
í starfslið lögreglu, fíkniefnalögreglu
og tollgæslu til að hefta innflutning
og sölu eiturlyfja. Aðstaða þessara
manna hefði verið bætt og þeir feng-
ið sérstaka þjálfun vegna starfsins.
Samstarfið væri víðtækt um allt land
og fyrirkomulagið hefði reynst vel.
Sólveig Pétursdóttir sagði að eft-
irlitið hefði verið hert til muna á und-
anförnum fimm árum og árangurinn
hefði ekki látið á sér standa, en í
mörg horn væri að líta. Það væri t.d.
umhugsunarefni hvernig best væri
að endurhæfa fíkla meðan þeir væru
í fangelsi með það fyrir augum að
þeir yrðu lausir úr fjötrum eitur-
lyfjanna þegar þeim yrði aftur sleppt
út í samfélagið. Því miður væri eit-
urlyfjum smyglað til fanga og þeir
sem fengju enga meðferð í fangels-
um væru líklegir til að taka upp fyrri
iðju með tilheyrandi afbrotum, að
lokinni afplánun.
Verkefnið Ísland án eiturlyfja bar
oft á góma á þinginu og dómsmála-
ráðherra gerði það einnig að umtals-
efni sínu. Fram kom að verkefnið
hefði haft áhrif og skilað árangri.
Sólveig Pétursdóttir sagði að oft
heyrðust raddir þess efnis að bar-
áttan væri töpuð en þó fullnaðarsig-
ur væri ekki í höfn væri þessi gagn-
rýni að mörgu leyti byggð á sandi og
réttlætti ekki uppgjöf. Hún spurði
hvernig staðan væri ef eiturlyfjum
hefði verið leyft að flæða eftirlits-
laust inn í landið, ef ekkert hefði ver-
ið gert til að vara fólk við hættum
samfara eiturlyfjaneyslu, ef upp-
bygging fyrrnefndra starfsstétta
hefði ekki átt sér stað og ekkert
hefði verið gert varðandi m
stofnanir.
Í máli Sólveigar Pétu
kom jafnframt fram að á un
um árum hefðu íslensk s
unnið markvisst í baráttu
eiturlyfjum á öllum stigu
sambandi benti hún á ára
reglunnar og rannsóknir se
minni neyslu krakka á skóla
þess sem hún lagði áher
heróínfíklar, sem væru
meira vandamál í nágrann
um, þekktust ekki á Íslandi
Vandamál
Í pallborðsumræðum un
Bandaríkjamannsins Melv
itsky var víða komið við
Labucka, dómsmálaráðher
lands, sagði að 1997 hefðu
Lettlandi vegna eiturlyfjan
sambærileg tala í fyrra he
108. 50% hefðu verið á ald
árs til 30 ára og 85% k
Flestir neyttu heróíns eða
kannabis 16 til 20% og am
um 11%. 1996 hefðu 11
verið teknir og mælst undir
Sólveig Pétursdóttir dómsmálaráðherra á
Engin uppgjöf í
unni gegn eitur
Frá pallborðsumræðunum í gær. Frá vinstri: Sólveig Péturs
dómsmálaráðherra Lettlands, Kristina Axén Olin, aðstoðarbo
prófessor og Torgny Peterson, aðstoðarfr
VONIR eru bundnar við aðlækning muni finnast viðastma og hugsanlegaverður hægt að bólusetja
börn gegn honum í framtíðinni.
Þetta segir breskur lungnasérfræð-
ingur sem var andmælandi við dokt-
orsvörn íslensks barnalæknis á
mánudag. Sérfræðingurinn segir
rannsókn Íslendingsins varpa nýju
ljósi á hvernig astmi hegðar sér.
Peter Barnes, sem er prófessor á
National Heart & Lung Institute við
Imperial College í London og talinn
einn fremsti sérfræðingur heims á
þessu sviði, segir astma venjulega
koma fram hjá fólki á æskuárum en
aðeins lítill hluti fólks fær hann fyrst
eftir að fullorðinsaldri er náð. Hann
segir þetta líklega algengasta krón-
íska sjúkdóminn á Vesturlöndum en
í Bretlandi þjáist um 20 prósent
barna og 10 prósent fullorðinna af
astma. Engin lækning er til við sjúk-
dómnum en hægt er að halda honum
í skefjum með lyfjagjöf.
