Morgunblaðið - 28.04.2002, Blaðsíða 11

tölur yfir haldlögð efni á síðustu
fjórum árum, 1998, 1999, 2000 og
2001. Alls náðust um 6,8 kíló af
marijuana samtals á þessum árum,
rúm 130 kíló af hassi, rúm 18,3 kíló
af amfetamíni, tæp 3,6 kíló af kók-
aíni, um 665 skammtar af LSD og
tæp 44 þúsund stykki af e-töflu.
Reyndar var lagt hald á hátt í 68
þúsund e-töflur til viðbótar í fyrra
og 14 þúsund til viðbótar árið 2000,
en í þeim tilvikum voru smyglararn-
ir á leið til Bandaríkjanna með pill-
urnar og þær reiknast því ekki með
efnum á íslenskum fíkniefnamark-
aði.
Götusöluverðmæti
um 2 milljarðar á ári
Götusöluverð efnanna, sem hald
var lagt á undanfarin fjögur ár, nam
hundruðum milljóna. Götuverðmæti
6,8 kílóa af marijuana er um 13,6
milljónir króna, 130 kíló af hassi
væri hægt að selja fyrir 325 millj-
ónir króna, verðmæti 18,3 kílóa af
amfetamíni nemur rúmum 82 millj-
ónum króna, tæp 3,6 kíló af kókaíni
kosta tæpar 43 milljónir á götunni,
665 skammtar af LSD um eina millj-
ón og fyrir 44 þúsund e-töflur, sem
kosta nú um 2.000 krónur hver, þarf
að greiða 88 milljónir króna.
Alls voru því haldlögð efni hér á
landi að verðmæti um 552 milljónir
króna síðastliðin 4 ár.
Ef gert er ráð fyrir að þessi hald-
lögðu efni séu 10% af öllum efnum
sem berast hingað til lands, eins og
lögreglan vill gjarnan miða við, þýð-
ir það að hingað var smyglað efnum
fyrir 5,5 milljarða króna síðastliðin
fjögur ár og þar af komust efni fyrir
um 5 milljarða á markað, eða fyrir
1,250 milljarða á ári.
Ef reiknað er með að aðeins náist
um 3% efna á markaði, eins og sum-
ir halda fram, þá voru flutt hingað
efni að verðmæti 18,4 milljarðar í
götusölu og þar af komust efni fyrir
hátt í 18 milljarða á markað. Það
þýðir að götusöluverðmæti fíkni-
efna hér á landi á ári hverju nemur
um 4,5 milljörðum króna.
Til að fara milliveginn er hér
reiknað með að lögreglan nái um
6,5% af efnum á markaði, sem þýðir
að flutt voru til landsins efni að
verðmæti 8,5 milljarðar króna þessi
fjögur ár og þar af komust efni fyrir
um 8 milljarða í götusölu. Það þýðir
götusöluverðmæti upp á 2 milljarða
á ári að meðaltali.
Tveir milljarðar eru sama upp-
hæð og öll heildarlaun 100 verslun-
armanna í sjö ár. Þá má benda á, að
Landspítala – háskólasjúkrahús
vantaði um 650 milljónir króna til að
endar næðu saman á síðasta ári, eða
þriðjung af áætluðu söluverðmæti
fíkniefnanna.
Hærra verð en í
nágrannalöndunum
Verð á fíkniefnum er miklu hærra
hér á landi en í nágrannalöndunum.
Í viðauka við ársskýrslu embættis
ríkislögreglustjóra 1997 til 1998
kemur fram, að áratuginn á undan
höfðu flest fíkniefni lækkað veru-
lega í verði í götusölu í Vestur-Evr-
ópu og Bandaríkjunum. Kókaín
hafði t.d. fallið í verði um 45–50% á
tímabilinu. „Verð á kannabisefnum,
amfetamíni og kókaíni í götusölu á
Íslandi er nú svipað í krónum talið
og það var fyrir tíu árum. Lækkun
efna í Vestur-Evrópu og Bandaríkj-
unum hefur þannig kannski ekki
skilað sér að sama skapi í lægra
verði til neytenda hér á landi,“ segir
í skýrslunni frá 1998. Frá því að hún
var rituð hafa hins vegar orðið tölu-
