Morgunblaðið - 21.11.2002, Blaðsíða 20

ERLENT
20 FIMMTUDAGUR 21. NÓVEMBER 2002 MORGUNBLAÐIÐ
EKKI kemur til greina af hálfu Evr-
ópusambandsins að veita Íslending-
um og Norðmönnum tollfrjálsan að-
gang fyrir sínar sjávarafurðir að
hinum stækkaða innri markaði Evr-
ópu er Mið- og Austur-Evrópulönd
ganga í ESB árið 2004 nema þeir opni
fyrir fjárfestingar í sjávarútvegi.
Þetta er, að sögn norska blaðsins Aft-
enposten, meðal helztu atriða í drög-
um að samningsumboði ESB fyrir
viðræður við EFTA-ríkin í EES, Ís-
land, Noreg og Liechtenstein, um
stækkun Evrópska efnahagssvæðis-
ins, sem fulltrúar framkvæmda-
stjórnar ESB kynntu fyrir svonefnd-
um EFTA-vinnuhópi ráðherraráðs
sambandsins í Brussel í gær.
Samkvæmt upplýsingum sem
Morgunblaðið fékk hjá utanríkisráðu-
neytinu í gær munu fulltrúar ESB-
ríkjanna 15 ekki hafa verið sammála
um þessar kröfur á fundinum í Bruss-
el og ákveðið hefði verið að fresta af-
greiðslu samningsumboðsins til 26.
nóvember. Endanleg ákvörðun um
umboðið verður síðan tekin af ráð-
herrum ESB fyrir miðjan desember.
Viðræðurnar við fulltrúa EFTA-
ríkjanna í EES eiga síðan að hefjast
uppúr áramótum.
EFTA-ríkin í EES hafa sett fram
þá kröfu, að ekki verði reistar nýjar
viðskiptahindranir í álfunni við
stækkun ESB, en í fríverzlunarsamn-
ingum sem EFTA-ríkin hafa við hin
væntanlegu nýju ESB-ríki – svo sem
Pólland og Tékkland – er kveðið á um
tollfrjálsa verzlun með sjávarafurðir.
Við inngöngu þessara ríkja í ESB
falla þessir samningar úr gildi og við
taka þeir samningar um markaðsað-
gang sem EFTA-ríkin hafa við ESB,
en þeir eru mun óhagstæðari.
Framkvæmdastjórn ESB hefur
hingað til ekki verið til viðræðu um
kröfur EFTA-ríkjanna um að fá að
halda fríverzlun með fisk við stækk-
unina eða að minnsta kosti að einhver
uppbótarúrræði komi í staðinn. „Nú
liggur mótkrafa ESB á borðinu og
enginn vafi leikur á að hún verður
Norðmönnum og Íslendingum ekki
að skapi,“ skrifar Gunnar Johnsen,
fréttaritari Aftenposten í Brussel,
sem segist hafa komizt yfir afrit af til-
lögum framkvæmdastjórnarinnar.
Það var einmitt spurningin um að-
gangsréttindi að auðlindum hafsins
sem mest á steytti bæði í viðræðunum
um EES-samninginn á sínum tíma,
sem og í ESB-aðildarviðræðum
Norðmanna, en eins og kunnugt er
höfnuðu þeir hinum frágengna aðild-
arsamningi í þjóðaratkvæðagreiðslu í
lok árs 1994.
Tvær meginkröfur
Gunnar Johnsen segir drög fram-
kvæmdastjórnarinnar að samnings-
umboði ESB við EFTA-ríkin inni-
halda tvær meginkröfur; að
EFTA-ríkin í EES greiði margfalt
meira en hingað til í þróunar- og upp-
byggingarsjóði ESB (sem styrkir eru
veittir úr til hinna vanþróaðri og fá-
tækari héraða aðildarlandanna) og að
þau – þ.e. Noregur og Ísland – opni
fyrir fjárfestingar ESB-borgara í
norskum og íslenzkum sjávarútvegs-
fyrirtækjum.
