Morgunblaðið - 07.05.2002, Síða 28

LISTIR
28 ÞRIÐJUDAGUR 7. MAÍ 2002 MORGUNBLAÐIÐ
Ísland frá kr. 3.700,- á dag
Danmörk frá kr. 3.500,- á dag
Þýskaland frá kr. 2.500,- á dag
Bretland frá kr. 2.700,- á dag
Bandaríkin frá kr. 3.400,- á dag
Ítalía frá kr. 3.800,- á dag
Spánn frá kr. 2.200,- á dag
Nánari uppl. í síma
591 4000
Verð miðast við flokk A eða sambærilegan
Lágmarksleiga 7 dagar Gildir til 31/03/02
Verð miðast við flokk A
Lágmarksleiga 7 dagar
Innifalið: Ótakmarkaður akstur,
trygging og vsk.
Knarrarvogur 2 – 104 Reykjavík
Avis býður betur ... um allan heim
Traustur alþjóðlegur þjónustuaðili
Gallerí Reykjavík
Sýningu þriggja Spánverja,
Carmelo Hidalgo, Marijo Murillo og
Rocío Gallardo, lýkur á miðvikudag.
Í verkum sínum fjalla þeir um
upplifanir af íslensku mannlífi og
menningu.
Gallerí Reykjavík er opið virka
daga kl. 12–18, laugardaga kl. 11–16.
SUMAR sýningar koma manni á
óvart, þótt það verði stöðugt fátíðara
nú um stundir þá listastofnanir eru
orðnar að leikskólum og fjarstýrðu
hópefli margar hverjar. En á stund-
um er ástæðan langsóttari og fyrir
kemur að rýnirinn verði að líta í eigin
barm að rökréttu samhengi í þeirri
torráðu orsakakeðju, og er þá ekki
alltaf með hýrri há um fyrra mat sitt
og dómgreind.
Á ferli mínum man ég trauðla að
nokkur sýning kæmi mér að sama
skapi í opna skjöldu og sú er hér skal
rýnt í, því allvel taldi ég mig þekkja til
myndverka Ástu Guðrúnar Eyvind-
ardóttur. Hafði skoðað nokkrar sýn-
ingar hennar en sjaldan ef nokkurn
tímann talið ástæðu til að fjalla sér-
staklega um þær. Einkum vegna þess
að Ástu var merkilega lagið að sýna á
ólíklegustu stöðum, til að mynda í
kaffi-matstofum og hótelhornum og
síðast norska húsinu við Hallveigar-
stíg. Í því tilviki lagði hún allt húsið
undir sig og var þar varla veggflötur
að ekki hugnaðist henni að hengja
upp skilirí á hann. Einhver sérstök
tilviljunarkennd óreiða og unggæðis-
háttur var yfir þessum framkvæmd-
um, líkt og gerandinn vildi storka öll-
um viðteknum gildum og venjum. Allt
í senn hvað sýningarrými snerti, frá-
gang og upphengingu, má bæði skrif-
ast á uppreisnaranda og löngunar til
að ná til annars og stærri hóps en
venja komur sínar í listhús og söfn,
sem í sjálfu sér er góðra gjalda vert.
En fyrir þessar lítt grunduðu tiltektir
varðandi markaðan ramma fram-
kvæmdanna dapraðist þeim flugið á
vit skoðandans og ruglaði í ríminu.
Einkum í þá veru að hann náði ekki
áttum frekar en að tjákrafturinn er
streymdi frá veggjunum skilaði sér
kórréttu leiðina til taugakerfisins.
Mál er einfaldlega að myndverk
þurfa innsetningu í rými, þau verða
að geta andað og kallast jafnt á við
innbyrðis, sem hafið samræður við þá
sem eru í nágrenninu. Eru eins og
mannfólkið, sum í eðli sínu ræðnari
og opinskárri, jafnvel óðamála, önnur
mjög til hlés þar til yrt er á þær, en
opna sig þeim meir og betur ef það
skeður. Hér skiptir fjöldi þeirra á
vegg minna máli, samræmið hinsveg-
ar öllu, engin kórrétt lögmál til nema
aðlögunin hverju sinni.
