Morgunblaðið - 05.02.2003, Síða 28

28 MIÐVIKUDAGUR 5. FEBRÚAR 2003 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
STARFSFÓLK á svæðis-vinnumiðlunum telurmjög mikilvægt að fólkskrái sig strax atvinnu-
laust þegar það missir vinnuna.
Frá þeim degi á það rétt á at-
vinnuleysisbótum eftir að hafa
uppfyllt viss skilyrði sem Vinnu-
málastofnun, sem svæðisvinnu-
miðlanirnar starfa undir, setur.
Ketill G. Jósefsson, forstöðu-
maður svæðisvinnumiðlunar Suð-
urnesja, segist leggja áherslu á
gott viðmót starfsmanna til að
auðvelda fólki að mæta á vinnu-
miðlunina og skrá sig atvinnu-
laust, sem oft getur verið erfitt
skref. Á þessum skrifstofum sé
hægt að nálgast allar hagnýtar
upplýsingar og skila þurfi inn
tveimur umsóknum; annars vegar
umsókn um atvinnu og hins vegar
atvinnuleysisbætur. Eftir að um-
sóknum hefur verið skilað þarf að
fá staðfestingu frá atvinnurekanda
að viðkomandi hafi unnið í 12
mánuði áður en kom til atvinnu-
missis.
Erla Hrönn Sveinsdóttir, deild-
arstjóri hjá Vinnumiðlun höfuð-
borgarsvæðisins, segir það ganga
venjulega vel fyrir sig að fá vott-
orð frá atvinnurekanda. Oftast
hafi launþeginn einungis starfað
hjá einum vinnuveitanda. Ketill
segir það koma fyrir að erfitt sé
að ná í fyrrum vinnuveitanda, sér-
staklega ef rekstrinum sé hætt, og
þá sé gripið til þess ráðs að leggja
fram launaseðla til staðfestingar.
Það er þó undantekning. Til þess
að komast á fullar atvinnuleysis-
bætur, rúmar 77 þúsund krónur,
er miðað við að fólk hafi unnið í 12
mánuði.
Úthlutunarnefnd samþykkir
umsókn um bætur
Bætur eru greiddar út hálfs-
mánaðarlega og eru um 3.500
krónur fyrir hvern virkan dag
mánaðarins. Því er greitt fyrir 10
daga í hvert skipti. Til þess að
þessar greiðslur haldi áfram þarf
fólk að skrá sig atvinnulaust á
vinnumiðlunum á tveggja vikna
fresti en vikufresti á höfuðborg-
arsvæðinu sé það ekki búið að
gera áætlun um starfsleit. Annars
er hætt við að fólk missi bæt-
urnar.
Eftir að fólk hefur sótt um at-
vinnuleysisbætur fer umsóknin
fyrir úthlutunarnefnd atvinnuleys-
isbóta sem starfar í hverju um-
dæmi. Hún tekur afstöðu til um-
sóknarinnar, óskar eftir frekari
upplýsingum, hafnar eða sam-
þykkir umsókn. Þessar nefndir
funda að jafnaði á hálfsmánaðar
fresti en atvinnuleysisbætur eru
greiddar frá þeim degi sem ein-
staklingur skráði sig atvinnulaus-
an. Ketill segir mikilvægt að fólk
skrái sig strax í stað þess að byrja
að leita að vinnu. Komið hefur fyr-
ir að einstaklingar hafi eytt tveim-
ur vikum í atvinnuleit áður en þeir
skráðu sig og síðan óskað eftir að
fá greiddar bætur fyrir þann tíma.
Það sé ekki mögulegt.
Samningur um atvinnuleit
Á Suðurnesjum er fólk boðað í
einkaviðtöl ekki seinna en fjórum
vikum eftir að það skráði sig fyrst
atvinnulaust. Þá er gerður samn-
ingur til tveggja mánaða sem
nefnist Starfsleit 1 og í honum
kemur fram áætlun um atvinnuleit
og samskipti við vinnumiðlunina.