„Stækkunin verður einnig að end-
urspegla meiri jöfnuð og réttlátari
skiptingu á fiskveiðiauðlindum,“ segir
í samningsumboðsdrögunum, eftir
því sem Aftenposten fullyrðir. Þessi
„ójöfnuður“ felst, frá bæjardyrum
ESB séð, í því að „ekki-EFTA-borg-
arar“ hafi ekki heimild til fjárfestinga
í norska og íslenzka fiskveiðiflotan-
um. Til að gera eitthvað í þessu bend-
ir framkvæmdastjórnin á að þörf sé á
að semja upp á nýtt um bókun 9 við
EES-samninginn, en hann fjallar um
sjávarútvegsmál og viðskipti með
sjávarafurðir.
Tvítugföldun á framlögum?
Hin aðalkrafa ESB snýr að
greiðslum í svokallaða jöfnunarsjóði
ESB. Í samningsumboðsdrögunum
eru í fyrsta sinn nefndar ákveðnar töl-
ur þar að lútandi. Á grundvelli þeirrar
kröfu, að framvegis skuli EFTA-ríkin
í EES greiða jafnhátt hlutfall af þjóð-
artekjum sínum til jöfnunar lífskjara
á öllu EES-svæðinu er það reiknað út,
að heildarframlag Íslendinga, Norð-
manna og Liechtenstein-búa til sjóða
ESB ætti um það bil að tvítugfaldast
frá því sem nú er. Þannig myndi fram-
lag Íslendinga hækka úr 101 milljón
króna nú upp í 2,3 milljarða eftir
stækkun. Framlag Norðmanna yrði
sem svarar 47 milljörðum ísl. króna á
fyrsta árinu eftir stækkun og fara
hækkandi með hverju árinu eftir það.
Núverandi árlegt framlag Norð-
manna er um tveir milljarðar ísl.
króna.
Í útreikningum framkvæmda-
stjórnarinnar er þó gert ráð fyrir að
um þriðjungur þessara stórauknu
framlaga Norðmanna myndi renna
aftur til Noregs og er það miðað við
það hlutfall sem hin Norðurlöndin,
sem eru í ESB, fá til baka úr þróunar-
og útjöfnunarsjóðunum.
Þessum útreikningum hefur þó
verið tekið með forundran víðar en
hér og í Noregi. „Framkvæmda-
stjórnin keyrir af fullri hörku. Stjórn-
völd í ýmsum aðildarríkjum sam-
bandsins munu líta svo á að þetta séu
ósanngjarnar kröfur til landa sem
ekki eru í ESB,“ hefur norska frétta-
stofan NTB eftir háttsettum ónefnd-
um heimildarmanni í Brussel. Sam-
kvæmt heimildum NTB eru
ráðamenn bæði í Þýzkalandi og í nor-
rænu ESB-löndunum vantrúaðir á
réttmæti þeirra krafna sem fram-
kvæmdastjórnin setur fram í samn-
ingsumboðsdrögunum. Fulltrúar
þessara landa muni að öllum líkindum
fara fram á að fá lengri frest til að fara
yfir útreikninga þá sem tíundaðir eru
í drögunum, áður en þeir leggi bless-
un sína yfir samningsumboðið.
Fulltrúar Spánar og fleiri ríkja syðst í
álfunni kváðu aftur á móti vera mjög
áfram um að það verði sótt fast að fá
sem hæst framlög frá ríku EFTA-
ríkjunum í norðri fyrir aðganginn að
hinum stækkaða innri markaði Evr-
ópu.
Samkvæmt upplýsingum sem
Morgunblaðið fékk hjá utanríkisráðu-
neytinu í gær kvað vera samstaða um
það í EFTA-vinnuhópi ráðherraráðs-
ins að krefjast hærri og varanlegri
greiðslna af EFTA-ríkjunum í EES,
aðeins væri umdeilt hve háar þær
skyldu vera. Skoðanir munu hins veg-
ar mjög skiptar um það hvaða tilgangi
það þjóni að setja fram kröfur um að-
gang að sjávarútvegi Íslendinga og
Norðmanna – kröfur sem vitað sé að
séu mjög viðkvæmar og hápólitískar í
þessum löndum.
