Morgunblaðið - 08.05.2002, Blaðsíða 38

MINNINGAR
38 MIÐVIKUDAGUR 8. MAÍ 2002 MORGUNBLAÐIÐ
Hetja er fallin í valinn. Heiðursval-
kyrjan Jakobína Þormóðsdóttir lést
þriðjudagskvöldið 30. apríl síðastlið-
inn.
Við sem ritum þessar línur vorum
svo heppnar að fá að vera með í Val-
kyrjuklúbbnum sem Jakobína stofn-
aði. Jafnframt var hún formaður
klúbbsins og stjórnaði yfirleitt því
sem við tókum okkur fyrir hendur.
Jakobína leiddi okkur saman, hóp
kvenna sem hún kynntist á leið sinni
gegnum lífið. Sumar okkar þekktu
hana frá gamalli tíð, aðrar kynntust
henni á síðustu árum.
Jakobína þjáðist af sjúkdómi sem
varð til þess að ung að árum varð hún
blind, heyrnarlaus og hreyfihömluð.
Andlega var hún heil, skipulögð og
sterk. Minni hennar var með afbrigð-
um gott. Áhugamál hennar voru
mörg.
Hún var vel lesin í sögu, bæði
mannkynssögu og Íslandssögu. Sér-
stakan áhuga hafði hún á goðafræði,
víkingum og öllu sem tengdist þeim. Í
tengslum við þetta áhugamál sitt
stofnaði hún klúbbinn okkar, Val-
kyrjuklúbbinn.
Fyrir nokkrum árum kynntist hún
Jóhannesi Viðari, eiganda Fjöru-
krárinnar í Hafnarfirði. Reyndist
hann Jakobínu einstakur vinur. Á
Fjörukránni var hún alltaf velkomin
með sína gesti, alltaf var pláss fyrir
Valkyrjuklúbbinn og aðra gesti Jak-
obínu, alveg sama hvernig á stóð. Á
Jóhannes Viðar og hans fólk í Fjöru-
kránni ómældar þakkir skildar fyrir
einstaka gestrisni og velvild í garð
Jakobínu. Víkingahátíðirnar voru
henni mikið tilhlökkunarefni. Þar gat
hún skoðað handverk unnið í víkinga-
stíl, andað að sér lykt af opnum eldi
og skynjað andrúmsloft víkingatím-
ans. Það var mikil upplifun fyrir Jak-
obínu þegar hún var fengin til að vera
verndari fyrstu víkingahátíðarinnar.
Það var einmitt á afmælisdegi henn-
ar, 17. júní, sem hátíðin var sett.
Einnig var Jakobína vígð fyrsta heið-
ursvalkyrja í Fjörukránni.
Jakobína skipulagði samkomur
Valkyrjuklúbbsins með hliðsjón af
gamla tímanum og gömlu tímatali.
Við hittumst t.d. við sumarsólstöður
og vetrarsólhvörf og héldum þorra-
blót og vorblót. Þá notaði hún gömlu
mánaðaheitin, t.d. í ljóðabók sinni
Horfnir dagar.
Hún hafði samband við Sveinbjörn
Beinteinsson allsherjargoða og áttu
þau í bréfaskriftum. Hún sendi hon-
um m.a. ljóð sem hann leiðbeindi
henni með.
Dýrmætur dagur og ógleymanleg-
ur í lífi Jakobínu var þegar hún fór í
dagsferð upp í Borgarfjörð og var
komið við á Draghálsi, þar sem verið
var að heyja.
Jakobína sat við lækjarnið og
heyilm og fór með kvæðabálk fyrir
Sveinbjörn sem hann hafði ort. Síðan
var farið heim til hans og dreypt á
galdradrykk.
Mjög stórt skref í sjálfstæðisátt
var tekið þegar Jakobína fékk íbúð í
Oddshúsi og fór að halda heimili sjálf.
Nú þurfti hún að hugsa fyrir öllu og
skipuleggja. Þá kom enn betur í ljós
hversu mikill mannþekkjari hún var.