verðar sviptingar, sérstaklega hefur
hass hækkað verulega í verði og er
komið upp í um 2.500 krónur
grammið, en var lengi í 1.500 krón-
um. Marijuana hefur fylgt í kjölfarið
og grammið af því kostar nú um
2.000 krónur.
1998 sagði einnig: „Hér á landi
var verðið hæst á hassi árið 1994, en
þá var það fjórðungi hærra en það
er nú. E-taflan var dýrust í upphafi,
þ.e. árið 1992, en lækkaði mikið á
árinu 1996. Götuverð hennar hækk-
aði síðan á ný um þriðjung á árunum
1997 og 1998, trúlega vegna hertra
aðgerða lögreglu og þungra dóma
sem kveðnir voru upp þessi ár í e-
töflumálum,“ segir í skýrslunni.
Fæliáhrif hertra aðgerða og
þungra dóma virðast fara þverr-
andi, því e-taflan er nú seld á um
2.000 krónur stykkið að meðaltali,
en algengt verð til skamms tíma var
3.500 krónur. Verðið hefur farið allt
niður í 1.600 krónur að undanförnu,
en gæði taflnanna eru þá lítil.
Æði misjafnt kaupverð erlendis
Verð fíkniefna ræðst af mörgum
þáttum, bæði hér á landi og erlend-
is. Styrkur og gæði efnisins ráða til
dæmis miklu, sem og hið sígilda
markaðslögmál að aukin eftirspurn
og/eða minna framboð hækkar
verðið. Kaupverð fíkniefnanna er-
lendis er því áreiðanlega æði mis-
jafnt. Áhættan við að flytja efnið
hingað til lands, þar sem langflestir
þurfa að fara um Keflavíkurflugvöll
og yfirvöld þekkja líklega betur til
þeirra sem lifa og hrærast í þessum
heimi en víða annars staðar, bætir
svo enn á verðið.
Þótt varasamt sé að tilgreina
kaupverð erlendis og söluverð hér á
landi, enda fara fíkniefnasmyglarar
víða til kaupa, þá er hægt að fá
nokkra hugmynd um það með því að
líta á götusöluverð í Bretlandi.
Gramm af amfetamíni þar í landi
kostaði um 1.200 krónur á síðasta
ári, en hér á landi um 4.500 krónur
að meðaltali. E-pillan kostar um 970
krónur í Bretlandi, en 2.000 krónur
hér. Skammtur af LSD kostar um
490 krónur í Bretlandi, en 1.500
krónur hér, en taka skal fram að
efnið sést varla á markaði hér leng-
ur. Í magnkaupum erlendis fæst
lægra verð, til dæmis gefur Indep-
endent Drug Monitoring Unit
(IDMU) í Bretlandi upp götusölu-
verð 100 e-pilla sem rúmar 38 þús-
und krónur á síðasta ári, en í smá-
sölu hér fengjust um 200 þúsund
krónur fyrir 100 pillur. IDMU birtir
einnig tölur um hassverð á heima-
síðu sinni og þar kemur fram að kíló
af hassi frá Marokkó kostar um 169
þúsund krónur í Bretlandi, en hér á
landi fengjust 2,5 milljónir fyrir það
í götusölu. 100 skammtar af LSD
kosta rúmar 20 þúsund krónur í
Bretlandi, en götusöluverðmæti
hérlendis væri 150 þúsund krónur.
Svipuð velta og í
ferðaþjónustu í heiminum
Háar tölur um veltuna á íslensk-
um fíkniefnamarkaði eru í samræmi
við áætlaða veltu á þessum markaði
í heiminum öllum. Í skýrslu Fíkni-
efnastofnunar Sameinuðu þjóðanna
(United Nations International Drug
Control Programme) frá 1995, sem
ber heitið Efnahagslegar og fé-
lagslegar afleiðingar fíkniefnamis-
notkunar og ólöglegrar fíkniefna-
sölu, kemur fram að velta
fíkniefnasölu í heiminum er áætluð
á bilinu eitt hundrað til eitt þúsund
milljarðar bandaríkjadala árlega,
eða 9,6 til 96 billjarðar króna. Oftast
er miðað við að veltan sé á bilinu