Raunar yfirsást mér ekki með öllu
krafturinn og næm skynhrifin, eink-
um í norska húsinu, hins vegar svo
mikið um slíka gjörninga á ólíkleg-
ustu stöðum á þessum tíma að útaf
flóði og löngu tímabært að þrengja
rammann. Íslenzkur myndlistarvett-
vangur alveg sérstakt stjórnlaust fyr-
irbæri í allri álfunni og er að mörgu
leyti enn, þannig að óhjákvæmilega
mætti eitt og annað marktækt af-
gangi. En einhverra hluta vegna hef-
ur þessi sýning alltaf setið í mér
svona líkt og biðskák sem aldrei var
né verður tefld, en ekki óraði mig
samt fyrir að myndverkin byggju yfir
viðlíka krafti og fram kemur, nú er
þau eru vel skipulögð og í réttu um-
hverfi lifa og anda.
Hér er komið enn eitt dæmið um
hæfileika sem ekki er hlúð nægilega
að eða ekki fá að þróast eðlilega ein-
hverra hluta vegna, en slík finnast
óeðlilega mörg á landi hér. Menn sáu
þannig Rósku (Ragnhildi Óskarsdótt-
ur) loks í réttu ljósi á minningarsýn-
ingunni í Nýlistasafninu, hvernig sem
menn nú meðtóku list hennar fyrir
vikið. En það er stórum frekar að
birtingarmynd Ástu Guðrúnar fái á
sig skýrar og réttar útlínur á sýning-
unni í Gerðarsafni, og ávinningurinn
ótvíræður. Einfaldlega vegna þess að
sýningin skipar henni í röð eftir-
tektarverðustu myndlistarmanna
sinnar kynslóðar, hvorki meira né
minna. Þá var hér um að ræða merki-
lega og hæfileikaríka persónu og
mjög áhugaverða í viðkynningu af
þeim lífsplöggum hennar að dæma
sem til sýnis eru í glerskáp í miðjum
salnum. Rithönd hennar afar skýr og
skynræn, framsagnarhátturinn opinn
og einlægur.
Á tímabili lenti Ásta í slagtogi með
utangarðsfólki í London, líkt og
Róska í Róm, og í báðum tilvikum
reyndist þeim það afdrifaríkt. Vímu-
efnaneysla jafnaðarlega ótæpileg í
þeim hópum og hér þarf ekki mikið út
af að bera til að skaphöfn einstakra
umturnist og komi af stað sveiflu-
kenndum keðjuverkunum sem við-
komandi ráða að lokum ekki við. Ein-
mitt þegar rofar til og bjartari tímar
virðast framundan taka sumir fyrir-
varalaust ákvöðrun sem enginn fær
breytt...
– Óbeislað flæði tjákrafts eru ein-
kenni myndverka Ástu Guðrúnar,
hún sótti margt til nýja málverksins
svonefnda og úthverfs innsæis, óhefts
leiks með miðlana milli handanna.
Sköpunarferlið miðlar bæði hreinum
huglægum skynhrifum og hlutvökt-
um myndheildum, tjá jafnt lifanir úr
næsta umhverfi sem hugrenningar úr
djúpum sálarkirnunnar, hvoru-
tveggja ytri sem innri verund. Upp-
runalega lagði Ásta Guðrún stund á
grafík, vildi um tíma verða leikari en
leiddist svo út í málverkið sem tók
hana stöðugt fastari tökum þar til yfir
lauk. Sköpunargleðin eins og skín úr
mörgum verkanna og virðist ná há-
marki síðustu árin. Þannig birtast
ótvíræðir málarataktar í málverkun-
um Jólamynd (16) frá 1995, Fantasía
(18), 1996, og Gamall þulur hjá græði
sat... (19), 1994. Litirnir mjög ferskir
og efniskenndir, innri lífæðar mynd-
heimsins mjög virkar og sannfær-
andi, og tjáhátturinn ögrandi.
