Morgunblaðið - 16.01.2003, Blaðsíða 25

MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 16. JANÚAR 2003 25
IMPREGILO, sem átti lægstatilboð í stíflu og aðrennslis-göng Kárahnjúkavirkjunar,hefur verið í fréttum að und-
anförnu vegna mútumáls í Afríku-
ríkinu Lesótó. Á fyrirtækið yfir
höfði sér ákæru fyrir mútugreiðslu
vegna stíflugerðar í landinu, ásamt
nokkrum öðrum vestrænum verk-
takafyrirtækjum. Áður hefur
Impregilo verið bendlað við mútu-
greiðslur og spillingu vegna stíflu-
gerðar í Argentínu og Guatemala.
Haft hefur verið eftir talsmönn-
um Impregilo í erlendum fjölmiðl-
um, m.a. í Washington Post árið
1999, að fyrirtækið sé alsaklaust af
þessum ásökunum um mútu-
greiðslur, ekki hafi á nokkrum tíma
verið greidd króna til stjórnvalda í
Lesótó.
Talsmenn fyrirtækisins hafa ekki
svarað fyrirspurnum Morgunblaðs-
ins um þetta mál en samningamenn
frá Impregilo hafa verið staddir hér
á landi í viðræðum við Landsvirkj-
un. Ef veður leyfir ætla tæknimenn
frá fyrirtækinu að skoða aðstæður
við Kárahnjúka um helgina.
Á að hafa greitt 20 milljónir
Mútumálið í Lesótó kom fyrst
upp árið 1999 en nýlega var kan-
adískt ráðgjafarfyrirtæki í aðaleigu
Vestur-Íslendings, Acres Internat-
ional, dæmt til sektargreiðslna fyr-
ir að hafa mútað embættismanni í
Lesótó um fyrirgreiðslu í samn-
ingagerð vegna stíflugerðar í land-
inu á vegum opinbera fyrirtækisins
Lesotho Highlands Water Project,
LHWP. Hefur Acres áfrýjað dómn-
um og neitar alfarið sök í málinu.
Umræddur embættismaður,
Masupha Ephraim Sole, var dæmd-
ur til 18 ára fangelsisvistar en hann
var háttsettur hjá LHWP.
Impregilo hefur verið sakað um að
hafa greitt Sole 250 þúsund dollara,
eða um 20 milljónir króna. Greiðsl-
urnar frá fyrirtækjunum eru sagð-
ar hafa átt sér stað á löngum tíma,
eða frá árinu 1988 til 1998, og héldu
áfram eftir að Sole var rekinn frá
LHWP árið 1995. Eiga greiðslurn-
ar m.a. að hafa farið inn á banka-
reikninga í Sviss og Frakklandi.
Stíflumannvirkin í Lesótó eru
gríðarstór og hafa verið í byggingu
í nokkur ár, með það að markmiði
að útvega nágrannaríkinu Suður-
Afríku nægt vatn. Stærsta mann-
virkið er Katse-stíflan (sjá með-
fylgjandi mynd). Impregilo hefur
verið þarna að störfum ásamt fleiri
erlendum verktökum, m.a. Hoch-
tief frá Þýskalandi og Balfour
Beatty frá Bretlandi, sem bæði
tóku þátt í tilboðsgerð í Kára-
hnjúkavirkjun. Fleiri þekktir verk-
takar koma þarna við sögu, og allir
eru þeir sakaðir um mútugreiðslur,
og má þar nefna sænska fyrirtækið
ABB og þýska fyrirtækið Lah-
meyer. Stíflugerðin er að stórum
hluta fjármögnuð af Alþjóðabank-
anum, sem sett hefur sér strangar
reglur um að fjármagna ekki verk-
efni á vegum fyrirtækja sem bendl-
uð hafa verið við mútur eða aðra
spillingu í störfum sínum. Sannist
spilling eða mútur á fyrirtækin eiga
þau á hættu að lenda á svörtum
lista bankans, sem í dag hefur að
geyma á sjötta tug fyrirtækja víða
um heim.
Á vefsíðu náttúruverndarsam-
taka, International Rivers Net-
work, segir m.a. frá því að mútu-
greiðslur og hvers konar spilling
hafi komið við sögu við smíði flestra
þeirra stíflumannvirkja í heimin-
um, sem farið hafa langt fram úr
kostnaðaráætlunum undanfarna
áratugi. Vitnað er í skýrslu Al-
þjóðabankans sem hafi áætlað að í
sjö af hverjum tíu stíflum, sem
bankinn hafi fjármagnað frá árinu
1960, hafi kostnaður farið allt að
30% fram úr áætlun. Áætlar bank-
inn að mútugreiðslur nemi árlega
um 80 milljörðum bandaríkjadala,
eða um 6.500 milljörðum íslenskra
króna.
