Morgunblaðið - 05.06.2002, Side 31

UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 5. JÚNÍ 2002 31
Í laugardagsblaði
Morgunblaðsins (1.
júní) er viðtal við Þor-
vald Gylfason prófessor
í tilefni af ritgerð sem
hann hefur skrifað
ásamt Martin Weitz-
man, einum virtasta
prófessor í hagfræði við
Harvard-háskólann í
Bandaríkjunum. Í upp-
hafi viðtalsins segir
blaðamaðurinn að
tvenns konar nýmæli
sé að finna í ritgerðinni.
Í fyrsta lagi sé stungið
upp á að fiskveiðum sé
stjórnað með auðlinda-
gjaldi og að gjaldið sé ákvarðað af
nefnd sem hafi sams konar sjálfstæði
gagnvart stjórnvöldum og seðla-
bankar hafa. Í öðru lagi sé fjallað um
umhverfisóvissu og sýnt fram á yf-
irburði stjórnunar með auðlinda-
gjaldi við þær aðstæður. Fyrrnefnda
atriðið var eitt af aðalatriðunum í
skýrslu sem Weitzman skrifaði á
árinu 1999. Skýrslan, sem var í formi
lagafrumvarps, var upphaflega hugs-
uð fyrir auðlindanefnd sem þá starf-
aði. Weitzman sendi skýrsluna til
nokkurs hóps hagfræðinga hér á
landi og fékk heilmikið af athuga-
semdum. Hann skrifaðist á við
nokkra menn um þessi mál. Að end-
ingu ákvað hann að skila ekki skýrslu
til nefndarinnar og þáði ekki laun
fyrir vinnu sína.
Auðlindagjald og óvissa
Í viðtalinu segir: „Þorvaldur segir
að í ritgerðinni sé kynnt til sögunnar
umhverfisóvissa.“ Þetta hljómar eins
og þeir Weitzman hafi verið fyrstir til
að fjalla um fiskveiðistjórnun við
skilyrði umhverfisóvissu, en það er
alrangt. Rögnvaldur Hannesson,
prófessor í Bergen, hefur t.d. fjallað
ítarlega um þessi mál, m.a. í grein í
Fjármálatíðindum árið 1989.
Þorvaldur getur þess í viðtalinu að
Weitzman hafi sýnt fram á kosti auð-
lindagjalds við fiskveiðistjórnun þeg-
ar umhverfisóvissa er til staðar „með
tölvert flóknum reikningum annars
staðar“. Forsaga þess máls er sú að
þegar Weitzman var hér á landi árið
1999 taldi hann sig geta sýnt fram á
tiltekna kosti auðlindagjalds við fisk-
veiðistjórnun. Hann hafði áhyggjur
af því að fiskihagfræðingar virtust
hunsa þann möguleika að stjórna
fiskveiðum með auðlindagjaldi og
lýsti áhuga sínum á að halda fyrir-
lestur um málið. Ég stakk þá upp á
því að hann mætti á alþjóðaráðstefnu
fiskihagfræðinga sem haldin er á
tveggja ára fresti á vegum IIFET
(International Institute of Fisheries
Economics and Trade). Weitzman
samþykkti að ég stingi upp á honum
við skipuleggjendur ráðstefnunnar.
Auðsótt var að fá skipuleggjendurna
til að bjóða Weitzman að halda fyr-
irlestur á ráðstefnu IIFET í Oregon,
Bandaríkjunum, árið 2000. Stjórn-
andi málstofunnar var Rögnvaldur
Hannesson og einn af þrem andmæl-
endum Weitzmans var Ragnar Árna-
son prófessor. Þessi fyrirlestur birt-
ist nýverið í tímariti Félags
bandarískra umhverfishagfræðinga,
Journal of Environmental Econom-
ics and Management
(nr. 2, 2002). Þetta
tímarit er til á Lands-
bókasafninu.
