Morgunblaðið - 03.12.2002, Page 27
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 3. DESEMBER 2002 27
„Núver-
gæti þýtt
öfuðborg-
rfinu eftir
byggingu
erfis yrði
og fjar-
–1,5 millj-
endi sem
ásum um
yrfti til að
tnaðurinn
er ótalinn
svo sem
gna mót-
innleiðing
n á hinum
u útsend-
Eyjólfur,
gt dreifi-
ænska rík-
eifikerfið.
r stöðvar,
egna erf-
eksturinn
rtækið á
sú að fyr-
ir voru margir tengdir kapli eða
voru með gervitunglamóttakara og
þurftu því ekki nýja kerfið. Móttak-
ararnir voru of dýrir. Kannski
breyttist það ef þeir væru gefnir
eða boðnir mjög ódýrt, eins og unn-
ið er að.“
Hugsanlega yrði sænska leiðin
einnig farin á Íslandi, þ.e. að bjóða
móttakarana ódýrt eða ókeypis.
Síminn dreifir móttökurum til not-
enda gegn 3.995 króna gjaldi.
Alfreð segir að gervitungl og
kapall hafi erlendis náð betri fót-
festu en landlæga kerfið og því
svarað kostnaði. „Hérna á Íslandi
er kapall ekki mjög útbreiddur og
það kostar heilmikið að koma slíku
kerfi á, það hefur sýnt sig, t.d. hjá
Landssímanum, hægt hefur á út-
breiðslu breiðbandsins undanfarin
ár. En landlæg, stafræn dreifing
hefur hvergi viðskiptalega gengið
upp.“
Sigurður segir ekki mega gleyma
því að á Íslandi séu 102 þúsund
heimili með sjónvarp. „Þetta er við-
skiptahópurinn. Það er sama hvaða
reiknisnilling þú færð, það mun
aldrei borga sig að leggja ljósleið-
ara inn á öll heimili í Grafarvog-
inum.“
Alfreð segir að Norðurljós séu
því á því að notast aðallega við
gervitungl. „Hins vegar gengur
skýrslan [sem vinnuhópur Póst- og
fjarskiptastofnunar vann] út á land-
læga dreifingu. Við munum auðvit-
að koma að því ef af verður, en ætl-
um jafnframt að skoða annað.“
Eyjólfur telur ólíklegt að til
greina komi að nota eingöngu
tunglin. „Það hefur t.d. með lands-
lagið og legu landsins að gera.
Hvert heimili þyrfti síðan disk. En
kostur tunglanna er m.a. sá að sjó-
menn geta tekið við útsendingun-
um. Svo eru ýmis svæði á landinu
sem við náum ekki til með landlæga
kerfinu. Við erum líka að reka frek-
ar dýrar sendistöðvar á fjöllum og
okkur þætti æskilegt að geta leyst
þær af hólmi með blöndu af land-
lægu kerfi og gervitunglum.“
En er eitthvert vit í landlægu
dreifikerfi miðað við reynslu ann-
arra landa?
„Um svipað leyti og við fengum
leyfi til að hefja tilraunasendingar
fyrir rúmu ári hóf vinnuhópurinn [á
vegum Póst- og fjarskiptastofnun-
ar] störf,“ segir Eyjólfur. „Á sama
tíma ríkti töluverð bjartsýni, hefja
átti tilraunasendingar og allt var
nánast komið af stað. Svo fóru erf-
iðleikar að segja til sín í Svíþjóð og
Bretlandi og í Finnlandi fór þetta
hægt af stað. Síðan höfum við verið
að vinna heimavinnu okkar með
öðrum, það er enginn að rjúka til.
Við viljum að stórþjóðirnar leysi
vandamálin áður en við förum að
byrja á þessu.“
Skjár 1 tekur
pælingum með ró
Árni Þór Vigfússon, sjónvarps-
stjóri Skjás eins, segir að efni
stöðvarinnar sé nú þegar dreift
stafrænt í gegnum breiðband
Landssímans. „Aðalmarkmið okkar
er að skemmta áhorfendum og
munum við leita allra leiða til að
gera það sem best,“ segir Árni Þór.