Brot á OECD-samningi?
Í umfjöllun erlendra stofnana og
fjölmiðla um þetta mál, og fleiri
mútumál í alþjóðaviðskiptum, er
minnt á að verktakafyrirtækin til-
heyri flest OECD-ríkjum sem fyrir
fimm árum hafi undirgengist sam-
komulag um að koma á lagasetn-
ingu sem bannaði allar mútu-
greiðslur til embættismanna og
stjórnvalda í þeim löndum þar sem
viðskipti ættu sér stað. Nýleg Gall-
up-könnun fyrir stofnunina Trans-
parency International (TI), sem
gerð var meðal forstjóra stórfyrir-
tækja, sýndi að einn af hverjum
fimm forstjórum vissi af þessu sam-
komulagi OECD-ríkjanna. Innan
við helmingur ríkjanna hefur sett
lög sem gera mútugreiðslur fyrir-
tækja til embættismanna saknæm-
ar. Ísland og Ítalía eru meðal þeirra
landa sem staðfest hafa samkomu-
lagið með breytingu á sínum lögum.
TI er óháð stofnun sem fylgist
með spillingu víða um heim. Hún
lét m.a. gera skýrslu fyrir tæpu ári
sem sýndi að rússnesk og kínversk
fyrirtæki væru líklegust til að
reyna að múta erlendum embætt-
ismönnum í því skyni að verða sér
úti um samninga. Könnunin sýndi
einnig að bandarísk, japönsk og
ítölsk fyrirtæki væru einnig líkleg
til slíkra athafna.
Sem fyrr segir er mútumálið í
Lesótó ekki hið eina slíka sem
Impregilo tengist. Ásamt fyrir-
tækjunum Dumez og Lahmeyer fór
Impregilo fyrir verktakahópi er
reisti Yacyretá-stífluna í Argent-
ínu. Sá hópur var sakaður um að
hafa greitt heimamönnum mútur,
enda var það haft eftir þáverandi
forseta Argentínu, Carlos Menem,
að stíflan væri „minnisvarði um
spillingu“. Impregilo og Lahmeyer
tengdust svo svipuðu máli vegna
stíflugerðar í Guatemala þar sem
stórar fjárhæðir eru sagðar hafa
farið milli manna í því skyni að
greiða fyrir verkefninu.
Landsvirkjun á nú í
viðræðum við ítalska
verktakafyrirtækið
Impregilo um gerð
stíflu og aðrennslis-
ganga Kárahnjúka-
virkjunar. Fyrirtækið á
yfir höfði sér ákæru
fyrir mútugreiðslur
vegna stíflugerðar í
Afríku en það hefur
neitað sök.
Katse-stíflan í Lesóto er gríðarlega stórt mannvirki en Impregilo hefur komið þar að framkvæmdum ásamt
fleiri verktökum, sem sakaðir hafa verið um mútugreiðslur. Niðurstaða málsins liggur enn ekki fyrir.
Impregilo oftar en einu
sinni bendlað við mútur
Morgunblaðið/Sigurður
Undirbúningsframkvæmdir við Kárahnjúkavirkjun eru hafnar.
SÖKUM stærðar sinnar og
dreifðrar starfsemi víða um heim
er Impregilo oft getið í fjölmiðlum.
Að dótturfyrirtækjum meðtöldum
starfa ríflega 20 þúsund manns hjá
fyrirtækinu, sem veltir rúmum 200
milljörðum króna á ári. Tap var á
rekstrinum árin 2000 og 2001, eft-
ir lítilsháttar hagnað árin tvö þar
á undan, en fyrstu níu mánuðir síð-
asta árs skiluðu hagnaði, fyrir
skatta.
Móðurfyrirtækið starfar í 55
löndum en hefur á seinni árum
verið að draga sig útúr rekstri
dótturfyrirtækja og hætta sam-
starfi við önnur. Í dag munu þessi
fyrirtæki vera á sjöunda hundr-
aðið víða um heim.
Impregilo er annað stærsta fjöl-
þjóðafyrirtæki Ítala á eftir Eni og í
hópi stærstu verktakafyrirtækja í
Evrópu. Höfuðstöðvarnar eru í ná-
grenni Mílanó á Norður-Ítalíu.
Eigendur Impregilo eru fjölmarg-
ir en meðal stórra hluthafa eru
þekkt fyrirtæki á borð við bíla-
framleiðandann Fiat, fjárfestinga-
fyrirtækið Gemina og Banco di
Roma, en um 75% hlutabréfanna
eru á almennum markaði á Ítalíu.
Stjórnun, og að einhverju leyti
eignarhald, hefur til margra ára
verið í höndum Romiti-fjölskyld-
unnar svonefndu en aðaleigandi
Gemina er Cesare Romiti, faðir
forstjóra Impregilo, Pier Giorgio
Romiti.
