Morgunblaðið - 28.04.2002, Síða 14

14 SUNNUDAGUR 28. APRÍL 2002 MORGUNBLAÐIÐ
GUÐMUNDUR Haukssoner sparisjóðsstjóri Spari-sjóðs Reykjavíkur og ná-grennis, SPRON, for-
maður Sambands íslenskra
sparisjóða og stjórnarformaður
Kaupþings. Hann var tekinn tali í
tilefni af 70 ára afmæli SPRON en
fyrst var hann beðinn um að segja
almennt frá sparisjóðunum.
„Sparisjóðirnir eru fyrst og
fremst staðbundin fyrirtæki sem
stuðla að uppbyggingu á sínu starfs-
svæði. Sparisjóðirnir eiga rætur í
tiltölulega þröngu umhverfi í sínum
uppvexti og þeir hafa á þeim grund-
velli styrkt ýmis menningar- og
líknarmál á sínu starfssvæði. Með
þeim hætti hefur SPRON til dæmis
komið að mjög mörgum málum hér í
Reykjavík og þetta er einn af þeim
þáttum sem sparisjóðirnir eru
þekktir fyrir. Menn hafa oft velt því
fyrir sér hverjir eigi sparisjóðina og
ég tel óhætt að segja að svarið felist
í því að ef til slita sparisjóðs kemur
þá renna allar eignir hans til menn-
ingar- og líknarmála á starfssvæði
hans.
Á þessum forsendum hafa þeir
einmitt gert mikið af því að rækta
upp sitt nánasta umhverfi.“
Nú er SPRON orðinn 70 ára, en
hvernig voru fyrstu skrefin?
„Starfsemi SPRON hefur verið
afar farsæl í þessi 70 ár, en til hans
var stofnað 1932, á tímum þegar
kreppa og erfiðleikar voru í þjóð-
félaginu. Markmiðið með stofnun
sjóðsins var að nýta sparnað Reyk-
víkinga til uppbyggingar í sínu nán-
asta umhverfi. Það hefur ætíð verið
markmið sjóðsins að þjóna einstak-
lingum og við munum hér eftir sem
hingað til leggja megin áherslu á
það.
Helsti frumkvöðull að stofnun
sjóðsins var Jón Þorláksson, fyrr-
verandi forsætisráðherra og borg-
arstjóri. Hann var mjög framsýnn
maður á mörgum sviðum og spari-
sjóðurinn naut þess. Síðan hafa tek-
ið við af honum mætir menn og
haldið um stjórnvölinn hér. Stjórn-
arformaður síðastliðin 24 ár hefur
verið Jón G. Tómasson og það hefur
verið einstaklega gott að vinna að
uppbyggingu sparisjóðsins með
honum. Ég veit að ég tala þar einnig
fyrir munn forvera míns, Baldvins
Tryggvasonar, sem hafði mjög mikil
áhrif á þróun og stöðu SPRON og
sparisjóðanna í landinu í heild.
SPRON hefur vaxið mjög hratt,
eins og reyndar sparisjóðirnir allir,
á undanförnum árum og áratugum
og stöðugt verið að styrkja stöðu
sína.“
Skráning á Verðbréfaþing í kjölfar
hlutafjárvæðingar
Nú eruð þið flutt í nýtt húsnæði,
hefur það miklar breytingar í för
með sér fyrir sparisjóðinn?
„Sparisjóðurinn hóf starfsemi
sína á Hverfisgötunni og var þar
fyrstu áratugina. Síðan flutti hann
árið 1968 á Skólavörðustíginn og var
það eini afgreiðslustaðinn þar til
1983 að fyrsta útibúið var stofnað.
Aðalskrifstofur sparisjóðsins voru
síðan fluttar í Ármúla 13a í janúar
síðast liðnum en við erum enn með
öfluga starfsemi á Skólavörðustígn-
um og það stendur ekki til að draga
úr henni.
Nýja húsnæðið við Ármúlann gef-
ur okkur mikla möguleika á að hag-
ræða í rekstri og að auka þjónustu
við viðskiptavini okkar. Hér hafa því
verið skapaðar betri aðstæður fyrir
starfsmenn til að þjóna viðskiptavin-
um okkar.“
Í tæpt ár hafa lög heimilað að
sparisjóðum sé breytt í hlutafélög,
en enginn hefur enn látið verða af
því. SPRON virðist einna líklegast-
ur til að ríða á vaðið, er eitthvað að
frétta af þessu?
„Í okkar huga er enginn vafi á því
að hlutafélagsformið hentar miklu
betur en önnur félagsform ef gefa á
almenningi kost á að fjárfesta í fyr-
irtækjum. Við höfum velt því fyrir
okkur eftir að lögunum var breytt
síðastliðið vor með hvaða hætti og
hve hratt við ættum að fara inn á
þessa braut og höfum skoðað ýmsa
möguleika í þeim efnum.
