Morgunblaðið - 21.11.2002, Síða 33

MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 21. NÓVEMBER 2002 33
t trú á að
etu til að
gstöðvum
aðildarríki
Bretland,
gin hern-
nu
tilgangi í
að undan-
ir um al-
naðarhlið
á blaði til-
varnar-
anna, um
ga 20.000
arið hvert
uttum fyr-
ðjuverka-
verið viðr-
haust, má
firlýsingu
utanríkisráðherrafundar NATO í
Reykjavík í maí að búið var að ýta
hugmyndinni á flot þá þegar; þar er
því lýst yfir að NATO verði að hafa
á að skipa hersveitum, sem geti far-
ið hratt hvert sem þeirra er þörf,
barizt bæði lengi og langt frá heima-
landinu og náð markmiðum sínum.
Þetta útheimti meiri getu banda-
lagsins til ýmiss konar aðgerða, til
dæmis til þungaflutninga um langan
veg og að geta gert árásir með nú-
tíma vopnabúnaði.
Athyglisvert er að með þessum
áherzlubreytingum eru deilur um
umboð NATO til aðgerða „utan
svæðis,“ þ.e. utan Vestur-Evrópu
og Norður-Atlantshafssvæðisins
sem NATO var stofnað til að verja,
roknar út í veður og vind. „Hug-
myndin um að takmarka svigrúm
NATO landfræðilega er í rauninni
dauð,“ sagði George Robertson,
framkvæmdastjóri NATO, í ræðu á
þingmannasamkundu bandalagsins
í Tyrklandi í síðustu viku. „Við get-
um ekki lengur horft á ógnirnar
landfræðilega eingöngu. Við verð-
um að skoða hvernig við getum
mætt þeim. Skoðið lokayfirlýsingu
utanríkisráðherranna frá Reykja-
vík ef þið viljið staðfestingu á því.“
Evrópuríkin taki sig á
Á leiðtogafundinum í Prag má
gera ráð fyrir að þessar hugmyndir
taki á sig skýrari mynd og þannig
verði samþykkt formlega að koma
hraðliðinu á fót, gera grundvallar-
breytingar á sameiginlegum herafla
bandalagsins og einfalda herstjórn-
arkerfi þess – allt til að geta tekizt á
við ný verkefni.
Robertson hefur að undanförnu
farið á milli aðildarríkjanna í Evr-
ópu og reynt að kreista út úr þeim
loforð um að fjárfesta í nýjum bún-
aði og nútímavæða heraflann. Ro-
bertson hefur t.d. reynt að knýja
fram verulega fjölgun langdrægra
flutningavéla, sem geta borið lið og
hergögn milli heimsálfa. Bandaríkin
eiga nú 250 slíkar vélar, en evr-
ópsku aðildarríkin aðeins ellefu.
Evrópsku NATO-ríkin vantar einn-
ig eldsneytisflugvélar, ný fjar-
skipta- og njósnakerfi og nákvæm-
ari eldflaugar og flugskeyti, svo fátt
eitt sé nefnt.
Þá þykir skipulag herafla evr-
ópsku aðildarríkjanna að mörgu
leyti úrelt. Fyrir hálfum mánuði
lýsti Robertson því yfir að stórum
hluta varnarmálaútgjalda Evrópu-
ríkjanna væri eytt í vitleysu, ef mið-
að væri við hvernig fjárframlög
Bandaríkjamanna til heraflans
nýttust þeim. „Það eru tvær millj-
ónir manna í einkennisbúningi í
Evrópu, hálfri milljón fleiri en í
Bandaríkjunum, en það er aðeins
hægt að senda brot af þeim fjölda út
fyrir landsteinana. Það er peninga-
eyðsla.“
„Sérhæft framlag“
frá hverju ríki
Rætt er um að nýja hraðliðið
verði sett saman úr hreyfanlegum
úrvalssveitum frá sem flestum að-
ildarríkjum. Nýja tízkuorðið í höf-
uðstöðvum NATO er „sérhæfð
framlög“ (niche contributions) sem
felur í sér að hvert aðildarríki leggi
af mörkum lið eða búnað á afmörk-
uðu sviði, þar sem það búi yfir ein-
hverri sérhæfingu sem gagnist
hraðliðinu vel. Þannig er talað um
að jafnvel hin hernaðarlega veik-
burða Austur-Evrópuríki geti lagt
sitt af mörkum; Rúmenar geti sent
fjallahermenn, Tékkar sérfræðinga
í sýkla- og efnavopnum, Eystra-
saltsríkin herlögreglu o.s.frv.