Fyrirtækið byggir á um 100 ára
gamalli reynslu, eftir nokkrar
sameiningar ítalskra verktakafyr-
irtækja í gegnum tíðina, og hefur
að verkum forveranna meðtalinna
komið að smíði um 160 vatnsafls-
virkjana í flestum heimsálfum og
fjölda annarra stórra mannvirkja.
Má þar nefna Mont Blanc jarð-
göngin milli Frakklands og Ítalíu
en flest hafa verkefnin samt verið í
Mið- og Suður-Ameríku.
Veltir 200 milljörðum í 55 löndum
náttúru-
ann sagði
Kvískerja-
r, skóla-
sveitunga
ingu Kví-
hátt. Ætti
nn, en þar
reiðubún-
gi sem við
mili verið
ngar á af-
sagði Pál-
um gjöf.
ttir, for-
aði því að
stofnaður.
urinn ætti
gra inn í
fræðilegu,
egu tilliti.
g vera viss
u sjóðsins.
kullinn og
okkur er
að kalla á
kja áhuga
laug. Hún
fróðleikur
eldri kyn-
skrá hann
ð verkefni
geyma að
sari þekk-
ðrinum
kkaði, fyr-
ískerjum,
rum sem
s. Sagðist
a á því að
m engrar
arnaskóla,
r vísinda-
betur en
ar að ger-
st.“
knir sínar
Um miðja
dir hönd-
taka með
sýni af vatni á mismunandi dýpi.
„Ég athugaði nokkuð Jökulsárlón-
ið, sem þá var lítið miðað við það
sem það er nú, og ekki nærri eins
mikið sem kom þar inn af Atlants-
hafinu eins og nú gerir. Það sem ég
sá með því að taka sýni á mismun-
andi dýpi – þetta var uppundir 70
metra djúpt þar sem ég var að taka
sýnin – þá var það þannig að við yf-
irborðið var þetta litað af leir, en
það var hægt að sjá alveg með tæk-
inu á hvaða dýpi maður var því leir-
inn jókst alltaf jafnt og þétt eftir því
sem maður kom neðar. Við botninn
var þetta eins og grautur. Það getur
verið að menn viti þetta nú, en ég
vissi þetta ekki þá þegar ég var að
athuga þetta. Efast um að menn viti
þetta almennt ennþá.“
Sigurður sagði að það væri ekk-
ert nýtt að Austur-Skaftfellingar
hafi tekið eftir því sem gerðist í
kringum þá. Það væri orðið langt
síðan Þórður Vídalín gerði ritgerð
sína um jöklana. „Þar getur hann
þess að Austur-Skaftfellingar telji
að skriðjöklarnir séu bara gamall
snjór í raun og veru sem hafi safn-
ast á fjöllin og sigið fram. Hann hélt
hins vegar að danskir vísindamenn
vissu betur um það og setti fram allt
aðra kenningu sem nú þykir ekki
svo sérlega vísindaleg. Hefði hann
bara tekið undir það sem Skaftfell-
ingarnir sögðu um jöklana þá hefði
hann verið fyrstur vísindamanna til
að koma fram með þessa skýringu á
því hvernig þeir urðu til.“
Sigurður sagðist vera mjög
ánægður með hvernig því, sem upp-
haflega átti að vera Kvískerjastofa,
lauk. Á sínum tíma hafi vantaði hús-
næði fyrir vísindamenn sem hefðu
viljað dvelja þar eystra við rann-
sóknir. Það væri öðruvísi nú. Á
tímabili sagðist hann hafa verið dá-
lítið hræddur um að ef húsinu hefði
verið komið upp, að þá hefðu ekki
fengist nægir peningar til að greiða
fyrir rannsóknir. Þá hefði getað far-
ið svo að húsið stæði bara autt.
Hann sagðist vona að þessi lausn
leiddi til þess að svæðið yrði rann-
sakað almennilega, því á því væri
vissulega þörf.
Að endingu sagðist Sigurður von-
ast til að sú ákvörðun að stofna sjóð
í stað þess að byggja hús
yrði til framdráttar vís-
indum í héraðinu og um
leið á landinu öllu. „Vil
ég sérstaklega þakka
þau hlýju orð sem hér
hafa verið látin falla í
garð okkar bræðranna. Það er að
vísu nokkuð mikið ef við eigum að
standa undir því lofi sem við höfum
fengið, en við þökkum það kær-
lega.“
Morgunblaðið/RAX
aður sjóðsstjórnar, Helgi Björnsson, Sigurður
óri.
sóknum
ellssýslu
ðurs
gær.
nátt-
on og
ðsins.
gudni@mbl.is
„Vatnajökull
hlýtur að kalla
á miklar
rannsóknir“