„Þess vegna munum við auka þátt-
töku áhorfenda í dagskránni og
þróa þætti í að verða gagnvirka. Í
augnablikinu tökum við þessum
pælingum með ró en við fylgjumst
vel með þróun mála og bíðum eftir
settar verði leikreglur um hvernig
íslenska þjóðin muni skipta yfir í
stafrænt sjónvarpsumhverfi. Við
reiknum með að vera með stafræn-
ar útsendingar í framtíðinni, hlið-
rænar útsendingar munu leggjast
af innan tíu ára en við höfum ekki
sett peninga í tilraunir með að
dreifa merki okkar stafrænt þar
sem við lítum á okkur fyrst og
fremst sem efnisveitu en ekki dreif-
ingarfyrirtæki.“
Í skýrslu Póst- og fjarskipta-
stofnunar er sérstaklega fjallað um
að sjónvarpsstöðvar veiti núna
þjónustu alla leið úr myndveri og til
áhorfenda í gegnum eigin dreifi-
kerfi. „Með tilkomu stafræns sjón-
varps gefst kostur á að breyta
þessu fyrirkomulagi þannig að
nálgunin verði „lárétt“, þ.e. sjón-
varpsstöðvar sérhæfi sig í að fram-
leiða efni en dreififyrirtæki dreifi
efni margra sjónvarpsstöðva til
neytandans í gegnum landdreifi-
kerfi,“ segir í skýrslunni.
Hluti af fjar-
skiptageiranum
Nefnd samgönguráðherra á að
skila niðurstöðum snemma á næsta
ári. Sigurður furðar sig á að að-
gerðir Landssímans séu ekki stöðv-
aðar, en fyrirtækið er þegar farið
að dreifa móttökurum. „Hvað ef
það verður svo niðurstaða nefnd-
arinnar að þetta borgi sig ekki? Við
fáum engin svör við þessu. Því mið-
ur þá held ég að hvorki Sturla
[Böðvarsson samgönguráðherra]
né aðrir ráðherrar séu búnir að
setja sig neitt inn í það hvað staf-
rænt sjónvarp er.“ Alfreð og Sig-
urður eru sammála um að ekki sé
hægt að taka ákvörðun um val á
dreifileið fyrr en kostnaður liggi
fyllilega fyrir. Þess vegna finnst
þeim undarlegt að ákvörðun eigi að
taka strax í febrúar á næsta ári.
„Það væri t.d. ekkert óeðlilegt að
margir aðilar kæmu að dreifikerf-
inu, t.d. bankar, sem gætu notað
sér gagnvirknina,“ segir Alfreð.
„En þetta á allt eftir að ræða.“
„Það er ekki búið að ræða um
hvernig til greina komi t.d. að
standa að fjármögnun og eignar-
haldi á dreifikerfinu,“ segir Eyjólf-
ur um störf nefndarinnar. „Það
kom strax upp hjá vinnuhópnum í
fyrra að af hálfu Póst- og fjar-
skiptastofnunar væri litið á staf-
ræna dreifikerfið sem hluta af fjar-
skiptageiranum, að verið væri að
byggja nýtt fjarskiptanet. Það er
svolítið ný hugsun.“
Eyjólfur, Alfreð og Sigurður
segja ekki hægt að meta á þessari
stundu hver yrði raunverulegur
kostnaður af því að skipta úr hlið-
ræna kerfinu yfir í stafrænt.
„Stafrænar sendingar hafa verið
um gervitungl í tæpan áratug,“
bendir Eyjólfur á. „Síminn er ný-
lega byrjaður með stafrænar send-
ingar á Breiðvarpinu. En ég tel að
við munum fylgja í fótspor annarra
þjóða og fara landleiðina líka. Hve-
nær það yrði og hvað það mun
kosta er enn til skoðunar.“
ki spurt hvort heldur hvenær og hvernig
munaaðilar
m dreifileiðir
Teikning/Andrés
að koma stafrænum sjónvarpsútsendingum inn á heimilin í landinu. Tilraunaútsend-
gengið vel hjá Stöð 2 og Sjónvarpinu en kapalkerfi og landlægt dreifikerfi kemur
gast er að blanda af þessum þremur leiðum verði ofan á.
sunna@mbl.is
s konar
afrænu
allt frá
mögu-
texta-
m kallað
g hefur
leika en
textavarpið hvað
varðar upplýsingar
um það dagskrárefni
sem er í boði. „Það er
notendaviðmót sem
opnar nýja möguleika
á að velja sér það efni
sem áhorfandinn vill
sjá.“ Þetta er tækni
sem Sky Digital hefur
notað með góðum ár-
angri.