Sérhæfðu framlögin ættu að gera
evrópsku aðildarríkjunum kleift að
leggja sitt af mörkum, án þess að
þau þurfi að auka stórlega framlög
sín til varnarmála, sem mörg þeirra
eru treg að gera þrátt fyrir mikinn
þrýsting bæði frá bandalaginu
sjálfu og Bandaríkjunum. „Sér-
hvert aðildarríki getur ekki gert
allt, en öll aðildarríkin, stór og smá,
geta lagt eitthvað af mörkum,“
sagði Nicholas Burns, fastafulltrúi
Bandaríkjanna hjá NATO, í ræðu í
Berlín fyrir skömmu.
Ekki liggur ljóst fyrir hvaða kröf-
ur NATO hefur gert til Íslands í
þessum efnum. Halldór Ásgrímsson
utanríkisráðherra hefur sagt að Ís-
land geti lítið lagt af mörkum til
hraðliðsins, en muni áfram einbeita
sér að því að byggja upp getu sína til
friðargæzlu á vegum NATO.
Einföldun á
herstjórnarkerfinu
Til þess að geta sinnt hinu nýja
hlutverki sínu þarf NATO að ein-
falda mjög herstjórnarkerfi sitt og
gera það skilvirkara. Á leiðtoga-
fundinum verða til umræðu tillögur
um að fækka herstjórnum og
„straumlínulaga“ þær, sem eftir
verða. Þetta ferli er þegar hafið og
hefur m.a. haft í för með sér að
varnarstöðin í Keflavík flyzt undan
yfirstjórn Atlantshafsherstjórnar
NATO og yfir til Evrópuherstjórn-
arinnar. Atlantshafsherstjórnin
verður í raun lögð niður sem slík og
allar hernaðaraðgerðir NATO
verða undir einni stjórn bandarísks
hershöfðingja. Hvaða áhrif þessi
breyting mun nákvæmlega hafa á
stöðu Íslands innan bandalagsins á
eftir að koma í ljós og skýrist hugs-
anlega eitthvað á leiðtogafundinum.
Atlantshafstengslin
skipta enn máli
Ýmissa stórra spurninga verður
vafalaust spurt á leiðtogafundinum,
sem óvíst er hvort svör fást við. Þar
á meðal er hvort, og þá í hvaða mæli,
hið „nýja NATO“ myndi taka þátt í
hugsanlegum hernaði á hendur
Írak. Í því máli eins og fleirum er
augljós spenna í samskiptum
Bandaríkjanna og evrópsku NATO-
ríkjanna. Engu að síður virðast að-
ildarríkin, beggja vegna Atlants-
hafsins, staðráðin í að blása enn
nýju lífi í bandalagið. Menn deila
ekki um að Evrópuríkin þurfa
áfram á hernaðarmætti Bandaríkj-
anna að halda, hvort heldur er til að
tryggja öryggi á hinu hefðbundna
NATO-svæði eða til að takast á við
hættur utan þess. Til þess að fá
Bandaríkin til að standa við sitt inn-
an NATO eru Evrópuríkin nauð-
beygð að leggja sjálf meira af mörk-
um á hernaðarsviðinu. Margir
spyrja hins vegar hvort það muni
nokkurn tímann duga til að Banda-
ríkin telji sér akk í því að leita
stuðnings NATO í alþjóðlegu stríði
sínu við hryðjuverkamenn og
óstýriláta einræðisherra. Svarið við
þeirri spurningu er – a.m.k. ennþá –
að þrátt fyrir allar tilhneigingar til
einhliða aðgerða, telja Bandaríkin
sig þurfa á Evrópuríkjunum að
halda til að skapa pólitískan stuðn-
ing við stefnu sína á alþjóðavett-
vangi. Jafnframt hefur verið bent á
að þótt Bandaríkin kunni að standa
sig bezt í því að beita hervaldi, séu
Evrópuríkin sterkari í friðargæzlu
og uppbyggingarstarfi, sem á eftir
þarf að koma, eins og nú er að byrja
að sýna sig í Afganistan. Tengslin
yfir Atlantshafið eru því ennþá sam-
band, sem báðir telja sig þurfa á að
halda.
