Morgunblaðið - 08.05.2002, Blaðsíða 43

MINNINGAR
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 8. MAÍ 2002 43
Ég var í bælinu þeg-
ar Gauja var sungin til
jarðar – á meðan á för
hennar til jarðar – eins
og það svo fallega heit-
ir – stóð. Ég skammast mín núna
fyrir þetta ljóta skróp og líka fyrir
að hafa ekki skrifað þessa minning-
argrein á réttum tíma. Það var
mánudagur og ég hafði, aldrei þessu
vant á þessum síðustu og skinheil-
ögustu tímum, dottið í fangið á dýr-
inu Bakkusi. Mánudagur með skít-
ugt taugakerfi vill ekki sjá fólk, vill
ekki setjast í kirkju innan um
ókunnugt fólk og horfa á dauðann
sem situr um að klípa mann. Maður
finnur sér afsökun, ég hugsaði mér
að neita því að Gauja væri dáin,
halda áfram að ímynda mér að hún
væri uppi á Landakoti og ég færi
þangað næst þegar lappirnar á okk-
ur Valda vildu. Færi svo á eftir í
Landakotskirkjuna Maríumegin til
að senda mystíkinni sem býr í litrík-
um stjörnuþokunum kveðju frá
henni.
Kannski skrifa ég þetta til að sjá
aftur hér í blaðinu myndina af Gauju
yngri og fallegri en hún var þegar
ég kynntist henni. Ég skil betur
hvað hún var falleg gömul þegar ég
sé hvað hún var falleg yngri. Þetta
er kallað að eldast vel en er bara
fegurð sem er svo sterk að jafnvel
hrörnunin nær ekki að vinna á
henni. Þetta er kallað að vera fal-
legur að utan og innan. Það er auð-
velt að vera fallegur að innan þegar
maður er svo fallegur að utan að all-
ir hafa frá því maður fæddist ósjálf-
rátt fyllst blíðu við að sjá á manni
ásjónuna. (Við verðum að fyrirgefa
þeim sem eru súrir að innan, það er
af því að það vildi enginn sjá þá.)
Gauja var ein af þessum útvöldu fal-
legu mannverum og uppfull af ein-
hverju blíðu. Lífið er óréttlátt,
Gauja var óskastelpa, fékk fína út-
hlutun. Myndin af henni sýnir vel
þessa fegurð, fegurð sem við dýrk-
um svo mikið að hún felur í sér alla
myndbreytingu þróunarsögunnar
frá apa til manns. Þegar maður
horfir á mynd eins og þessa verður
sú sem á henni er lifandi og ilmandi
aftur.
Minningargreinarnar hér í Mogg-
anum eru eitt af því skásta við ís-
lenskt samfélag. Næstum allir opna
sig hér, skrifa og segja öllum frá til-
finningum sínum til þeirra sem voru
að deyja. Þetta er hvergi í heiminum
gert nema hér. Þetta hjálpar okkur
að vinna gegn dauðanum, sefar þá
sem skrifa og þá sem sakna. Það að
geta ekki flett blaðinu sínu á morgn-
ana án þess að fara gegnum margar
síður af dauða minnir alla á þennan
skratta sem svo gott er að geta hald-
ið í fjarlægð. Dauðinn á sín fínu
móment og minningargreinar undir-
strika þau. Þegar nálægt fólk verður
upplausninni ógurlegu að bráð, fær-
ir dauðinn tengingu okkar við það í
fókus. Við endurlifum þá sem voru
að deyja og sjáum betur en áður
hvers virði þeir voru okkur: Ég
flutti í hús í litla vesturbænum fyrir
tólf árum og þar með inn í ríki
tveggja magnaðra eldri kvenna. Á
neðri hæðinni var ríki Gauju og fyrir
ofan mig ríki Þóru. Gauja var ekkja
Lofts ljósmyndara og kvikmynda-
gerðarmanns sem auglýsti svona:
„Enginn lifir án lofts.“ Þóra var
mikilúðlegt barnabarn séra Árna
Þórarinssonar sem Þórbergur skrif-
aði margfræga margra binda ævi-
sögu eftir. Þær höfðu búið þarna alla
tíð veðurbitnar eins og gömul skip
um leið og þær voru ímynd horfins
glæsileika. Milli þeirra ríkti þögult
stríð sem ég skildi ekki alveg, í því
GUÐRÍÐUR
SVEINSDÓTTIR
✝ Guðríður Sveins-dóttir fæddist á
Ásum í Skaftártungu
22. nóvember 1908.
Hún lést á Landspít-
ala – háskólasjúkra-
húsi Landakoti 18.
apríl síðastliðinn og
var útför hennar
gerð frá Dómkirkj-
unni 29. apríl.
var þvinguð nálægð og
ótal áratugir. Þetta
voru tvær flottar döm-
ur dæmdar saman í
hús ævilangt, líklega of
flottar til að vera svo
nálægt hvor annarri.
Þeim kom aldrei vel
saman en mér kom
ágætlega saman við
þær báðar. Þóra virtist
hlýrri við fyrstu sýn,
en Gauja reyndist
miklu heitari.
Gauja átti glæsilegt
heimili í þessu stóra
gamla skipstjórahúsi.
Hún átti fallegasta sófasett sem ég
hef séð, sem hún keypti í einni af
ferðum sínum um Ameríku. Það var
stórt og sterkt úr ótrúlega fínum
viði, fallega útskorið, klæðið með
fínan tón af grænum lit og indæla