Niðurstaða síðasta aðalfundar var
að stjórnin fékk óskorað umboð til
að undirbúa þessa breytingu.
Stjórnin hefur í framhaldi af því fal-
ið mér að hefjast handa við þennan
undirbúning. Það er hins vegar ekki
ljóst hve hratt við förum í þessum
efnum því að það þarf að taka tillit
til margra þátta, bæði hér innan-
húss hjá okkur og eins aðstæðna á
markaði á hverjum tíma, en vonandi
skýrast línur í þessu mjög fljótlega.“
Fylgir skráning á markað í kjöl-
far formbreytingarinnar?
„Já, ég tel að það sé eðlilegt fram-
hald vegna þess að hlutafélagaform-
ið er best til þess fallið að afla fyr-
irtækjum eigin fjár. Þá er æskilegt
að markviss verðmyndun sé á hinu
skráða hlutafé og hún verður helst
tryggð með skráningu á Verðbréfa-
þing Íslands.“
Er ekki hætta á að sparisjóðirnir
séu of litlir til að virk verðmyndun
verði með þá á markaði, sér í lagi
minni sjóðirnir?
„Til að virk verðmyndun verði á
Verðbréfaþingi þurfa fyrirtæki að
ná ákveðinni stærð. Það er ljóst að
margir sparisjóðir eru of smáir til
að svo verði. Hins vegar tel ég að
stærstu sparisjóðirnir geti náð þess-
ari stærð, og eins tel ég alveg víst að
þegar sparisjóðir sameinist í fram-
tíðinni þá muni þeir velja hluta-
félagsformið. Það gefur þeim kost á
að mynda sjálfseignarstofnun um
þann hluta eigin fjár sem hefur
myndast í tímans rás. Þannig tel ég
að það verði mjög heppilegt við
sameiningar að nota hlutafélags-
formið. Um leið og sparisjóðirnir
sameinast verða þeir stærri eining-
ar og þar af leiðandi má gefa sér að
allmargir muni komast í þá aðstöðu
að geta nýtt sér skráningu á Verð-
bréfaþing.“
Samstarf sparisjóðanna þarf að
endurskoða
Hagræðing í bankakerfinu hefur
verið töluvert til umræðu á síðustu
misserum og árum, en lítið hefur
gerst í þeim efnum að undanförnu.
Hvaða hlutverk, ef eitthvað, telurðu
að sparisjóðirnir muni leika í þeirri
hagræðingu sem hugsanlega er
framundan?
„Það hefur gengið mjög vel hjá
sparisjóðunum á undanförnum ár-
um. Þeir hafa vaxið mjög hratt hver
fyrir sig en jafnframt þróað með sér
öflugt samstarf. Við sjáum að mark-
aðshlutdeild sparisjóðanna hefur
aukist stöðugt í gegnum tíðina og
samanlagt eru þeir með næstmesta
hlutdeild í innlánum á landsvísu og
þeir eru líka með næstmest eigið fé
allra fjármálafyrirtækja. Þetta er
mikil breyting frá því sem áður var.
Sparisjóðirnir hafa með sér mikið
samstarf og byggja á neti dótturfyr-
irtækja í því samstarfi. Þessi félög
hafa öll staðið sig með afbrigðum
vel og skilað sparisjóðunum gríð-
arlega miklum verðmætum. Þar
nægir að nefna fyrirtæki á borð við
Kaupþing, SP-fjármögnun, Spari-
sjóðabankann, Alþjóða líftrygginga-
félagið og Tölvumiðstöð sparisjóð-
anna. Öll þessi fyrirtæki hafa staðið
sig mjög vel á sínum vettvangi og
gert sparisjóðunum kleift að bjóða
víðtækara vöruúrval en þeir hefðu
getað gert hver fyrir sig.
Þeir hafa einnig náð fram mikilli
hagræðingu, til dæmis með rekstri
Tölvumiðstöðvar sparisjóðanna og í
markaðsmálum. Þetta umhverfi hef-
ur verið að þróast mjög vel fyrir
sparisjóðina.
Hitt er jafn ljóst að þetta fyr-
irkomulag hefur ákveðin vandamál í
för með sér, sem felast fyrst og
fremst í því að það eigið fé sem er
bundið í þessum félögum dregst frá
eiginfjárgrunni sparisjóðanna þegar
eigið féð er reiknað út samkvæmt
gildandi reglum þar um. Þetta tak-
markar orðið möguleika einstakra
sparisjóða til vaxtar. Þess vegna tel
ég alveg víst að það form á sam-
starfi sem sparisjóðirnir hafa haft
með sér á undanförnum árum, og
hefur reynst mjög vel, þurfi að
koma til endurskoðunar.