lgangi NATO
Reuters
Prag, höfuðborg Tékklands, þar sem leiðtogafundurinn hefst í dag. Gamla borgin
t með allra strangasta móti meðan á leiðtogafundinum stendur.
m á leiðtogafundi Atlantshafsbandalagsins sem
ensen segir að ákvörðun um að bjóða sjö nýjum
fri leit bandalagsins að tilgangi í breyttum heimi.
olafur@mbl.is
ð hefur
ga leið-
þann,
g. Hann
í röðinni
gsins.
ir með-
óð og
nir eftir
allaðir
ilvæg-
ákvarð-
lagsins
eiðtoga-
mamót
manna-
rklandi í
bertson
astjóri
alda
stríðsins hefði bandalagið ver-
ið að mestu „á sjálfstýringu“,
en fundirnir fimm eftir það
hefðu snúizt um að breyta
stefnunni, frá því að vera
kyrrstætt kaldastríðs-
bandalag, yfir í breytingaafl.
„Fundurinn í Prag mun enn
staðfesta þetta. En að einu
mikilvægu leyti mun hann
verða ólíkur fyrri leiðtoga-
fundur: Fyrri leiðtogafundir
NATO hafa snúizt um breyt-
ingar í smáum skrefum. Í
Prag snýst fundurinn um alls-
herjarumbreytingu NATO.“
Af hálfu Íslands sækja fund-
inn Davíð Oddsson forsætis-
ráðherra og Halldór Ásgríms-
son utanríkisráðherra, auk
embættismanna úr ráðu-
neytum beggja.
ðtogafundurinn á 53 árum
m „allsherj-
eytingu“
BJÖRN Bjarnason, oddviti Sjálfstæð-
isflokksins í borgarstjórn, segir mjög
óskynsamlegt að leggja niður skipu-
lagt félagsstarf í fimm af fjórtán fé-
lagsmiðstöðvum aldraðra í Reykjavík,
eins og til stendur að gera. Það sé með
ólíkindum að heimilisstarfið
sé rifið upp með þessum
hætti, niðurstaðan sé efnis-
lega röng auk þess sem illa
sé staðið að henni formlega
og ekki haft samráð við þá
aðila sem hlut eigi að máli.
Telur Björn ólíklegt að mik-
ið sparist með þessari að-
gerð þar sem flutnings-
kostnaður aukist á móti.
Björk Vilhelmsdóttir, for-
maður félagsmálaráðs, segir
að starfið í níu félagsmið-
stöðvum verði eflt á móti og
fólki boðinn akstur þangað.
Félagsstarfið hafi ekki verið
nægjanlega vel sótt til þessa.
Sjálfstæðisflokkurinn hafi
unnið að málinu ásamt R-
listanum og hafi ekki mót-
mælt þessu fyrr en nú. Sjálf-
stæðisflokkurinn sé því að
mótmæla vinnubrögðum
sem hann hafi tekið þátt í. Hún segir
tæpar 17 milljónir sparast vegna
þessa á næsta ári og sparnaðurinn
verði meiri þegar fram líði stundir.