Þetta stuðlar að því að sá sem
missir vinnuna er virkur í atvinnu-
leit á meðan hann þiggur atvinnu-
leysisbætur. Ketill segir að hóp-
fundir hafi verið aflagðir þar sem
þeir skiluðu ekki nógu góðum ár-
angri. Ávallt sé lögð áherslu á
þjónustu við einstaklinginn.
Helena Karlsdóttir, forstöðu-
maður svæðisvinnumiðlunar Norð-
urlands eystra, segir að á Akur-
eyri séu haldnir kynningarfundir
fyrir hópa þar sem reglur og úr-
ræði séu kynnt. Í framhaldi af því
sé fólk boðað í einstaklingsviðtal.
Hún segir þetta ferli með öðrum
hætti í dreifðari byggðum á þeirra
svæði. Þar sé erfitt að halda kynn-
ingarfundi en starfsmenn séu
sendir reglulega í önnur byggð-
arlög og einstaklingar teknir í
einkaviðtöl sem sé þá skipulagt
lengra fram í tímann.
Erla Hrönn, sem heldur utan
um skráningu á höfuðborgarsvæð-
inu, segir meira unnið í hópum þar
Atvinnulaus-
um gert að
leita skipu-
lega að vinnu
Svæðisvinnumiðlanir, sem taka við um-
sóknum um atvinnu og atvinnuleysisbæt-
ur, hafa haft í nógu að snúast í janúar. Þar
stígur fólk sem missir vinnuna sín fyrstu
skref í leit að aðstoð. Margt er í boði og er
fólki leiðbeint í leit sinni að nýrri vinnu og
hvernig staðið er við fjárhagslegar skuld-
bindingar þangað til eygir í ný tækifæri.
Starfsfólk á vinnumiðlun
ber sig að í atvinnuleit. M
Í ÁGÚST í fyrra voru 153skráðir atvinnulausir á Akur-eyri en í lok desember voruþeir orðnir 279. Kristján Þór
Júlíusson bæjarstjóri segir Akur-
eyrarbæ gera sitt til að bregðast við
þessum aðstæðum. „Það er alveg
ljóst að framkvæmdir Akureyrar-
bæjar árið 2003 verða verulega
miklar. Að því leyti mun Akureyr-
arbær leggja töluvert af mörkum til
að mæta samdrætti,“ segir Krist-
ján.
„Hins vegar álít ég það megin-
hlutverk sveitarfélaga að búa þann-
ig að gerð samfélagsins, að við get-
um sinnt okkar lögbundnu
verkefnum og sveitarfélögin sem
slík munu aldrei vinna bug á at-
vinnuleysi í samfélaginu. Grund-
vallaratriðið er að fyrirtækin í land-
inu gangi og sveitarfélögin eiga að
skapa fyrirtækjum og einstakling-
um þann grunn að þau geti þrifist
innan sinna vébanda. Við tökum
auðvitað þátt í samfélaginu og
reynum að leggja okkar af mörkum
eins og við getum.“ Krist
fjölgun atvinnulausra e
verið í samræmi við þró
fjölda. Hann segir íbúafj
aukist umfram þá sem lei
ar. „Ég er ekki að draga fj
það að vissulega er fólk s
sárt að binda. Eitt af m
verkum sveitarfélaga h
örófi alda verið að anna
færslu fólks.“
Karólína Gunnarsdóttir
stjóri fjölskyldudeildar h
eyrarbæ, tók í sama st
rauninni höfum við ekki
mikil merki um aukið atv
Við vorum að gera upp j
þar eru kannski fyrstu vís
ar um aukið atvinnuley
styður þá tilfinningu sem
um,“ segir Karólína. F
fremst óskar fólk eftir fjá
um stuðningi félagsmála
að sögn Karólínu. „Önnu
mál koma kannski síðar. Þ
missir vinnuna er það bja
að byrja með.“
Sveitarfél
auknu a
ÞEIR sem missa vinnuna,
launafólk og sjálfstætt sta
einstaklingar, eiga rétt á a
leysisbótum að uppfylltum
ákveðnum skilyrðum.
1. Fyrst þarf að sækja um
vinnuleysisbætur og at
hjá vinnumiðlunum í þ
dæmi sem einstaklingu
í eða hefur fasta búsetu
2. Fræðslufundur er hald
vegum vinnumiðlunar
byggðum landsins. Á s
stöðum er um hópfund
ræða en einstaklingsfu
smærri.