Mjög vel er að framkvæmdinni
staðið á allan hátt og fylgja henni
tvær aðrar úr hlaði. Eiga hér hlut að
Ragnhildur Stefánsdóttir og Magnús
Pálsson. Verður fjallað um hlut
þeirra sérstaklega .
Gefin hefur verið út lítil bók um
Ástu Guðrúnu, sem inniheldur ítar-
lega en full fræðilega úttekt Halldórs
Björns Runólfssonar á list hennar og
einstökum myndverkum. Bókin er
ríkulega myndskreytt auk þess sem
Heiðrún Dóra Eyvindardóttir leggur
til upplýsandi æviágrip systur sinnar.
Fram kemur af myndunum í bókinni
að sitthvað vantar á sýninguna, sem
hefði gert heila Þróunarferilinn
drjúgum skilvirkari...
Huglæg skynhrif
MYNDLIST
Listasafn Kópavogs
Opið alla daga frá 11–17. Lokað mánu-
daga. Til 12. maí. Aðgangur 300 krónur.
Bók 1.500 krónur.
MINNINGARSÝNING
ÁSTA GUÐRÚN EYVINDARDÓTTIR
Bragi Ásgeirsson
Gamall þulur hjá græði sat…, 1994, olía á striga.
ÚTSKRIFTARVERKEFNI
leiklistarnema við Listaháskóla Ís-
lands að þessu sinni er hið tæplega
aldargamla verk Maxíms Gorkís,
Sumargestir (frumsýnt 1904). Sýn-
ingin er samstarfsverkefni Listahá-
skólans og Leikfélags Reykjavíkur,
leikhússtjóri LR, Guðjón Pedersen,
leikstýrir og sýningin er sett upp
innan veggja Borgarleikhússins, á
Nýja sviðinu. Slíkt samstarf at-
vinnuleikhúss og nemendaleikhúss
er til fyrirmyndar og hefur áður
gefið góða raun, eins og þeir t.d.
muna sem sáu uppfærslu LR og
Nemendaleikhússins á Draumi á
Jónsmessunótt í Iðnó fyrir allmörg-
um árum.
Sumargestir Gorkís hafa áður
verið á fjölum íslenskra leikhúsa en
verkið var sýnt í Þjóðleikhúsinu
1980 og þá var líkt og nú notast við
leikgerð Botho Strauss og Peter
Steins af verkinu, í íslenskri þýð-
ingu Árna Bergmann. Þá hefur
verkið einnig áður verið fært upp í
Nemendaleikhúsinu.
Óhætt er að fullyrða að Sumar-
gestir Gorkís sé það leikverka hans
sem er undir hvað greinilegustum
áhrifum frá vini hans og banda-
manni Antoni Tsjekhov; hér er lýst
hópi fólks sem dvelur að sumarlagi
„upp í sveit“ og í samskiptum þeirra
opinberast brostnir draumar og
ófullnægðar þrár og flestir eiga í
nokkru basli við sjálfa sig og um-
hverfið – og glíma gjarnan við óend-
urgoldna ást. Verkið minnir þannig
í mörgum grundvallaratriðum á
ýmis frægustu verk Tsjekhovs
(t.am. Þrjár systur og Kirsuberja-
garðinn) en þó er einnig grundvall-
armunur hér á. Gorkí var „ídealisti“
í aðra röndina og í lok verksins rífa
einar fjórar persónur sig upp úr
sinnuleysinu og halda til borgarinn-
ar í þeim tilgangi að setja á stofn
skóla og láta gott af sér leiða. Slík
lausn væri ómöguleg í verkum
Tsjekhovs, enda snúast verk hans
um innviði drauma og þrár fremur
en möguleika pólitísks framtaks.
En skyldleikinn við Tsjekhov ætti
ekki að fara fram hjá áhorfendum
þessarar uppfærslu og kannski má
skrifa það að einhverju leyti á
reikning leikstjórans, Guðjóns Ped-
ersens, sem hefur verið iðinn við að
sviðsetja verk Tsjekhovs í íslensku
leikhúsi undanfarna tvo áratugi eða
svo. Stíll þessarar sýningar minnir
á rómaðar Tsjekhovsýningar Guð-
jóns og kemur það síður en svo að
sök.