Félagsmiðstöðvarnar sem um ræð-
ir eru Dalbraut 18–20 og 21–27, Furu-
gerði 1, Lönguhlíð 3 og Sléttuvegur
11. Segir Þórdís Lilja Þórhallsdóttir,
frkvstj. þjónustusviðs Félagsþjónust-
unnar, að breytingin hafi áhrif á um 15
starfsmenn í mun færri stöðugildum,
en ekki sé ljóst hversu mörgum þurfi
að segja upp. Gert sé ráð fyrir að
breytingin hafi tekið gildi 1. maí á
næsta ári.
Katrín Fjeldsted, þingmaður
Sjálfstæðisflokksins í Reykjavík,
segir að eldri kona sem býr í Löngu-
hlíð hafi komið þessum fréttum á
framfæri við hana. „Ég fór þá að
skoða málið og ræða við forstöðu-
menn á þessum stöðum og sá þá
hvað var að gerast. Ég talaði við full-
trúa í félagsmálaráði, bæði meiri-
hluta og minnihluta og í rauninni skil
ég það þannig að það hafi verið hálf-
gert óviljaverk að ræða þessar
breytingar ekki sérstaklega, fólk
hafi ekki áttað sig á því hvað var að
gerast,“ segir Katrín. Það skjóti
skökku við að breytingarnar séu
gerðar með þeim formerkjum að
verið sé að efla þjónustu við aldraða
íbúa borgarinnar. „Mér finnst það
ekki vera ða efla þjónustu að leggja
niður þjónustu á fimm stöðum af
fjórtán,“ segir hún.
Mun efla
félagsstarfið
„Okkur finnst óskynsamlegt að
rífa upp heimilisstarfið með þessum
hætti,“ segir Björn. „Ég hef heim-
sótt alla þá staði sem um ræðir og
aldrei heyrt neinn tala öðru vísi um
félagsstarfið en það sé mjög kær-
komið og fólk vilji hafa þetta. Það er
liður í því að skapa félagslegt um-
hverfi fyrir íbúana, fyrir utan að
þarna koma gestir og njóta þess með
íbúunum.“
Björk segir að félagsstarf aldr-
aðra hafi ekki verið nógu vel sótt síð-
ustu ár, reynt hafi verið að fjölga
heimsóknum en án árangurs. Því
hafi verið ákveðið að fækka þeim
stöðum þar sem fólk getur sótt
skipulagt félagsstarf, en fólki verði í
staðinn boðið upp á akstur á milli
þessara staða. „Starfið verður öfl-
ugra þar sem fleiri sækja það og þá
verður hægt að bjóða upp á fjöl-
breyttara starf.“ Björk segir að ekki
sé gert ráð fyrir því að starfsmönn-
um verði fjölgað á þessum stöðum,
þar sem þeir geti borið mun meira
starf en þeir hafi sinnt til þessa.
„Síðan er möguleiki á óskipulögðu
starfi, annaðhvort sjálfboðaliða, fé-
lagasamtaka eða starfi sem fólkið
skipuleggur sjálft. Það hefur líka
verið gagnrýnt af fólki sem þarna
sækir félagsstarf að það sé allt svo
þaulskipulagt að það sé aldrei pláss
fyrir neitt sem þau gera
sjálf,“ segir Björk. Sjálfsagt
verði það erfiðara fyrir fólk
að komast á milli staða, en
að vera alltaf í sama húsinu,
en fólk fái þannig líka tæki-
færi til að fara út sem geti
verið mjög upplífgandi.
„Ég á nú eftir að sjá hver
sparnaðurinn verður af
þessu í raun, því það er ver-
ið að tala um að það eigi að
flytja launakostnað þess
fólks sem hefur verið að
leiðbeina á heimilunum yfir
í rútuakstur og annan slík-
an flutningskostnað,“ segir
Björn.