Of lítið um óhreinindi
Barnes segir astma vera vaxandi
vandamál. „Hann er að verða al-
gengari í öllum löndum. Þar með eru
lönd á borð við Ísland, Bretland og
Bandaríkin en hann er einnig að
verða algengari í vanþróaðri lönd-
um. Við vitum ekki hvers vegna en
teljum að vestrænir lifnaðarhættir
tengist því á einhvern hátt.“
Hann segir eina kenninguna þá að
aukna tíðni þessara sjúkdóma megi
rekja til færri sýkinga hjá ungum
börnum í dag miðað við það sem áð-
ur var. „Sömuleiðis er mun minna
um óhreinindi umhverfis okkur nú
en áður. Börn komast æ minna í tæri
við óhreinindi og sýkingar og ónæm-
iskerfið nær því ekki að þróast á
þann hátt að það geti brugðist við
astma. Þar sem notkun sýklalyfja er
algeng og fólk er í mjög hreinu um-
hverfi er miklu meira um astma og
önnur ofnæmi því við höfum misst
ónæmisvernd sem byggist upp í
snemmæsku. Ef þessi kenning er
rétt er hún mikilvæg því þá getur
maður ímyndað sér að það verði
mögulegt að lækna fólk í framtíðinni
með því að örva ónæmiskerfið.“
Að sögn Barnes telja aðrir að
þetta sé ekki eina skýringin á auk-
inni tíðni astma því lifnaðarhættir á
Vesturlöndum hafa breyst á fleiri
vegu. „Við höfum fleiri bíla og fólk
hefur breytt mataræði sínu þannig
að það borðar ekki eins fersk mat-
væli og áður. Það gæti verið annar
orsakavaldur. En líklega hefur sam-
spil ólíkra þátta, sem tengjast vest-
rænum lifnaðarhátt-
um, leitt til þessarar
auknu tíðni sjúkdóms-
ins.“
Barnes var andmæl-
andi á doktorsvörn Há-
konar Hákonarsonar
barnalæknis en þar
gerði Hákon grein fyr-
ir rannsókn sinni á
astma. Barnes segir
þessa rannsókn hafa
átt þátt í því að vísinda-
menn og læknar nálg-
ist astma á annan hátt
nú en áður. „Ég held að
við höfum náð miklum
árangri í því að skilja
þennan sjúkdóm því áður h
við um astma sem krampa
arveginum og meðhöndluð
með lyfjum sem áttu að
krampanum. Núna vitum v
er mikil bólga í öndunar
þegar um astma er að ræð
er mjög mikilvægur þátt
hvernig astmi hegðar sér.“
Barnes segir rannsókn
Þekktur breskur lungnasérfræðingur sem var
Hugsanleg
sett gegn
TENGSL KLÁMIÐNAÐAR OG
KYNLÍFSHEGÐUNAR
Kynlífshegðun einhvers hóps ís-lenskra karlmanna verðurstöðugt ofbeldisfyllri og meira
niðurlægjandi ef marka má vitnisburð
þeirra fórnarlamba sem leita til Neyð-
armóttöku vegna nauðgana, að því er
fram kemur í máli Guðrúnar Agnars-
dóttur, læknis og yfirmanns hennar, í
Morgunblaðinu í gær. Erindi hennar
var flutt í tengslum við ráðstefnu
ECAD (Samtaka evrópskra borga
gegn fíkniefnum) en þar voru ræddar
leiðir til að stemma stigu við neyslu og
útbreiðslu á ólöglegum fíkniefnum.
Með þessum tveimur málaflokkum er
enda margt líkt og það sýnir sig að
iðulega standa sömu aðilar að baki
kynlífsiðnaði, skipulögðu mansali í
tengslum við hann og fíkniefnadreif-
ingu og -sölu.
Í erindi sínu vék Guðrún að erlend-
um stúlkum sem vinna við kynlífsiðn-
að í Reykjavík, en margar þeirra til-
heyra þeim 500 þúsund konum,
flestum á aldrinum 16–25 ára, sem tal-
ið er að séu fluttar víðsvegar að til
Vestur-Evrópu á ári hverju til að
vinna við kynlífsiðnað sem rekinn er
með miklum hagnaði. Þær erlendu
stúlkur sem hér vinna í slíkum störf-
um staðhæfa að þær séu neyddar til að
selja sig auk þess sem þær þéna mjög
lítið nema þær fallist á að stunda
vændi. Guðrún segir þær hafa tak-
markaðan aðgang að heilsugæslu, t.d.
í þeim tilgangi að fá getnaðarvarnir,
en samt sem áður er vitað að þær
sækja í auknum mæli til lækna til að
óska eftir fóstureyðingu. Sú óþægi-
lega staðreynd verður óneitanlega til
þess að draga fram í dagsljósið þá sið-
ferðislegu þversögn sem í vændi felst,
því erfitt er að gera sér í hugarlund
með hvaða hætti hægt er að aðgreina
líkamlegan og andlegan veruleika
þeirra sem það stunda, þannig að kaup
á líkama þeirra um stundarsakir – rétt
eins og á hverri annarri neysluvöru –
séu réttlætanleg, með þeim „auka-
verkunum“ sem þeim fylgja. Syrja má
hver mælikvarðinn á siðferðisleg og
mannúðleg gildi sé í slíkum viðskipt-
um, og hversu langt sé hægt að ganga í
þeirri vægðarlausu hlutgervingu
mannslíkamans sem felst í vændi og
kynlífsiðnaði, án þess að það hafi áhrif
á viðmið samfélagsins í heild.