Krafa gerð um aðgang að
sjávarútvegi EFTA-ríkja
Reuters
Þorskur á markaði í Bretlandi. Fullyrt er að Evrópusambandið muni krefj-
ast þess að fá að fjárfesta í sjávarútvegi Noregs og Íslands en veiðistofnar
á miðum sambandsins í Norðursjó eru taldir vera að hrynja.
’ Samið skuli upp ánýtt um bókun 9 við
EES-samninginn,
sem fjallar um við-
skipti með sjávar-
afurðir. ‘
auar@mbl.is
ESB krefst bæði hárra fjárhæða og að-
gangs að fjárfestingum í sjávarútvegi ef
ganga á að kröfum Íslendinga og Norð-
manna í tengslum við stækkun EES.
Auðunn Arnórsson rekur hér þær upplýs-
ingar sem fyrir liggja um þetta.
SÆNSKA áfengiseinokunar-
verzlunin Systembolaget hóf í
gær áberandi auglýsingaher-
ferð í flestum fjölmiðlum
landsins, þar sem frönsk
stjórnvöld eru hvött til að
taka sér hið sænska áfeng-
issölukerfi til fyrirmyndar. Er
ætlunin með herferðinni að
vekja athygli Svía á kostum
kerfisins, sem svipar mjög til
þess fyrirkomulags sem er á
verzlun með áfengi hér á
landi.
Í heilsíðuauglýsingu í
helztu dagblöðum Svíþjóðar
birtist í gær opið bréf frá
Systembolaget til franska
sendiherrans í Stokkhólmi,
undir yfirskriftinni „Góðan
daginn, herra sendiherra. Við
höfum hér góða hugmynd
handa yfirmanni þínum.
Land yðar hefur gefið okk-
ur svo mörg stórfengleg vín í
gegn um árin og nú langar
okkur að gefa eitthvað í stað-
inn. Næst þegar þér hittið
herra forsetann að máli, segið
honum að þér lumið á tillögu
sem myndi bæta stöðu
fransks efnahags. Áfengisein-
okun!“ segir í „bréfinu“.
„Sé áfengi ekki selt alls
staðar og alltaf, dregur úr
neyzlu. Sem dregur úr vanda-
málum tengdum áfengis-
neyzlu (sem eru óvenju mikil í
Frakklandi), sem lækkar rík-
isútgjöld um marga millj-
arða,“ segir áfram í auglýs-
ingunni.
Aðspurðir sögðu talsmenn
Systembolaget í gær, að aug-
lýsingunni væri ætlað að efla
stuðning sænsks almennings
við einokunarkerfið. „System-
bolaget er fyrirtæki sem virk-
ar vel og hefur mikilvægu fé-
lagslegu hlutverki að gegna,
það er boðskapurinn,“ sagði
Lennart Agen, upplýsinga-
fulltrúi fyrirtækisins.
Samkeppnisyfirvöld Evr-
ópusambandsins hafa knúið
sænsk stjórnvöld til að hætta
einokun á innflutningi, fram-
leiðslu og dreifingu áfengis til
veitingastaða og öldurhúsa,
en hefur látið einokun ríkisins
á smásölu til almennings
óáreitta.
Svíþjóð
Einokun
til fyrir-
myndar
Stokkhólmi. AFP.
AMRAM Mitzna, borgarstjóri
Haifa, áréttaði loforð sín um að
flytja alla hermenn Ísraela frá Gaza-
svæðinu og fækka þeim á Vestur-
bakkanum eftir að hann var kjörinn
leiðtogi Verkamannaflokksins í Ísr-
ael í fyrradag. Fyrsta verkefni hans
verður þó að sameina Verkamanna-
flokkinn og talið er að erfitt verði
fyrir hann að sannfæra kjósendur í
Ísrael um að hefja eigi friðarviðræð-
ur við Palestínumenn án skilyrða og
fallast á málamiðlanir.