Henni tókst að sjá út hæfileika og
hæfni starfsfólksins og skipulagði
störf þess með það í huga. Suma bað
JAKOBÍNA
ÞORMÓÐSDÓTTIR
✝ Jakobína Þor-móðsdóttir fædd-
ist á Þórseyri við
Kópassker 17. júní
1962. Hún lést á
heimili sínu 30. apríl
síðastliðinn. Foreldr-
ar hennar eru Sig-
ríður Vilhjálmsdótt-
ir, f. 26. ágúst 1942,
og Þormóður Egg-
ertsson, f. 14. júní
1937, d. 3. mars
1999. Systkini Jakob-
ínu eru Guðmundur
Ari, f. 31. júlí 1963,
og Guðrún Hulda, f.
17. mars 1968, d. 15. júlí 1980.
Útför Jakobínu verður gerð frá
Fossvogskirkju í dag og hefst at-
höfnin klukkan 10.30.
hún að lesa fyrir sig,
aðra að skrifa sögur og
ljóð, enn aðra að
hreinsa íbúðina, baka,
gera með sér leikfimi-
æfingar, föndra fyrir
jólin o.s.frv.
Á þessum síðustu ár-
um blómstraði hún og
fann fyrir auknu sjálf-
stæði sínu.
Það þurfti ekki mikið
til að veita henni mikla
ánægju, t.d. þegar hún
gat sjálf ákveðið að nú
skyldi jólatréð sett upp
og íbúðin skreytt.
Smám saman náði hún auknum
þroska í mannlegum samskiptum,
hún hlustaði á skoðanir annarra og
leiðbeiningar og tók síðan eigin
ákvarðanir. Hún lét ekki ráðskast
með sig. Það gefur augaleið að það er
ekki auðvelt að skilja lífið og læra að
setja sig í annarra spor í þeirri miklu
einangrun sem Jakobína bjó við.
Henni tókst að rjúfa einangrun sína
og kynnast lífinu í kringum sig, sem
hún hafði svo mikinn áhuga á, í gegn-
um þá sem umgengust hana.
Í tímaritsviðtali sem birtist við
hana fyrir nokkru er Jakobína spurð
hvort hún eigi sér ósk. Þá segist hún
óska þess að mega halda þeirri heilsu
sem hún hafði þá. Þetta segir mikið
um æðruleysið, lífssýnina og kjark-
inn sem henni var gefinn.
Jakobína stóð á meðan stætt var
og kunni að njóta augnabliksins,
krafturinn og viljastyrkurinn sem bjó
innra með henni var öflugur, hún var
baráttukona.
Við valkyrjurnar erum þakklátar
fyrir allar góðar stundir með Jakob-
ínu og fyrir að hafa fengið að verða
samferða henni gegnum lífið, það
auðgaði líf okkar allra. Sigríði móður
hennar, Guðmundi bróður hennar og
öðrum aðstandendum sendum við
innilegar samúðarkveðjur.
Við kveðjum hana með eftirfarandi
orðum: Deyr fé, deyja frændur, deyr
sjálfur ið sama; en orðstír deyr aldr-
egi, hveim er sér góðan getur.
Valkyrjuklúbburinn.
Í djúpið sígur sólin skær.
Húmið blíða
á hauðrið fríða
draumblæju dökkri slær.
Mánabjarma
bundinn armi
þakkar heimur þeim, sem bjó
þreyttu hjarta í svefni ró.
(Kristján Jónsson.)
Að horfa á fegurð himinsins, lit-
brigði náttúrunnar, hlusta á söng
fuglanna og dást að liljum vallarins
finnst okkur flestum eðlilegt. Það er
svo sjálfsagður hluti af daglegu lífi
okkar að við gleymum oft að njóta og
þakka fyrir.