Í því sambandi er óhjákvæmilegt að
velta hlutverki neytandans fyrir sér,
enda bendir Guðrún á að það sé „gríð-
arlega óþægilegt að vita af því að evr-
ópskir karlmenn standa fyrir hópi
neytenda sem er þjónað með stórfelld-
um brotum á mannréttindum“. Eftir-
spurn neytendanna er að sjálfsögðu
lykilþáttur í að viðhalda kynlífsiðnað-
inum og að hennar sögn væri ekki
hægt að mæta henni ef ekki kæmu til
skipulögð glæpasamtök sem sjá við-
skiptavinunum fyrir því sem þeir óska
eftir. Hvernig svo sem staðið er að öfl-
un erlendra stúlkna í þennan starfa
hér á landi er ljóst að miðað við þær
upplýsingar sem ítrekað hafa verið
lagðar fram um ástandið á undanförn-
um misserum, eru afleiðingar vændis
alltaf alvarlegar; niðurlæging og
skömm, lélegt sjálfsmat og fordæming
samfélagsins eru einungis hluti
þeirra.
Það sem Guðrún greinir frá í erindi
sínu er í raun svo alvarlegs eðlis að
ekki verður komist hjá að taka það til
vandlegrar íhugunar. Enda er tæpast
hægt að túlka málflutning hennar á
annan veg en þann að sá kynlífsiðn-
aður sem nú þrífst í Reykjavík hafi af-
ar neikvæð áhrif á hegðun sumra
karla sem liti samskipti þeirra við
konur í heild. „Meðhöndlunin á þess-
um stúlkum er eins og á varningi og
vanhelgar virðingu allra kvenna,“ seg-
ir hún og jafnframt að þessi „starf-
semi, ásamt öðrum myndum klámiðn-
aðarins, hefur að mínu mati leitt til
mun ofbeldisfyllri og meira niðurlægj-
andi kynlífshegðunar meðal íslenskra
karlmanna“. Sú hegðum endurspegl-
ast að hennar sögn í mynstri þess kyn-
ferðislega ofbeldis sem fórnarlömb er
leita á neyðarmóttöku upplifa.
Ef aukið framboð í kynlífsiðnaði hér
á landi virðist m.ö.o. leiða til svo nei-
kvæðra breytinga á hegðunarmynstri
einhvers hóps karlmanna, má segja að
það skjóti skökku við hversu harkaleg
viðbrögð almennings hér á landi hafa
verið við vægum dómum í kynferðisaf-
brotum, á meðan kynlífsiðnaðurinn er
að mestu látinn óátalinn. Staðreyndin
er sú að yfirgnæfandi meirihluti kyn-
ferðisafbrotamanna er karlmenn og ef
klámvæðing samtímans, svo sem á
Netinu, á nektarstöðum auk samhliða
útbreiðslu vændis, verður til þess að
ýta undir ofbeldi og niðurlægingu
gegn konum, verða landsmenn að gera
það upp við sig hvort það sé réttlæt-
anlegt að leyfa slíka staði.
Þeir sem halda því fram að ekki sé
hægt að banna nektarstaði á þeirri
forsendu að um þá eigi að gilda sömu
lögmál frelsis og í öðrum viðskiptum
verða að hafa í huga að það er nánast
ógerningur að koma í veg fyrir vændi í
tengslum við þá. Starfsemin, svo sem
einkadans og samskipti dansaranna
við viðskiptavini utan staðanna, er
hreinlega þess eðlis að ekki er hægt að
hafa fullkomið eftirlit með henni án
þess að skerða friðhelgi einkalífsins.
Ef sá kostur er valinn að leyfa nekt-
arstaði áfram verður því að takast á
við vændið sem er fylgifiskur þeirra
og sjá til þess að þær konur sem það
stunda, erlendar sem íslenskar, séu
undir reglubundnu lækniseftirliti.
Annað er einungis tvískinnungur sem
leiðir til þess að ekki er tekist á við-
unandi máta við þau margvíslegu
vandamál sem vændinu fylgja, auk
þess sem engin ábyrgð er öxluð á þeim
fjölmörgu erlendu konum sem fluttar
eru inn til að þjónusta karlmenn hér.
Hinn kosturinn er sá að íslensk yfir-
völd breyti löggjöf landsins þannig að
starfsemi nektarstaða verði óheimil
og þannig verði komið í veg fyrir að
þeir séu gróðrarstía vændis og nei-
kvæðrar kynlífshegðunar. Slíku banni
fylgir sú hætta að vændi þrífist að ein-
hverju leyti áfram sem neðanjarðar-
starfsemi, en erfitt er þó að ímynda
sér að það gæti orðið að stærri vanda
en þeim sem fylgt hefur innreið nekt-
arstaðanna. Að auki felur slíkt bann í
sér skýra höfnun samfélagsins á þeirri
lítilsvirðingu sem konum er sýnd á
nektarstöðum og á þeim sem kaupa
þær til kynlífsathafna. Vonandi gæti
sú höfnun spyrnt við þeirri óheilla-
vænlegu þróun sem starfsfólk neyðar-
móttöku vegna nauðgana verður vart
við nú.