floskennda áferð. Það var klassi yfir
því, forn og fágaður en um leið nú-
tímalegur, sama blandan og í djúp-
vitri fágun Gauju sjálfrar.
Fjögurra íbúða hús eins og okkar
Gauju eru dæmigerð fyrir Reykja-
vík. Við hittum næstu nágranna
miklu oftar en nánustu vini og ætt-
ingja. Maður lendir í sinni skúffu of-
an á fólki og undir fólki í húsi sem er
svo illa einangrað að það má heyra
karlmann uppi pissa á nóttunni. Það
skiptir þess vegna ofboðslega miklu
máli að lenda í húsi með góða tilfinn-
ingu, með hlýlegu og fordómalausu
fólki, sem leyfir manni að hafa loðna
og skítuga ketti á göngunum og er
ekki með of mikla yfirborðsmennsku
varðandi sameignina, sem heimtar
ekki dugnað í garðinum sem ekki er
að finna í húsinu, né að húsið líti út
eins og rjómaterta þegar sumir vilja
að peningarnir, ef þeir eru þá til,
fari annað. Ég hef verið heppin með
nágranna. Gauja vó alltaf langmest í
húsinu þótt hún væri örsmá og nett.
Gauja var yndislega afslöppuð á
köflum. Kunni að njóta og var
barnslega sæt og glöð út af engu og
öllu. Hún hafði eitthvað óhemju
sterkt skaftfellskt í sér, einhvern
karakter sem er sjaldgæfur núna,
Þóra gamla uppi reyndar líka nema
hvað það tengdi ég við Snæfellsnes.
Núna er öll skapgerð í fólki að út-
vatnast og blandast saman í þennan
gráa lit sem kemur þegar lituðum
leir er hnoðað saman. Þetta heitir
samfélag fjölhyggju, en er eiginlega
bara samfélag einslitra karakter-
leysingja. Gauja var svo mikil per-
sóna, ein og frjáls ekkja í fimmtíu
ár. Það sópaði af henni. Þegar hún
var hneyksluð á einhverju eða reið,
sem hún var oft, sá ég jökul, hraun
og sanda og skaftfellska kind stappa
niður fæti.
Það tók okkur Gauju tíma að
kynnast, en það varð svo fast og hlý-
legt eftir að við bundumst saman að
það hefur sett svip á allt mitt líf.
Hún var heitur og nálægur hluti af
lífi mínu, hafði áhrif á það hvernig
ég lagði út og mótaði tilfinninga-
landslagið á mikilvægu tímabili í líf-
inu. Ég er kannski núna fyrst að
fatta að þessi frasi sem alltaf hefur
farið í taugarnar á mér: „fjölskyldan
er hornsteinn þjóðfélagsins“ er
klassískur, þetta að byggja upp
heimili og finna friðinn sinn í því, er
eitthvað sem ég lenti í hálfóvart og
var lengi bara svona auka að bauka
við. Það er hægt að eiga fínan heim í
sinni skúffu og láta sig engu skipta
samfélagið. Gauja sagði: „Hvað ertu
að skrifa bækur, þú átt að eignast
annað barn.“ Hm, hugsaði ég og
taldi herbergin, jú ég hafði pláss. Ég
þakka Gauju það hreinlega að ég
druslaðist til að eiga Valdimar. Hún
sagði mér að eiga hann og ég gerði
það! Hún var svo góð við hann, hann
var svo lítill þegar hann fór niður til
hennar einn og þau léku sér tím-
unum saman með litla plastindjána á
hvítum, svörtum og brúnum hestum.
Hann fékk kleinur hjá Gauju sem
Pálhanna mágkona hennar bakaði
og ömmuna sem hann vantaði. Þetta
skipti svo miklu máli. Hún kunni að
byggja upp öryggi og sjálfstraust í
viðkvæmu barni. Þau áttu í ástar-
sambandi sem var mjög fallegt. Ég
væri nú meiri auminginn ef ég not-
aði ekki vettvang minningargrein-
anna til að þakka allt þetta.
Loksins er búið að mála herbergi
Valda, beint fyrir ofan svefnher-
bergi Gauju. Það er ljósblátt. Núna,
úr því ég er búin að friða sam-
viskuna með því að segja öllum hvað
mér þykir vænt um Gauju, getur
hún verið engill þar inni þegar hún
vill. Ég sagði Valda að hún hefði
þurft að deyja svo hann hefði getað
fæðst. Hann varð skrítinn á svipinn
og við hlógum að dauðanum.
Maður kaupir lífið með því að eld-
ast. Gauja keypti mikið og fínt líf,
það sást á henni 93 ára. Ég mun
faðma hana áfram eins og ég hef
alltaf gert. Þegar við stöndum gegnt
hvor annarri passar fyrir mig að
leggja höfuðið á litla gamla kollinn
hennar. Þannig snúumst við hringi í
hvirfilbyl tíma og tilfinninga. Hún er
taug sem kom í staðinn fyrir ömmu
mína og mömmu sem dóu alltof ung-
ar. Hún er hluti af mér sem gerir
mér afar gott. Úr því að tímaferða-
lög eru vísindalegur raunveruleiki
er hún enn í blómakjólnum austur á
Fossi og með Lofti á ferðalagi að
kvikmynda. Og við erum alltaf vin-
konur.
Þórunn Valdimarsdóttir.
Guðrún hóf hjúkrunarnám, en gat
ekki lokið því vegna slyss og veikinda.