Jakobína Þormóðsdóttir, kær vin-
kona, sem við kveðjum í dag, fékk
ekki að njóta þessara töfra náttúr-
unnar en það var þó það sem hún
þráði einna mest. Hún lifði mestan
hluta ævi sinnar í húmi og þögn,
þurfti að upplifa veröldina í gegnum
aðra. Hún var skarpgreind og stál-
minnug og fróðleiksfýsn hennar átti
sér engin takmörk. Hún raðaði skipu-
lega öllum upplýsingum í hirslur
heilabús síns þar sem hún gat gengið
að þeim vísum, líkt og hún hefði þær
skráðar á blað fyrir framan sig. Þeg-
ar okkur hinum, sem umgengumst
hana, hætti til að gleyma ýmsu gátum
við leitað til hennar okkur til glöggv-
unar og aldrei stóð á svarinu. Í nær-
veru hennar dýpkaði skilningur
manns á mannlegu eðli og önnur sýn
fékkst á tilveruna. Hún átti auðvelt
með að skilja hismið frá kjarnanum
og vandamálin urðu oft lítilfjörleg
eftir samræður við hana. Heimur
Jakobínu var hennar eigin þar sem
auðugt ímyndunarafl fékk notið sín.
Þennan heim hafði hún skapað sjálf
og þar gat hún ferðast óheft og upp-
lifað sín ævintýr í sátt og samlyndi
við náttúruna og oftar en ekki voru
fornar hetjur, fallegar dísir, víkingar
og valkyrjur með í för. Hún veitti
okkur innsýn í þennan heim með frá-
sögnum og ljóðum sem hún orti á
kjarnyrtri íslensku en það var henni
hjartans mál að fara rétt með tungu-
málið og átti hún til að benda fólki á
að óþarft væri að „sletta“ þar sem
nóg væri til af fallegum íslenskum
orðum. Jakobína var svo lánsöm að
geta látið sig dreyma, það var dýr-
mæt gjöf sem henni hafði verið gefin
og auðveldaði henni að sætta sig við
hlutskipti sitt. Heilsteyptari og
sterkari persóna en Jakobína er
vandfundin og það eru örugglega fáir
sem hefðu sætt sig við að vera fjötr-
aðir í eigin líkama, tekið því af sama
styrk og æðruleysi og hún gerði. Sér-
hver dagur í lífi hennar var skipu-
lagður og hún tókst á við öll verkefni
af áhuga og krafti. Þær hetjur sem
hún orti um í ljóðum sínum og dáðist
að voru fyrirmyndir hennar, þær
voru hugrakkar og létu aldrei bugast.
Jakobína lifði lífi sínu í samræmi við
það. Hún var sönn hetja.
Far í friði kæra vinkona.
Elsku Sigríður og Guðmundur Ari,
hugur okkar er hjá ykkur.
Álfheiður Björk
Einarsdóttir, Arndís Björk
Ásgeirsdóttir.
Deyr fé,
deyja frændur,
deyr sjálfur ið sama.
En orðstír
deyr aldregi
hveim er sér góðan getur.
(Úr Hávamálum.)
Vinkona mín, valkyrjan Jakobína,
er látin. Er ég hóf störf í Öskjuhlíð-
arskóla árið 1978 laðaðist ég fljótlega
að henni. Í skólanum var einnig systir
hennar, Hulda, en hún lést aðeins 12
ára gömul. Það sem einkenndi þessar
systur var dugnaður og miklar gáfur.
Jakobína fékk hrörnunarsjúkdóm
þegar hún var tveggja ára gömul.
Missti hún smám saman sjón, heyrn
og jafnvægi. 17 ára gömul var hún
komin í hjólastól. Jakobína lærði
blindraletur en gat ekki notfært sér
það þar sem fingur hennar krepptust
að lófum. Hún nam orð sem skyld-
menni hennar og vinir höfðu lesið fyr-
ir hana með því að koma með næmum
fingurgómum við barka þeirra eða þá
með því að skrifað var á kinn hennar.
Jakobína gat talað og var síyrkjandi.