Samstarf á vettvangi Sambands
sparisjóða hefur verið með miklum
ágætum og skilað sparisjóðunum
miklu.“
Ef litið er á hagræðingarmögu-
leika í bankakerfinu sést að spari-
sjóðirnir hafa fjölgað útibúum sín-
um á undanförnum árum en aðrir
bankar hafa fækkað þeim. Er hægt
að lesa út úr þessu að eitthvað vanti
upp á hagræðingu hjá sparisjóðun-
um?
„Það er rétt að afgreiðslum spari-
sjóða hefur fjölgað og er það reynd-
ar sama þróun og annars staðar í
heiminum. Sparisjóðir erlendis hafa
víðast hvar verið í sókn og hafa ver-
ið að auka þjónustuna við viðskipta-
vini sína og ná auknum viðskiptum
út á það. Sparisjóðirnir hafa svo náð
fram hagræðingu með samstarfi,
eins og ég gat um áðan, og það er
okkar aðferð til að hagræða.
Ég held hins vegar að menn megi
ekki einblína á útgjaldaþáttinn þeg-
ar þeir eru að tala um hagkvæmni.
Hagkvæmni stærðarinnar er nokk-
uð sem allir skilja og hafa í huga
þegar rætt er um sameiningu fyr-
irtækja. Við megum hins vegar ekki
gleyma öðru lögmáli, en það er sér-
staða smæðarinnar, og það er ein-
mitt hún sem hefur hvatt sparisjóð-
ina til dáða. Þeir eru sjálfstæðir og
þurfa að berjast hver um sig en ná
sameiginlega fram hagkvæmni í ein-
stökum rekstrarþáttum. Þetta skap-
ar ákveðna sérstöðu sem hefur
reynst sparisjóðunum farsæl. Við
horfum hins vegar á hverjum tíma
til þeirra möguleika sem fyrir hendi
eru til hagræðingar og nýtum meðal
annars tæknina í þeim efnum og
höfum gengið lengra en aðrir. Í því
sambandi má nefna að sparisjóðirn-
ir hafa stofnað tvo netbanka þar
sem fólki bjóðast betri vaxtakjör en
hægt er að gera í bönkum sem
byggjast á hefðbundinni bankastarf-
semi.“
Þurfa að bæta aðgengi að lánsfé
Á að lesa það út úr þessu að þið
séuð ekki spenntir fyrir því að sam-
einast öðrum, til að mynda Bún-
aðarbanka eða Landsbanka þegar
einkavæðing þeirra heldur áfram?
„Ég útiloka ekki að sparisjóðirnir
komi að einhverri uppstokkun í
bankakerfinu, en það er alveg tært í
okkar huga, að komi til þess þá
verði það ekki til að breyta þjónust-
unni gagnvart viðskiptavinum okk-
ar, enda leggjum við mikið upp úr
góðri þjónustu og höfum komið best
út í könnun á þjónustu meðal við-
skiptavina fjármálastofnana hér á
landi. Við teljum að sú hagræðing
sem snýr að okkur í bankakerfinu
felist helst í því að efla eiginfjár-
stöðu okkar eða eignarhaldsfélags í
okkar eigu, sem fái síðan alþjóðlegt
lánsfjárhæfismat sem veitir okkur
aðgang að ódýrara lánsfé.“
Stærri bankar með lánsfjárhæf-
ismat geta nú væntanlega nálgast
ódýrara lánsfjármagn en sparisjóð-
irnir og standa þá betur að vígi við
endurlán þess. Hvernig meturðu
stöðu sparisjóðanna að þessu leyti?
„Það er rétt að þetta er þáttur í
okkar starfsemi sem þarf að koma
til endurmats, því að innlán munu í
framtíðinni ekki verða sú upp-
spretta útlánagetu hjá sparisjóðun-
um sem hún hefur verið í fortíðinni.
Það kemur aðallega til af því að
möguleikar einstaklinga til að spara
eru orðnir mun fleiri en verið hefur
og við sjáum fram á að hefðbundin
sparnaðarform munu ekki uppfylla
væntingar viðskiptavina. Þetta mun
þýða að við þurfum að hafa greiðari
aðgang að lánsfé til að geta end-
urlánað viðskiptavinum til að mæta
þeim þjónustuþætti í rekstri okkar.
Þeir aðilar sem eru skráðir á
Verðbréfaþingi og hafa alþjóðlegt
mat eru líklegri til að fá ódýrara
lánsfé en hinir. Þessu þurfa spari-
sjóðirnir að hyggja að og skapa sér
hagstæðara samkeppnisumhverfi
hvað þetta snertir.“
Er hugsanlegt að Sparisjóða-
bankinn verði settur á markað og að
hann fái lánsfjárhæfismat til að
mæta þessu?