„Daginn eftir að ég verð forsætis-
ráðherra ætla ég að hefja friðarvið-
ræður við Palestínumenn og draga
um leið herliðið frá Gaza-svæðinu.
Við höfum ekkert með það að gera,“
sagði Mitzna eftir að hann bar sig-
urorð af Binyamin Ben-Eliezer,
fyrrverandi varnarmálaráðherra, í
leiðtogakjöri Verkamannaflokksins.
Mitzna fékk þá 54% atkvæðanna og
Ben-Eliezer 37%.
Mitzna sagði að ef í ljós kæmi að
ekki yrði hægt að ná friðarsamningi
myndi hann samt flytja herliðið frá
mestum hluta Vesturbakkans, reisa
varnarmúr milli svæða Palestínu-
manna og Ísraels, og bíða eftir því
að sveigjanlegri heimastjórn kæmist
til valda á palestínsku sjálfstjórnar-
svæðunum.
Ætlar að leggja fram
tilboð Baraks
Mitzna kveðst vera tilbúinn að
semja við Yasser Arafat, leiðtoga
Palestínumanna, þótt margir for-
ystumanna Verkamannaflokksins
hafi komist að þeirri niðurstöðu, eins
og Ariel Sharon forsætisráðherra,
að ekki sé hægt að treysta Arafat og
því beri að sniðganga hann.
Mitzna kveðst ætla að leggja aftur
fram tilboð Ehuds Baraks, síðasta
forsætisráðherra Verkamanna-
flokksins, um að Palestínumenn fái
að stofna sjálfstætt ríki á Gaza-
svæðinu og 95% Vesturbakkans og
fái yfirráð yfir arabískum hverfum í
Jerúsalem. Eins og Barak hyggst
hann þó hafna kröfunni um að pal-
estínskir flóttamenn fái að snúa aft-
ur til Ísraels.
Palestínumenn höfnuðu þessu til-
boði og átökin sem hófust í kjölfarið
hafa kostað um 1.940 Palestínumenn
og 664 Ísraela lífið. Skoðanakann-
anir benda til þess að fylgi hægri-
flokkanna hafi aukist verulega og
líklegt þykir að Likud-flokkur Shar-
ons og fleiri flokkar, sem styðja
stefnu hans, fái meirihluta á þinginu
í kosningunum í janúar.
„Höfðar ekki til miðjunnar“
Efram Inbar, forstöðumaður Beg-
in-Sadat rannsóknastofnunarinnar,
kvaðst telja mjög litlar líkur á því að
þjóðin sameinaðist um friðartillögur
Mitzna fyrir kosningarnar. „Hann er
fulltrúi friðarsinnanna í Verka-
mannaflokknum og málflutningur
þeirra höfðar ekki til pólitísku miðj-
unnar í Ísrael,“ sagði hann.
Yael Yishai, prófessor við háskól-
ann í Haifa, kvaðst hins vegar telja
að Mitzna tækist að sameina Verka-
mannaflokkinn þótt margir at-
kvæðamiklir menn í flokknum
styddu enn Ben-Eliezer. „Ég tel
einnig að Mitzna eigi góða mögu-
leika á sigri í þingkosningunum í
janúar þótt skoðanakannanir bendi
ekki til þess sem stendur,“ sagði
hann.
Skiptar skoðanir um
sigurmöguleika Mitzna
Talið er að nýja flokksleiðtoganum veitist erfitt að
tryggja friðarstefnunni nægan stuðning
Reuters
Amram Mitzna, sigurvegari leiðtogakjörs Verkamannaflokksins í Ísrael
(t.h.), faðmar stuðningsmann sinn eftir að fyrstu kjörtölur voru birtar.
Jerúsalem. AFP, AP.