Hún hafði mikinn áhuga á íslensku
máli og voru Íslendingasögurnar eitt
helsta áhugamál hennar. Jakobína
bjó innan þagnarmúra í líkamlegu
myrkri en hún átti sér stóra drauma-
heima. Hún hafði næma tilfinningu
fyrir orðum, hrynjandi og rími enda
gaf hún út ljóðabókina „Horfnir dag-
ar“ árið 1990. Ég læt hér fylgja ljóðið
Vorsól eftir Jakobínu um leið og ég
sendi mínar innilegustu samúðar-
kveðjur til móður hennar, bróður og
annarra aðstandenda.
Vorið kemur og vakna blómin,
veðrið hlýnar og vorsólin árla rís,
losnar af ám og vötnum allur klaki
og hverfur hin kalda mjöll,
fuglarnir kvaka og jurtir allar gróa,
rennur áin tær um gilið.
Vorinu fögnum við mest.
Vornóttin er björt og mild.
Síðan á kvöldin sest vorsólin.
Sumarstundin er nú löng og góð.
Hanna Pálsdóttir.
Jakobína Þormóðsdóttir hefur
kvatt lífið. Hún var einstök kona og líf
hennar kröftugt tákn um hvað hægt
er að gera andspænis þjáningum sem
sækja manneskjurnar heim.
Hún bjó yfir miklum viljastyrk
sem bar hana yfir hindranir sem lífið
lagði fyrir hana í ríkara mæli en aðr-
ar manneskjur. Hindranir sem sögðu
sjálfum þér að þú myndir aldrei geta
horfst í augu við ef þær yrðu á lífs-
vegi þínum. Afl hugarins var mikið og
þegar augu og eyru lukust aftur
ásamt þverrandi líkamlegum krafti
varð hann uppspretta lífsins sem hún
lifði. Hún glímdi við lífið á viturlegan
hátt og var mögnuð fyrirmynd þeim
sem búa við heilsuleysi svo áratugum
skiptir eða fötlun hvers konar. Hún
beitti frjóum huga og snörpum gegn
ótímabærri ásókn hörnunar líkamans
og náði að snúa vörn í andlega sókn.
Hélt andlegri reisn fram til hinsta
dags. Þó háð væri hún öðru fólki um
alla hversdagslega hluti þá missti
hún aldrei andlegt sjálfstæði sitt og
kom þar til óbilandi vilji hennar til
lífs. Hún sjálf var áskorun til sam-
félags velferðar að búa henni sem
andlega sjálfstæðum einstaklingi þau
kjör að hún lifði mannsæmandi lífi.
Eitt var það í fari Jakobínu sem
hreif samfylgdarmenn hennar og var
það lífsgleðin. Hún var hláturmild og
hafði gaman af því spaugilega í
mannlífinu, kímnigáfa hennar var
hárfín og brást aldrei. Þessi létta
lund hennar fleytti henni efalaust í
gegnum marga erfiða stundina sem
hún átti ein með sjálfri sér.
Allar manneskjur eiga sína
drauma og þrár. Jakobína var ófeim-
in við að segja frá sínum heimi, von-
um og vonbrigðum. Hún var raunsæ
og hluti þess voru draumar hennar
því svo er manneskjan flókinn vefur
að það sem virðist í fyrstu sýn og á
hverdagslegum mælikvarða dauð-
legra manna vera andstætt hvort
öðru dregur fram það sem er innsti
kjarni hvers og eins.
Sá sem lifir ekki í skáldskap lifir
ekki af hér á jörðinni – sagði séra Jón
Prímus og hvergi sannast þau orð
betur en þegar horft er á líf Jakobínu
Þormóðsdóttur. Sögur – einkum
fornar og kvæði voru yndi hennar og
eftirlæti – þær bjuggu í hugarheimi
hennar sem hún deildi með öðrum.