3. Skila þarf eftir það vot
fyrri atvinnuveitanda u
vinnu síðustu 12 mánu
eiga rétt á fullum bótu
4. Verktakar og sjálfstæð
vinnurekendur verða a
greitt tryggingagjald s
12 mánuði til að eiga ré
vinnuleysisbótum.
Auk þess verður að ver
að loka virðisaukaskat
númeri til að staðfesta
rekstri sé hætt.
5. Úthlutunarnefnd fer y
sóknir um atvinnuleysi
sem berast frá vinnum
Hún óskar eftir frekar
ingum, samþykkir eða
umsókn.
6. Greiðslur atvinnuleysi
Réttur til
LÆKKUN FLUGVALLARSKATTS
Halldór Ásgrímsson utanríkis-ráðherra hefur lýst þeirri af-stöðu á Alþingi að jafna beri
flugvallarskatta í millilandaflugi og
innanlandsflugi. Þetta vill ráð-
herrann gera með því að lækka skatt
á farþega í millilandaflugi til sam-
ræmis við það sem tíðkast í innan-
landsflugi, þ.e. úr 1.250 krónum í 165.
Í svari ráðherrans við fyrirspurn
Kristjáns Pálssonar alþingismanns
kom fram að utanríkisráðuneytið
væri í samstarfi við önnur ráðuneyti
að leita leiða til að þetta mætti verða.
Þessi afstaða utanríkisráðherra er
fagnaðarefni og vonandi að þessari
breytingu verði hrint í framkvæmd.
Með því kæmust íslenzk stjórnvöld
hjá málarekstri fyrir EFTA-dóm-
stólnum, en eins og komið hefur fram
hefur Eftirlitsstofnun EFTA (ESA)
kært íslenzka ríkið til dómstólsins
vegna mismunandi gjaldtöku í innan-
lands- og millilandaflugi. Að mati
stofnunarinnar brýtur þessi munur
gegn ákvæðum samningsins um Evr-
ópska efnahagssvæðið um að engin
höft skuli vera á frelsi borgara EES-
ríkja til að veita þjónustu í öðru ríki
en sínu eigin.
Burtséð frá alþjóðlegum skuld-
bindingum Íslands væri þessi breyt-
ing líka jákvæð vegna þess að verð
farseðla lækkaði, fleiri erlend flug-
félög kynnu að sjá sér akk í að fljúga
hingað og þannig ykist samkeppni í
flugi, erlendum ferðamönnum fjölg-
aði og tekjur samfélagsins af þeim
ykjust.
Þá þarf ekki að spyrja að því að
lækkun flugvallarskattsins í milli-
landaflugi yrði búbót fyrir íslenzka
ferðalanga, að sjálfsögðu að því
gefnu að flugfélög og ferðaskrifstof-
ur reyndu ekki að hækka fargjöld sín
á móti, sem stundum er ákveðin
freisting þegar skattar á tiltekna
vöru eru lækkaðir. Vaxandi sam-
keppni í millilandafluginu kæmi þó
væntanlega í veg fyrir slíkt.
Tekjurnar af flugvallarskattinum
renna til flugmálaáætlunar og hafa
einkum verið nýttar til uppbygging-
ar flugvalla fyrir innanlandsflug.
Samkvæmt tölum frá Flugmála-
stjórn skilaði flugvallarskattur sam-
tals 670 milljóna króna tekjum árið
2001. Þar af komu 616 milljónir frá
farþegum í millilandaflugi en 54
milljónir frá farþegum í innanlands-
flugi. Hins vegar fékk Keflavíkur-
flugvöllur einungis úthlutað 64 millj-
ónum króna af flugmálaáætlun árið
2000 en meginhluti fjárins rann til
framkvæmda á innanlandsflugvöll-
um.
Sturla Böðvarsson samgönguráð-
herra orðaði það svo í samtali hér í
blaðinu 28. janúar sl. að ekki veitti af
þessum tekjum til að standa undir
rekstri flugvalla í landinu. Sturla
sagðist jafnframt telja réttlætanlegt
að farþegar um Keflavíkurflugvöll
greiddu fyrir uppbyggingu á innan-
landsflugvöllum og fyrir bætt flug-
öryggi, „enda noti þeir flugvellina
talsvert á ferðum sínum um landið“.