Gagnvirkni getur
líka verið eftir símakerfinu, t.d. í
formi smáskilaboða, en hug-
myndin er að fjarstýringin verði
aðaltólið, að sögn Eyjólfs. Hann
segir gagnvirkni hins vegar
skammt á veg komna, en sé mögu-
leiki sem gæti orðið útbreiddur í
framtíðinni.
„Í stafræna sjónvarpinu munu
opnast algerlega nýir þróun-
armöguleikar í átt að gagnvirku
sjónvarpi og samtvinnun sjón-
varps og internets,“ segir Þór Jes
Þórisson hjá Breiðbandi Símans.
„Fleiri sjónvarpsrásir eru í staf-
rænu sjónvarpi. Í fyrsta áfanga
munu áskrifendur fljótlega geta
nýtt sér mun meiri upplýsingar
um dagskrá sjónvarpsstöðvanna á
mjög aðgengilegan hátt.“
Þór Jes segir að ekki standi til
að bjóða notendum Breiðbandsins
upp á gagnvirkt sjónvarp að sinni.
„Gagnvirkt sjónvarp hefur gefið
misjafna raun erlendis, svo sem í
Bandaríkjunum og Bretlandi þar
sem það er lengst á veg komið. Við
höfum því ákveðið að fara hægar í
sakirnar.“
iri möguleikar
Í REYKJAVÍKURBRÉFI
Morgunblaðsins 1. desember sl. er
meðal annars fjallað um þörf á því
að jafna fjárhagsstöðu ríkisháskóla
og einkarekinna háskóla. Bent er á
að einkaháskólar geti innheimt
skólagjöld af nemendum sínum,
umfram það sem ríkisháskólum er
heimilt að gera, þótt þeir fái sömu
fjárframlög frá ríkinu og ríkishá-
skólarnir. Þetta er í andstöðu við
það sem tíðkast á öðrum Norður-
löndum þar sem einkaskólar þurfa
að velja um það hvort þeir taka
skólagjöld eða þiggja ríkisframlög
til jafns við ríkisskóla.
Höfundur Reykjavíkurbréfsins
segir síðan orðrétt: „Þar sem
stjórnvöld hafa tekið ákvörðun um
annars konar stefnumótun en … í
nágrannalöndunum er ekki nema
eðlilegt að ríkisreknum háskólum
sé í framhaldi af því gert kleift að
innheimta skólagjöld til að afla sér
aukinna tekna … Í þessu sambandi
vaknar spurningin: Hvaða „stjórn-
völd“ hafa tekið ákvörðun um þá
stefnu sem hér er vísað til?
Ákvæði laga
Í lögum um Háskóla Íslands frá
1999 kemur skýrt fram að skólinn
hefur ekki heimild til að taka skóla-
gjöld af nemendum sínum í hefð-
bundnu háskólanámi ef undanskilið
er árlegt skrásetningargjald sem nú
er 32.500 kr. Samkvæmt ramma-
lögum um háskólastigið frá 1997 er
menntamálaráðherra „heimilt“ að
gera samning við háskóla sem rek-
inn er af einkaaðilum … um að ann-
ast tiltekna menntun á háskólastigi
gegn því að ríkissjóður greiði
ákveðna fjárhæð fyrir þjónustuna.
Hvorki í frumvarpi til þessara laga
né í öðrum lögskýringargögnum
kemur fram að einkaháskólar skuli
fá sömu fjárframlög frá ríkinu og
ríkisháskólar án tillits til þess hvort
einkaskólarnir innheimti skólagjöld
af nemendum sínum. Í umræðum
um frumvarpið lét þáverandi
menntamálaráðherra, Björn
Bjarnason, meðal annars þessi orð
falla: „Það hefur aldrei staðið til að
þetta frumvarp tæki af skarið um
að lögð yrðu á skólagjöld. Frum-
varpið er hlutlaust í málinu.
Því liggur það ljóst fyrir að Al-
þingi hefur ekki tekið ákvörðun um
annars konar stefnumótun en tíðk-
ast í nágrannalöndunum, heldur hef-
ur löggjafinn þvert á móti mótað þá
stefnu að ekki skuli tekin skólagjöld í
Háskóla Íslands og öðrum ríkishá-
skólum, á sama hátt og gert hefur
verið á öðrum Norðurlöndum. Ekk-
ert bendir heldur til þess að Alþingi
eða meirihluti þess hafi mótað þá
stefnu að einkaháskólar skuli fá
meira fé til kennslu, með ríkisfram-
lögum og skólagjöldum, en ríkishá-
skólar.