300–500 milljarðar dala, eða 28,8 til
48 billjarðar króna. Sameinuðu
þjóðirnar fara milliveginn og áætla
veltuna 400 milljarða dala, eða 38,4
billjarða króna, sem er sama tala og
Interpol styðst við. Það er hvorki
meira né minna en fjórðungur alls
útflutningsverðmætis ríkja heims
árið 1995, nær tvöfalt meira en bein
erlend fjárfesting ríkja var á því
sama ári og nær sexfalt meira en öll
þróunaraðstoð það árið.
Og svo enn sé haldið áfram með
samanburð: Velta í ferðaþjónustu í
heiminum er nærri því að vera hin
sama og í fíkniefnasölu, en járn- og
stáliðnaður heimsins er ekki einu
sinni hálfdrættingur. Öll heimsins
bílasala slagaði hátt í 300 milljarða
dala veltu árið 1995 og sala á fatnaði
og vefnaðarvöru var ríflega 350
milljarðar dala. Ekkert af þessu
komst því jafnfætis veltunni í fíkni-
efnaheiminum.
Auðvitað eru einnig dæmi af at-
vinnuvegum, sem skáka myrkum
heimi fíkniefnanna. Velta í olíu og
gasi árið 1995 var hærri en fíkni-
efnanna, sem og velta í matvöru-,
drykkjar- og áfengisframleiðslu, en
þó munaði aðeins um þremur tugum
milljarða dala á þessum greinum og
fíkniefnunum. Efna- og lyfjaiðnað-
urinn komst örlítið hærra, eða í um
440 milljarða dala.
Þótt fíkniefna sé neytt um allan
heim hefur neysla þeirra á Vestur-
löndum langmest áhrif á þessar töl-
ur, enda verð þar miklu hærra en í
fátækari löndum.
Tugir milljóna í fíkniefnagróða
Upplýsingar um gróða af fíkni-
efnasölu hér á landi er helst að finna
í dómsskjölum. Þekkt dæmi er
„Stóra fíkniefnamálið“ svokallaða,
en dómur Hæstaréttar í því féll í
febrúar árið 2001. Í því máli lagði
lögreglan hald á um 24 kíló af hassi,
fjögur kíló af amfetamíni, 680
grömm af kókaíni og tæplega 5.500
e-töflur. Ákæruvaldið fór fram á
upptöku tæplega 350 milljóna
króna, sem það taldi ávinning fíkni-
efnaviðskipta, en Héraðsdómur
féllst á upptöku um 52 milljóna og
Hæstiréttur taldi sannanir nægar
til upptöku 45 milljóna.
Fjárstreymi fíkniefna
bjagar hagstjórn
Gríðarlegt fjárstreymi í neðan-
jarðarhagkerfi fíkniefnanna hefur
áhrif á hagstjórn ríkja. Í fyrrnefndri
skýrslu Fíkniefnastofnunar SÞ frá
1995 segir m.a., að ef háar fjárhæð-
ir, sem aflað sé ólöglega með sölu
fíkniefna, séu í umferð í efnahags-
kerfinu verði hagstjórn mjög flókin.
Hagstjórn sé ávallt erfitt viðfangs-
efni, en þegar háar fjárhæðir fíkni-
efnaheimsins bætist við sé hún nán-
ast ógjörleg. Þetta eigi sérstaklega
við þegar þörf sé á stefnubreytingu í
hagstjórn, til dæmis þegar beita eigi
aðhaldi í ríkisrekstri, m.a. til að
draga úr verðbólgu. Í slíkum tilvik-
um vinni fíkniefnafjármunirnir
gegn aðgerðum ríkisins, ýmist
vegna þess að þessir fjármunir komi
í veg fyrir að ætlaðar aðgerðir nái
fram að ganga, dragi breytingar
verulega á langinn, eða þvingi rík-
isvaldið til að grípa til mun harðari
aðgerða en ella, sem geti leitt til at-
vinnuleysis og óróleika í þjóðfélag-
inu.
Í skýrslunni er vísað til Rann-
sóknarstofnunar SÞ í þjóð-
félagsþróun (United Nations Re-
search Institute for Social
Development), sem hefur sýnt fram
á að peningar sem eiga rætur að
rekja til fíkniefnaviðskipta hafa