Síðastnefnda atriðið er hæpið hjá
ráðherranum; ótalmargir, sem
ferðast með millilandaflugi, nota inn-
anlandsflugið ekki neitt. Með núver-
andi kerfi eru farþegar í millilanda-
flugi að niðurgreiða þjónustu fyrir
farþega í innanlandsflugi, í stað þess
að sá borgi fyrir þjónustuna, sem
nýtur hennar.
Samgönguráðherra virðist sömu-
leiðis horfa framhjá því að það er nær
að reyna að auka ferðamannastraum-
inn og skapa þannig ríkinu nýja
tekjustofna, t.d. af virðisaukaskatti
sem allir greiða, en að leggja sér-
stakar hömlur á millilandaflugið í
formi skatta.
ATVINNULEYSI ÁHYGGJUEFNI
Vaxandi atvinnuleysi er áhyggju-efni. Það þarf hins vegar ekki að
koma á óvart. Þeir sem fylgjast með
framvindu atvinnu- og viðskiptalífs
hafa lengi fundið að smátt og smátt
væri að hægja á og fyrirsjáanlegt að
aukning yrði á atvinnuleysi. En nú er
það byrjað að koma óþyrmilega við
fólk.
Óneitanlega er nokkur þversögn í
því, að á sama tíma og atvinnuleysi
eykst verulega skuli harðar deilur
standa um réttmæti virkjanafram-
kvæmda á Austurlandi og byggingu
álvers á Reyðarfirði. Ef þessar fram-
kvæmdir væru ekki í sjónmáli væri
ástandið ennþá verra. Hér er ekki um
séríslenzkt fyrirbæri að ræða. Þvert á
móti er ástandið betra hér en víðast
annars staðar.
Miklar vonir eru bundnar við að
framkvæmdirnar fyrir austan hleypi
nýju lífi í efnahagslíf þjóðarinnar.
Þess er líka vænzt að sú niðurstaða,
sem fengizt hefur varðandi Norð-
lingaölduveitu, verði til þess að fram-
kvæmdir geti hafizt við stækkun ál-
vers á Grundartanga. En þessar
framkvæmdir fara ekki í fullan gang á
einni nóttu. Fleira þarf til að koma.
Augljóst er að ákveðinn vilji er fyrir
því hjá ríki og sveitarstjórnum að
flýta opinberum framkvæmdum til
þess að auka umsvif á vinnumarkaði.
Tæpast leikur nokkur vafi á því, að
slíkar aðgerðir eru nauðsynlegar.
Styrkleiki krónunnar er kominn á
það stig, að sjávarútvegurinn og aðrar
útflutningsgreinar eru að lenda í
ákveðnum vandræðum. Margir spyrja
hvenær Seðlabankinn bregðist við
með umtalsverðum vaxtalækkunum.
Atvinnuleysi kemur verst við ungt
fólk og fólk með takmarkaða mennt-
un. Fyrir unga fólkið, sem hefur ekki
kynnzt öðru en velgengni, er atvinnu-
leysi meiri háttar áfall. En atvinnu-
leysið kemur við fleiri vegna þess, að
einhverjir verða að hlaupa undir
bagga. Nú á dögum eru skuldbinding-
ar af margvíslegu tagi miklar og verði
fólk tekjulaust í marga mánuði skap-
ast vandamál, sem stundum eru ill-
leysanleg. Að ekki sé talað um þau
erfiðu tilfinningalegu og sálrænu
áhrif, sem atvinnuleysi hefur á fólk.
Við höfum ekki orðið fyrir neinum
meiriháttar áföllum í sjávarútvegi,
sem fyrr á tíð var ástæðan fyrir því, að
atvinnuleysi jókst meir en þjóðin gat
sætt sig við.
Við eigum að geta stöðvað þá þróun,
sem nú stendur yfir í átt til aukins at-
vinnuleysis, í fæðingu. En til þess þarf
samstillt átak opinberra aðila og at-
vinnulífsins í heild.