„Það gæti komið til greina en áð-
ur þurfa sparisjóðirnir að móta
stefnu í þessum efnum. Sparisjóð-
irnir eru vel fjármagnaðir í dag.
Meirihluti útlána okkar byggir á
innlánum. Það er ekkert á döfinni
sem gjörbreytir þeirri stöðu, en hitt
er ljóst að framundan er þróun sem
við verðum að taka þátt í.“
Talandi um fjármögnun, þá hefur
fjármögnun Kaupþings, sem er að
stærstum hluta í eigu sparisjóð-
anna, nokkuð verið til umræðu og
þá vegna þess að það er að stórum
hluta fjármagnað til mjög skamms
tíma og til að mynda mjög ólíkt ykk-
ur. Hvað viltu segja um þetta?
„Kaupþing er allt öðruvísi fyrir-
tæki en sparisjóðirnir. Við skulum
hafa í huga að í upphafi var Kaup-
þing verðbréfafyrirtæki sem tók
ekki stöðu sjálft og veitti ekki lán.
Síðan hefur starfsemi þess vaxið
mikið og það er fjármagnað mikið
með skammtímalánum. Þegar eignir
og skuldir Kaupþings eru bornar
saman sést hins vegar að þar er gott
jafnvægi þar sem eignirnar eru
fyrst og fremst auðseljanleg verð-
bréf, svo fjármögnun þess er alls
ekkert áhyggjuefni þótt hún sé ólík
því sem er hjá okkur.“
SPRON hefur beitt sér fyrir nýrri
greiðsluþjónustu bankanna
Hvernig meturðu framtíðina í
samstarfi Kaupþings og sparisjóð-
anna?
„Eignarhald okkar á Kaupþingi
fer mjög vel saman við starfsemi
þeirra annars vegar og okkar hins
vegar. Kaupþing vinnur fyrst og
fremst að sviðum á fjármálamark-
aðnum þar sem sparisjóðirnir eru
ekki þátttakendur, þannig að það er
nánast engin samkeppni milli þess-
ara tveggja aðila. Geti þeir unnið
saman er það mjög hagstætt fyrir
báða og við höfum ekkert annað í
huga en að halda samstarfinu
áfram.“
Guðmundur víkur í lokin að því að
SPRON hafi verið að beita sér fyrir
frekari þróun í greiðsluþjónustu til
almennings og að þetta sé eitt af
lykilhlutverkum bankakerfisins.
Þessu sé vel sinnt hér á landi eins
og þeir þekki sem verið hafi í banka-
þjónustu erlendis. „Hitt er annað
mál að það er einn þáttur í greiðslu-
þjónustunni hér sem við getum gert
miklu betur í og höfum verið að
reyna að hvetja viðskiptabankana til
samstarfs við okkur um á vettvangi
Reiknistofu bankanna. Þetta snýst
um að losna við heimsenda gíróseðla
og láta bankana greiða reikninga
fyrir ýmsa þjónustu viðskiptavina
sinna með rafrænum hætti. Í stað
þess að viðskiptavinirnir fái fjölda
gíróseðla eða greiðsluseðla senda
heim um hver mánaðamót fá þeir
aðeins yfirlit frá bankanum sínum.
Hagræðið af þessu hefur verið
reiknað út og niðurstaðan var sú að
þetta myndi spara yfir einn milljarð
króna á ári. Þar að auki væri þetta
mikil aukning í þjónustu við við-
skiptavini sem slyppu við reikninga
um mánaðamót með tilheyrandi
ferðum í banka- eða sparisjóðsútibú.
Þetta er þess vegna þáttur sem við
getum gert miklu betur í, bæði til að
auka þjónustuna og bæta afkom-
una,“ sagði Guðmundur Hauksson
sparisjóðsstjóri að lokum.
Sérstaða smæðarinnar
Sparisjóður Reykjavíkur og nágrennis er 70 ára í ár.
Höfuðstöðvar hans eru nýfluttar og hann hefur
gengið í gegnum ýmsar breytingar. Haraldur
Johannessen ræddi við Guðmund Hauksson spari-
sjóðsstjóra um sparisjóðinn, væntanlega hluta-
fjárvæðingu og breytingar í fjármálaumhverfinu.
Morgunblaðið/Ásdís
Guðmundur Hauksson, sparisjóðsstjóri SPRON, fyrir utan nýjar
höfuðstöðvar sparisjóðsins í Ármúlanum.
Einar Magnússon, gjaldkeri SPRON, á upphafsárum sparisjóðsins.
haraldurj@mbl.is
’ Hagræðið af þess-ari greiðsluþjónustu
var reiknað út og
niðurstaðan varð
sú að þetta myndi
spara yfir einn millj-
arð króna á ári. ‘