Í fyrirlestrinum hef-
ur Weitzman eftirfar-
andi fyrirvara á varð-
andi niðurstöður sínar:
„Ég held að þessi teg-
und líkana af fiskveiði-
stjórnun veiti gagnlegt
og jafnvel mikilvægt
innsæi. Ég er hins veg-
ar ekki þeirrar skoðun-
ar að niðurstöður lík-
ansins séu einhvers
konar lokaniðurstöður
um þessi mál og að ekki
sé hægt að draga réttmæti þeirra í
efa með annars konar líkani. Þeim
sem stjórna fiskveiðum dugar ekkert
eitt líkan.“ (bls. 330) Varkárni
Weitzmans er skiljanleg þegar haft
er í huga að niðurstöður hans byggj-
ast á líkani þar sem eina umhverf-
isóvissan er óvissa varðandi stærð
(vöxt) fiskistofnsins, en engin óvissa
er varðandi veiðanleika (þ.e. þá
óvissu sem Hafró telur að hafi valdið
ofmatinu á stofninum 1998–2000),
þar sem verð breytist ekki með
breytingum í framboði og engin
óvissa er um verð eða kostnað, og þar
sem fyrirtæki fara út úr greininni og
inn í hana fyrirhafnarlaust og ein-
ungis út frá breytingum jaðarhagn-
aðar við veiðarnar. (Samkvæmt for-
sendum líkansins er hátt kvótaverð,
eins og við þekkjum hér á landi,
óhugsandi.) Ef þessi atriði eru höfð
með í líkaninu verður ólíklegra að
fiskveiðistjórn með auðlindagjaldi sé
hagkvæmari en fiskveiðistjórn með
kvótum. Ég benti á sum þessara at-
riða í ritgerð um þessi mál sem birt-
ist nýverið í Journal of Environment-
al Economics and Management (nr.
1, 2002).
Hinn varkári fyrirvari Weitzmans
stingur nokkuð í stúf við eftirfarandi
fullyrðingu Þorvaldar í viðtalinu:
„Það kemur í ljós að þegar hún („þ.e.
óvissa um atburðarás í vistkerfi hafs-
ins, sem setur mark sitt á sjávarút-
veginn“) er tekin með í reikninginn
hefur sóknarstýring með gjaldi ótví-
ræða hagkvæmnisyfirburði yfir
kvótastýringu eins og hún tíðkast
hér.“
Ég held að flestir sanngjarnir hag-
fræðingar geti fallist á að Weitzman
bendi í fyrirlestri sínum á tiltekna
kosti auðlindagjalds við skilyrði
óvissu. Kannski mun honum einnig
takast að koma auðlindagjaldi aftur
inn í umræðuna um fiskveiðistjórn-
un, en fram á 8. áratuginn töldu nær
allir fiskihagfræðingar að auðlinda-
gjald væri hin eina rétta leið til að
stjórna fiskveiðum. Það er hins vegar
langt því frá að þessi mál séu end-
anlega útkljáð.
Um Weitzman og hag-
kvæmni auðlindagjalds
Ásgeir Daníelsson
Auðlindagjald
Flestir sanngjarnir
hagfræðingar, segir
Ásgeir Daníelsson, geta
fallist á að Weitzman
bendi í fyrirlestri sínum
á tiltekna kosti
auðlindagjalds
við skilyrði óvissu.
Höfundur er hagfræðingur.
Á góðum bíl í Danmörku
Hringdu til AVIS í síma 591-4000
Pantaðu AVIS bílinn þinn áður en þú ferðast – Það borgar sig
Innifalið í verði er ótakmarkaður
akstur, trygging, vsk.
og flugvallargjald.
Flokkur A Opel Corsa kr. 3.500,- á dag
(miðað við lágmarksleigu 7 daga)
Flokkur A Opel Corsa kr. 4.700,- á dag
(miðað við lágmarksleigu 3 daga)
Einnig tilboð á öðrum tegundum bíla.
Ef þú ert með farseðil til Kaupmanna-
hafnar áttu möguleika á glaðningi.
www.avis.is
Við
reynum
betur