Þuldi drápur og kviður, rakti sögur
og velti fyrir sér örlögum fólks. Þessi
ljóð og sögur urðu grunnfesta í lífi
hennar og hetjulund fornra kappa og
valkyrja efldu henni ásmegin í dag-
legum orrustum lífsins. Sjálf orti hún
og skrifaði og gaf út. Jakobína var
skapandi kona. Skáldkona og lífs-
spekingur. Listakona og dýravinur –
kisukona. Náttúrubarn sem naut
þess að sitja í grænni lautu úti í sól-
skininu og teyga að sér lífið. Fé-
lagslynd þrátt fyrir torfarna leið til
að ná sambandi við aðrar manneskj-
ur. Líf hennar var aldrei tilgangs-
laust né heldur varð það iðjuleysi að
bráð.
Þrautseigja hennar var með ólík-
indum og uppgjöf andspænis þung-
bæru heilsuleysi sem skorðaði líf
hennar af kom ekki til greina: Þú
skalt aldrei gefast upp! Vilji hennar
til lífs var ægisterkur og aðlögunar-
krafturinn ótrúlegur. Eftir samtal við
hana var maður fullur aðdáunar og
virðingar á þessari gáfuðu konu.
Ýmsar spurningar vöknuðu eftir að
hafa rætt við hana og djúpvitur orð
ýmissa genginna spekinga mannlífs-
ins um þjáningu og tilgang lífsins
bönkuðu upp á í huga en dugðu í raun
lítt þegar á hólminn var komið – líf
hennar brá þeim undir annað sjón-
arhorn og veitti nýja sýn til þess hvað
kallast gæði lífsins hverju sinni þegar
öllu var á botninn hvolft.
Orðstír hennar deyr aldrei hjá
þeim sem hlutu þann heiður að kynn-
ast valkyrjunni, Jakobínu Þormóðs-
dóttur.
Guð blessi minningu hennar.
Hreinn S. Hákonarson
og fjölskylda.
Elsku Jakobína okkar. Þú varst
sönn heiðursvalkyrja og núna er
ferðalagið mikla á víkingaslóðir hafið
þar sem þú munt hitta alla vini þína,
bæði víkinga og valkyrjur. Við erum
þess fullvissar að í þeim hópi átt þú
alltaf eftir að verða hrókur alls fagn-
aðar eins og þér einni var lagið.
Við vinkonurnar duttum í lukku-
pottinn þegar við byrjuðum að vinna í
Oddshúsi fyrir um þremur árum, því
þá kynntumst við þér og fljótt urðum
við þrjár mjög góðar vinkonur.
Ósjaldan gekkst þú okkur í móð-
urstað með ófáum gullkornum, ráð-
um og bjartsýnni sýn þinni á lífið og
tilveruna. Þá svöruðum við alltaf „já
mamma“ og svo var mikið hlegið.
Lífsviðhorf þitt var svo sannarlega
smitandi. Ef við komum til þín og
vorum kannski ekki alveg nógu vel
upplagðar í það skiptið varst þú alltaf
fljót að skynja það og tókst á svip-
stundu að breyta því. Þú varst engum
lík og kenndir okkur svo margt, sér-
staklega stendur upp úr hvað þú
varst alltaf jákvæð, skipulögð, stað-
föst og ákveðin en sanngjörn. Við er-
um miklu ríkari og betri manneskjur
eftir að hafa kynnst þér.
Manstu þegar þú bauðst okkur
fyrst með þér á Fjörukrána, hvað það
var gaman? Svo þegar við fórum
þangað í desember síðastliðnum á
jólahlaðborðið og átum á okkur gat?
Alltaf fannst okkur jafngaman að
koma þangað og aldrei þreyttist þú á
því að bjóða með þér fólki á uppá-
haldsstaðinn þinn. Og manstu þegar
við buðum þér í kaffi heima hjá Haf-
dísi á afmælinu þínu í fyrra? Það var
góður dagur. Hvað með þegar þú og
Harpa hélduð jólin saman hátíðleg
fyrir tveimur árum? Það er eftir-
minnileg kvöldstund, þú þurftir
meira að segja að kenna henni að
elda sósuna! Við eigum endalausar
minningar um góðar stundir með
þér.