Rakti ég það í þáttaröðinni Landar á
Hafnarslóð í Tímanum 1989, en þá
sneri Guðrún stafnhafinu heim til föð-
urlandsins eftir 40 ára veru í Kaup-
mannahöfn, og svo í Íslendingaþátt-
um Dags á níræðisafmæli hennar
fyrir hálfu 5. ári. Skal það ekki end-
urtekið, því að hvert hlutverk hefur
sinn tíma, persónusagan sína geymd
og þakkarhugurinn um góðan vin á
sitt óhlutbundna minningalíf, þar sem
mætast fortíð og nútíð.
Lengi síðast í Hafnarvistinni átti
Guðrún Eiríksdóttir heima á Ourø-
gade 22 á Austurbrú. Var þar raunar
aðeins náttstaður hennar, samt prýði-
legt og vel búið heimili. Hún var ein-
hleyp, en svo félagslyndur og þjóð-
rækinn sjálfboðaliði, að hún fór hvern
morgun að kalla með strætisvagnin-
um inn að Austurporti, hið næsta
Húsi Jóns Sigurðssonar, en þar var
hún alla jafna fram á kvöld, vinnu-
spök og öllum hnútum kunnug í sam-
komuhúsi landa sinna, sem komu og
fóru. Ráðagóð og ræðin, þar sem hún
sat við stóra hringborðið hjá af-
greiðslunni og laðaði að gesti. – Sér-
staklega skal getið starfsáranna, sem
Bergljót Skúladóttir átti samfelldari
og fleiri en aðrir í félagsheimilinu í
Jónshúsi. Þær urðu brátt virktarvin-
ir, og mátti þolgóð samvinna þeirra
sín mikils í upphvatningu og úrræð-
um.
Námsmennirnir áttu hug og hjarta
GUÐRÚN
EIRÍKSDÓTTIR
✝ Guðrún Eiríks-dóttir var fædd á
Sandhaugum í Bárð-
ardal 18. október
1907. Hún lézt á Ak-
ureyri á laugardag
fyrir páska, hinn 30.
marz síðastliðinn.
Foreldrar hennar
voru hjónin Eiríkur
Sigurðsson, f. á In-
gjaldsstöðum í Ein-
arsstaðasókn 1871,
og Guðrún Jónsdótt-
ir, f. 1883, Þorkels-
sonar frá Víðikeri.
Þau bjuggu á Sand-
haugum 1906-1940,
er Sigurður einkasonur þeirra
tók við jörð og búi, en síðan Ei-
ríkur sonur hans, sem enn býr á
gamalgrónum heimastað fjöl-
skyldunnar. - Systur Guðrúnar
voru fjórar: Anna húsfrú á Sel-
fossi, Kristín ljósmóðir á Hafra-
læk, Sigríður ljósmóðir á Stokks-
eyri og Rebekka húsfreyja á
Kirkjubóli í Bjarnardal.
Útför Guðrúnar fór fram í
kyrrþey.
Guðrúnar, en hún var
arfborin í menningar-
sókn og félagshyggju
Þingeyinga, sem var
mótuð og rækt með
skipulagðari almanna-
heill fyrir augum þar
eystra en annars staðar
á landinu snemma á öld-
inni, sem leið. Þess
vegna naut hún sín í
bezta lagi með stúdent-
unum og öðru ungu
námsfólki. Á hinu kunni
fórnglöð lundin tök: að
vera félagi þeirra, sem
voru lífsleiðir og vegn-
aði miður. Hún var
bjartsýn og mundi tímana tvenna í
samfélagslegum skilningi, og átti því
auðveldara með að tala kjark í fólk.
Hún umbar hina mörgu stjórn-
málamenn af heimalandinu, sem
komu til ræðuhalda í Húsi Jóns Sig-
urðssonar, af ótrúlegri þrautseigju,
en þegar listafólkið í bókmennt, leik
og söng bar að garði, lék hún á als
oddi.
Eins og gefur að skilja var hljóðara
hér heima um þann lífsþátt Guðrúnar,
sem voru íslenzkir samtíðarmenn
hennar í Höfn. Íslendingafélagið og
svo hina fjölmörgu kunningja og vini
hennar kynslóðar, sem áttu áratuga
eða ævinlega vist í Borginni við Sund-
ið. Hún var sæmd Fálkaorðunni fyrir
félagsstörfin með Hafnar-Íslending-
um, og þeim þakkarorðum, dýrmæt-
ari en gull, samtíðarfólks af Fróni,
sem naut vináttu hennar og trúnaðar í
langri utanvistinni. – Þá var hún kjör-
in heiðursfélagi bæði í Námsmanna-
félaginu og Íslendingafélaginu.
Guðrún Eiríksdóttir var þjóðmenn-
ingar- og kirkjuvinur. Aðild hennar í
starfi íslenzka safnaðarins í Höfn
þakka ég heils hugar, og á þjónustu-
árum forvera minna, sendiráðsprest-
anna síra Jónasar Gíslasonar, síra
Hreins Hjartarsonar og síra Jóhanns
Hlíðar, var hún einn hinna traustu fé-
laga í kirkjukórnum, en organistinn
náinn vinur hennar, Axel Arnfjörð
tónlistarkennari frá Bolungarvík.
Um sama leyti og Guðrún fóru all
margir Hafnar-Íslendingar heim,
aldnir og eftir jafnvel 60 ára dvöl í
Kaupmannahöfn eins og Ólafur Al-
bertsson frá Hesteyri. Áttu þau sam-
merkt, að ekki kom á þau hik á Kast-
rupflugvellinum, litu þó aðeins við og
veifuðu, án nokkurra svipbrigða.
Leiðin út í flugvélina var sigurganga,
af því að nú var víst, að ekki þyrfti að
bíða dauða síns í Danmörku. Allt hef-
ur sinn tíma, en Ísland var landið, þar
sem moldin beið.
Ágúst Sigurðsson
frá Möðruvöllum.
9#
0
+2+