Katrín bendir á að með-
alaldur íbúa t.d. í Lönguhlíð
sé 86 ár og 12 íbúanna séu
yfir níræðu. „Fólkið er mis-
jafnlega ferðafært og mun
ekki geta nýtt sér aksturs-
þjónustu yfir á aðra staði,“ segir
Katrín. Hún telur félagsstarf sé mik-
ilvægt fólki á efri árum. „Það getur
vegið á móti því að fólk einangrist
inni í á herbergjum sínum, verði kar-
lægt eða þunglynt og þurfi þá meira
af lyfjum og meiri heilbrigðisþjón-
ustu.“
Í bókun meirihluta félagsmála-
ráðs segir að þeim íbúum sem ekki
vilji eða geti sótt félagsstarf utan
þjónustuíbúðanna, þrátt fyrir akst-
ursþjónustuna, verði boðið upp á
einstaklingsbundna þjónustu, m.a. í
formi aukinnar liðveislu eða heima-
þjónustu.
Björn segir mikið óðagot ein-
kenna þetta mál. Í bókun sem borg-
arráðsfulltrúar Sjálfstæðisflokks
lögðu fram í borgarráði á þriðjudag
er gagnrýnt að ekki hafi verið lögð
fram sérstök tillaga um þetta mál í
félagsmálaráði, heldur sé einungis
gert ráð fyrir breytingunni inni í
starfs- og fjárhagsáætlun Fé-
lagsþjónustunnar.
Ekkert samráð hafi verið haft við
forstöðumenn og starfsfólk í fé-
lagsstarfi viðkomandi þjónustumið-
stöðva. Borin von sé að ætlast til
þess að aðrir starfsmenn geti bætt á
sig vinnu við þau störf sem hingað til
hafa verið í höndum leiðbeinenda,
enda hafi þeir ekki menntun eða
reynslu við slíkt. Þetta sé ótrúleg
vanvirðing við þessi störf.
Skora borgarfulltrúar Sjálfstæðis-
flokks á R-lista að endurskoða aðgerð-
irnar og kanna leiðir þar sem boðið
yrði upp á skipulagt félagsstarf á Dal-
braut 21–27, Furugerði 1 og Löngu-
hlíð 3, þó gætt væri hagræðingar og
sparnaðar.
Björk segir að fulltrúar Sjálfstæð-
isflokks hafi unnið með R-listanum að
umræddri starfs- og fjárhagsáætlun
Félagsþjónustunnar. „Fulltrúar Sjálf-
stæðisflokks mótmæltu ekki þessum
breytingum þegar þetta var til um-
ræðu í félagsmálaráði og ekki heldur
þegar starfs- og fjárhagsáætlun var
kynnt í borgarráði. Þeir velja gera það
núna og mótmæla harðlega vinnu-
brögðum sem þeir hafa sjálfir tekið
þátt í,“ segir Björk.
Segir í bókun Ingibjargar Sólrún-
ar Gísladóttur borgarstjóra að það
sé rangt að ekki hafi verið haft sam-
ráð við þá sem málið varðar, fyrir-
hugðar breytingar hafi verið kynnt-
ar fyrir viðkomandi forstöðu-
mönnum og starfsmönnum auk
fulltrúa frá Samtökum aldraðra.
Ólafur F. Magnússon, F-lista, lét
bóka að þessi áform væru í beinni
andstöðu við stefnuskrá F-listans
sem vilji auka stuðning við fé-
lagsstarf aldraðra og öryrkja.
R-listi að vega
að félags-
starfi aldraðra
Björk
Vilhelmsdóttir
Björn
Bjarnason
Sjálfstæðismenn gagnrýna að fé-
lagsstarf sé lagt niður á 5 stöðum