Valkyrjuklúbburinn var stolt þitt
og í hann bauðst þú útvöldum vinkon-
um þínum. Þú varst óþrjótandi í
skipulagningu hinna og þessara sam-
koma og varst alltaf með á hreinu
hvað skyldi gera í það og það skiptið,
nú síðast fyrir tveimur vikum var op-
ið hús, eins og þú kallaðir það, hjá
þér. Þegar þú bauðst okkur að ganga
í valkyrjuklúbbinn þinn síðastliðið
sumar urðum við upprifnar og þáðum
það með þökkum. Það var gaman að
fá að kynnast klúbbnum og hressum
meðlimum hans en þó sérstaklega að
fá að taka með þér þátt í því sem þér
þótti hvað skemmtilegast að gera.
Okkur langar til að láta fallegt ljóð,
Norðurljósin, sem þú ortir á skerplu
1987, fylgja.
Dvínandi norðurljós um dimma nótt,
dísin í rekkju sinni blundar rótt,
svífa norðurljósin á himninum hátt,
hljóðlega sveima um norðurátt,
fljúga norðurljósin yfir fjöllin,
fagrir tunglsgeislar lýsa völlinn.
Upp til himins horfi ég,
heim geng ég langan veg.
(Jakobína Þormóðsdóttir.)
Þakka þér kæra vinkona fyrir allar
eftirminnilegu samverustundirnar,
minningarnar sem eftir lifa eru
margar og fallegar. Þín verður sárt
saknað.
Þínar vinkonur,
Hafdís og Harpa.
Dimmu skýin dragast til og frá
dansar skýjadísin þá
sólin gægist gegnum skýin grá
svífa skýin yfir fjöllin há.
(Jakobína Þormóðsdóttir.)
Mér finnst tilvalið að kveðja þig,
kæra vinkona, með þessu ljóði þínu.
Svo oft lýsti ég skýjunum fyrir þér.
Þótt söknuðurinn sé sár og vondur
gleðst ég með þér því nú hleypur þú
um og bæði heyrir og sérð allt það
sem þú hefur farið á mis við svo lengi.
Hugur minn er fullur af þakklæti og
kærleik fyrir að hafa fengið að kynn-
ast þér og vera samferða þó að sú
samvera yrði alltof stutt. Það er ekki
lítils virði að hafa þekkt valkyrju eins
og þig, dugnað þinn, æðruleysi, húm-
orinn, sjálfsagann og gáfurnar. Ég
held að að öðrum ólöstuðum hafir þú
vinninginn í öllu þessu. Þú ert og
verður sérstök í mínum huga og
minninguna um okkar góðu stundir
geymi ég ætíð.
Elsku Sigríður, Guðmundur og
aðrir aðstandendur. Ég votta ykkur
mína dýpstu samúð og bið minn æðri
mátt að styrkja ykkur öll nú og ætíð.
Hvíl í friði kæra vinkona
Guðrún A. Benónýsdóttir.
Þegar ég fór frá þér í hinsta sinn
fékk ég lánaða bók, Eyðimerkur-
blómið. Þú spurðir náttúrulega hvort
hægt væri að treysta mér með bæk-
ur? Ég hélt það nú! Þessi titill minnir
mig á þig. Eyðimerkurblóm, ein-
stakt, sjaldgæft og tákn um líf. Við í
kringum þig vorum eyðimörkin á
meðan þú varst skínandi blóm. Þegar
blóm spretta upp finnst mér það
ávallt tákn um líf og því finnst mér
gott að líkja þér við blóm, þú varst
svo lifandi manneskja og svo jákvæð,
ekkert að velta þér upp úr neikvæðu
hlutunum.
Blóm í eyðimörk lifir á því vatni sem til
fellur,
það snýr sér í átt til sólar er vantar ljós.
Blóm í eyðimörk gerir það sem það getur
til að halda lífi.
Ég hef aldrei kynnst annarri eins
manneskju og er þakklát fyrir að
hafa fengið tækifæri til að kynnast
Jakobínu. Þrátt fyrir stuttan tíma
varð hún mjög stór partur af mínu lífi
og það mun taka sinn tíma að venjast
þessu. En það vita allir sem þekktu