 0 #
: : 
 1%4-3
DD12$$)+,> < )+
;,") 4 )*JK
2    %
)$),#$3-** 
):-#3-**  ) @:-:-#3-** 
,#$ ) 0-:-##  #*402 :-#3-** %
) ) :-##%

 
 
  



 





& 
: 

   #* <*L
")  
#,#**$ +$#
0@" )  +$) $
 
 -
!
" # + 

 
6
 +
  
9#

2 

0

+ /
6
 +0

   /  
*/:   ,
# 
  *) #3-**   * %$$#
  3"* *) ##  27  "#3-** 
4 42 $2++)4 %
3

 








&>7
'&
>


   $
!

 * #

&; 
!
)


 #  + 

 
  6  +
  
2 * 342 
4 42 4 4 42 %
EIGI minningargrein að birtast á
útfarardegi (eða í sunnudagsblaði
ef útför er á mánudegi), er skila-
frestur sem hér segir: Í sunnu-
dags- og þriðjudagsblað þarf grein
að berast fyrir hádegi á föstudag. Í
miðvikudags-, fimmtudags-, föstu-
dags- og laugardagsblað þarf
greinin að berast fyrir hádegi
tveimur virkum dögum fyrir birt-
ingardag. Berist grein eftir að
skilafrestur er útrunninn eða eftir
að útför hefur farið fram, er ekki
unnt að lofa ákveðnum birtingar-
degi. Þar sem pláss er takmarkað
getur þurft að fresta birtingu
greina, enda þótt þær berist innan
hins tiltekna skilafrests.
Skilafrestur
minningargreina