bjagað stefnu margra ríkja í efna-
hags- og gjaldeyrismálum. Þegar
mikið peningastreymi frá fíkniefna-
heiminum rennur saman við eðlilegt
fjármunastreymi þjóðfélagsins
veldur það oft fleiri truflunum en
seðlabankar viðkomandi ríkja fá við
ráðið. Þessi áhrif hafa komið fram í
viðskiptum við útlönd, heildar-
neyslu þjóðfélagsins og verðbólgu
og hafa raunar áhrif á hagvöxtinn í
heild.
Mikill kostnaður samfélagsins
Áhrif fíkniefnaviðskipta á hag-
kerfið verða ekki eingöngu metin út
frá ætlaðri veltu í þeim viðskiptum,
heldur þarf einnig að líta á kostnað
samfélagsins vegna fíkniefnaneyslu.
Þar þarf að taka tillit til margra
þátta, t.d. kostnaðar við tollgæslu,
löggæslu, meðferðarheimili og
sjúkrastofnanir, auk kostnaðar
samfélagsins vegna afbrota, sem
fylgja fíkniefnanotkun, bæði beint
tjón vegna innbrota og þjófnaðar,
sem og kostnað við rekstur dóm-
stóla og fangelsa.
Hér á landi hefur ekki verið gerð
úttekt á áhrifum fjárstreymis í
fíkniefnaheiminum á þjóðarhag,
samkvæmt upplýsingum Þjóðhags-
stofnunar. Sömu svör fengust hjá
Hagfræðistofnun, en þar sögðust
menn ekki vilja tjá sig um málið, þar
sem engar rannsóknir lægju fyrir.
Tölur um kostnað þjóðfélagsins
vegna fíkniefnaneyslu liggja heldur
ekki á lausu. Erlendis hefur verið
reynt að fá nokkra mynd af þeim
kostnaði. Í fyrrnefndri skýrslu
Fíkniefnastofnunar Sameinuðu
þjóðanna kemur t.d. fram, að árleg-
ur kostnaður Breta vegna fíkniefna-
smygls og fíkniefnamisnotkunar
telst vera um 5.800 krónur á íbúa,
eða um 280 milljarðar króna (töl-
urnar eru frá 1988, en reiknaðar á
gengi dagsins). Bretum reiknast svo
til að um 85% þeirrar upphæðar séu
tjón þjóðfélagsins vegna þjófnaðar
og innbrota, sem sýnir svart á hvítu
að glæpir eru einn helsti fylgifiskur
fíkniefnamisnotkunar. Aðrir kostn-
aðarliðir voru t.d. starf fíkniefnalög-
reglu, fangelsiskostnaður og þær
upphæðir sem runnu til forvarna og
meðferðar.
Árið 1995 reiknaðist Þjóðverjum
svo til, að kostnaður þjóðfélagsins
vegna fíkniefnamisnotkunar næmi
um 922 milljörðum króna, eða um
11.500 krónum á íbúa. Þjóðverjar
fóru m.a. þá leið að reikna með tap-
aðri framleiðni vegna sjúkleika og
ótímabærs andláts fíklanna, auk
þess að líta til tjóns vegna þjófnaðar
og innbrota, kostnaðar vegna lög-
gæslu, dómstóla og fangelsa og
kostnaðar vegna forvarnar- og með-
ferðarstarfs.
Árið 1992 reiknuðu Kanadamenn
kostnaðinn hjá sér um 3.800 krónur
á íbúa og Ástralir töldu hann 6.700
krónur. Ef tekið er meðaltal þess-
ara kostnaðartalna Breta, Þjóð-
verja, Ástrala og Kanadamanna, þá
kostar fíkniefnaneysla þjóðfélagið
um 7.000 krónur á íbúa. Hér á landi
myndi það þýða um 1,9 milljarða á
ári.
Það skal tekið fram að erfitt er að
yfirfæra útreikninga þessara ríkja á
íslenskt samfélag, þar sem fíkni-
efnaneysla í þessum löndum er um
margt frábrugðin neyslunni hér, t.d.
er heróínneysla nær algjörlega
óþekkt hérlendis.
Rannsókna þörf
Ljóst er, að hér á landi er þörf á
rannsóknum á umfangi fíkniefna-
viðskipta og þeim áhrifum sem þau
hafa á þjóðarhag. Vissulega er ekki
auðvelt að greina umfang málsins,
en það ætti að vera hagfræðingum
verðugt viðfangsefni.