Það var gaman að sjá útskrift-
arnemana spreyta sig á þessu verki
sem er gjörólíkt þeim tveimur öðr-
um verkum sem hópurinn hefur
sett á svið í vetur. Í heild getur
þessi hópur verið afar stoltur af öll-
um þessum sýningum: Túskild-
ingsóperu Brechts, Íslands þúsund
tárum Elísabetar Jökulsdóttur og
Sumargestum Gorkís. Í hópnum
eru Arnbjörg Hlíf Valsdóttir og
Ólafur Egill Egilsson, sem virðast
ætla að verða fyrsta klassa gam-
anleikarar; Brynja Valdís Gísladótt-
ir og Unnur Ösp Stefánsdóttir, sem
báðar hafa góð tök á dramtískum
þunga; Tinna Hrafnsdóttir og Vig-
dís Hrefna Pálsdóttir, sem gefa fyr-
irheit um vítt túlkunarsvið og tök
bæði á hinu kómíska og hinu harm-
ræna; Ívar Örn Sverrisson, sem
smellpassar í hlutverk elskhuga og
flagara (nema hvoru tveggja sé) og
Gísli Pétur Hinriksson, sem hefur
líkamsburði og raddstyrk í hvaða
stórbokkahlutverk sem er. Hér er
þó alls ekki ætlunin að festa þessa
nýliða við ákveðin gervi eða hlut-
verk, öllu heldur eru þetta þau fyr-
irheit sem sýnileg eru eftir þau
hlutverk sem þau hafa hvert um sig
verið að glíma við í vetur.
Útskriftarnemunum til aðstoðar í
þessari sýningu voru síðan leikar-
arnir Ólafur Darri Ólafsson, Björn
Ingi Hilmarsson, Ellert A. Ingi-
mundarson og Sigurður Karlsson
og allir skiluðu þeir sínu með sóma.
Skemmtileg heildarmynd var á ein-
faldri en táknrænni leikmynd Gret-
ars Reynissonar og búningum Stef-
aníu Adolfsdóttur og látleysi ríkti í
lýsingu Lárusar Björnssonar og
hljóðmynd Jakobs Tryggvasonar.
Sýningin á Sumargestum er verð-
ugur endapunktur á námi þeirra
átta ungu leikara sem nú útskrifast
úr Listaháskóla Íslands og er þeim
hér með óskað velfarnaðar í heimi
atvinnumennskunnar.
Gestir á
Nýja sviðinu
LEIKLIST
Leiklistardeild Listaháskóla Ís-
lands og Leikfélag Reykjavíkur
Höfundur: Maxím Gorkí. Leikgerð: Botho
Strauss og Peter Stein. Íslensk þýðing:
Árni Bergmann. Leikstjóri: Guðjón Ped-
ersen. Leikarar: Arnbjörg Hlíf Valsdóttir,
Brynja Valdís Gísladóttir, Gísli Pétur Hin-
rikson, Ólafur Egill Egilsson, Ívar Örn
Sverrisson, Tinna Hrafnsdóttir, Unnur
Ösp Stefánsdóttir, Vigdís Hrefna Páls-
dóttir, Björn Ingi Hilmarsson, Ellert A.
Ingimundarson, Ólafur Darri Ólafsson og
Sigurður Karlsson. Hljóð: Jakob Tryggva-
son. Lýsing: Lárus Björnsson. Búningar:
Stefanía Adolfsdóttir. Leikmynd: Gretar
Reynisson. Nýja svið Borgarleikhússins
4. maí.
SUMARGESTIR
Soffía Auður Birgisdóttir
Morgunblaðið/Kristinn
„Stíll þessarar sýningar minnir á rómaðar Tsjekhovsýningar Guðjóns
Pedersens og kemur það síður en svo að sök,“ segir í umsögninni.
Sýningu lýkur