Vilji stjórnvalda
Í ljósi þessa má spyrja hvort tekin
hafi verið ákvörðun af hálfu ís-
lenskra yfirvalda um þá stefnumót-
un sem vísað er til í Reykjavíkur-
bréfinu. Ef samstaða er um það að
jafna þurfi fjárhagsstöðu ríkishá-
skóla og einkaháskóla til þess að
tryggja jafnræði á milli þeirra verð-
ur að gera annað af tvennu: Annað-
hvort að taka tillit til skólagjalda,
sem einkaskólar innheimta af nem-
endum sínum, við ákvörðun ríkis-
framlaga til þeirra eða að ætla rík-
isskólum eins og Háskóla Íslands að
innheimta skólagjöld til jafns við
einkaskólana. Mögulegt er að velja
fyrri leiðina, að óbreyttum lögum, en
til þess að síðari leiðin verði fær þarf
Alþingi að breyta núgildandi lögum
um Háskóla Íslands og aðra ríkishá-
skóla. Þegar öllu er á botninn hvolft
ræðst valið á milli þessara tveggja
leiða af pólitískri stefnumótun í
menntamálum, en það er fyrst og
fremst hlutverk Alþingis að taka
slíka ákvörðun í samræmi við það
stjórnskipulag sem við Íslendingar
búum við. Með þessu er Háskóli Ís-
lands ekki að óska eftir heimild til að
taka upp skólagjöld, heldur krefjast
ábyrgrar afstöðu Alþingis um fjár-
mögnun háskóla hvort sem þeir eru í
eigu ríkisins eða annarra aðila.
Vill Alþingi
skólagjöld?
Eftir Pál Skúlason
Höfundur er rektor
Háskóla Íslands.
„Háskóli
Íslands er
ekki að
óska eftir
heimild til
að taka upp skóla-
gjöld …“
FORSETI Íslands,
Ólafur Ragnar Gríms-
son, hélt í gærmorgun
áleiðis til Þýskalands
þar sem hann tekur
þátt í viðamikilli
menningardagskrá í
tilefni af hálfrar aldar
afmæli stjórnmála-
sambands Íslands og
Þýskalands. Hann
mun flytja fyrirlestur
í boði háskólans í
Bonn og eiga viðræð-
ur við forsætisráð-
herra Nordhein-
Westfalen og aðra
ráðamenn fylkisins.
Í gærkvöld sótti forsetinn tón-
leika íslenskra og þýskra lista-
manna í Bonn þar sem verk Jóns
Leifs voru á verkefnaskrá. Íslensku
flytjendurnir eru Finnur Bjarna-
son, tenórsöngvari, og Örn Magn-
ússon, píanóleikari.
Í dag mun forseti Íslands heim-
sækja höfuðstöðvar stofnana Sam-
einuðu þjóðanna sem hafa aðsetur í
Bonn og eiga viðræður við forráða-
menn þeirra. Þessar stofnanir
starfa m.a. a sviði umhverfismála
og landverndar, heilbrigðismála og
menntamála.
Forsetinn mun einnig heimsækja
minningarhús Kon-
rads Adenauers í
Rhöndorf og CAES-
AR (Center for Ad-
vanced European
Studies and Research)
miðstöðina í Bonn.
Annaðkvöld verður
forseti Íslands við-
staddur upplestur ís-
lenskra rithöfunda á
bókmenntavöku til
heiðurs Halldóri Lax-
ness.
Á miðvikudag held-
ur forseti til Köln og
Düsseldorf. Í Köln
mun hann m.a. skoða
Íslandsdeild Háskólabókasafnsins í
Köln og flytja ávarp við opnun sýn-
ingar í Borgarbókasafni Kölnar
sem helguð er lífi og starfi Halldórs
Laxness. Þá mun forsetinn eiga við-
ræður við forráðamenn borganna
og fylkis og heiðra Þjóðverja sem
lagt hafa málefnum Íslands lið.
Síðdegis á miðvikudag flytur for-
seti fyrirlestur í boði Háskólans í
Bonn og sækir sinfóníutónleika þar
sem Guðmundur Emilsson stjórnar
flutningi á tónverki eftir Jón Nor-
dal.
Heimsókn forseta Íslands lýkur á
fimmtudag.
Forseti Íslands
til Þýskalands
Ólafur Ragnar
Grímsson