 


 

 

  



 ! "#   



$
%
"
# 
 &#'
  


   

  

  
   #  

 
#
# 
2 22 22 "22 422 '22
('


 
) * **+ 
 )
* %
&#'
  
 6
’ Velta fíkniefnasöluí heiminum er áætl-
uð á bilinu eitt
hundrað til eitt þús-
und milljarðar
bandaríkjadala ár-
lega, eða 9,6 til 96
billjarðar króna. ‘
rsv@mbl.is
’ Ef háar fjárhæðir,sem aflað er
ólöglega með sölu
fíkniefna, eru í um-
ferð í efnahagskerf-
inu verður hagstjórn
mjög flókin. ‘
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 28. APRÍL 2002 11

Fíkniefnaneytendur mynda þol gagnvart mörgum þeirra efna
sem neytt er. Þá þarf meira magn efnis til að ná sömu áhrifum,
sem eykur kostnað neytandans.

Sá sem reykir kannabisefni daglega eyðir í það um 60 þúsund
krónum á mánuði.

Fjórar e-töflur um helgar kosta neytandann um 32 þúsund
krónur á mánuði.

Sá sem notar vikulega um eitt gramm af kókaíni, t.d. um helg-
ar, greiðir fyrir það um 50 þúsund krónur á mánuði.

Neysla fíkniefna leiðir því auðveldlega af sér fleiri og alvar-
legri afbrot.

Fíklar fjármagna oft neyslu sína með innbrotum í bíla, á heim-
ili og í fyrirtæki. Þýfið er hið fjölbreytilegasta, hljómtæki, skart-
gripir, tölvubúnaður og nánast allt steini léttara. Fíkillinn reynir
svo að koma þýfinu í verð til að eiga fyrir næsta skammti.

Til að gefa mynd af þeim kostnaði, sem þjóðfélagið ber af
þjófnaði og innbrotum, sem oft eru framin af fíklum, má taka
dæmi af tryggingafélaginu Sjóvá-Almennum. Markaðshlutdeild fé-
lagsins er rúmur þriðjungur. Tjónskostnaður þess í fyrra vegna
þjófnaða og innbrota nam 88 milljónum króna, en inni í þeirri
tölu eru t.d. 283 innbrot á heimili á síðasta ári og 230 innbrot í
fyrirtæki. Hins vegar taka þessar upphæðir ekki til innbrota í
bíla, sem eru algeng, enda ganga hljómtæki í bíla kaupum og söl-
um í fíkniefnaheiminum.