Morgunblaðið - 05.02.2003, Page 29

MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 5. FEBRÚAR 2003 29
Í MORGUNBLAÐINU sl.
laugardag birtist frétt um, að
dómsmálaráðherra, Sólveig
Pétursdóttir, hefði kynnt í rík-
isstjórninni frumvarp, sem hún
hygðist flytja sem stjórnar-
frumvarp á Alþingi um breyt-
ingu á lögum um lögmenn.
Samkvæmt þeim lögum er það
nú eitt af skilyrðum þess að
geta öðlast málflutningsrétt-
indi hér á landi, að „hafa lokið
embættisprófi í lögfræði við
Háskóla Íslands“. Síðan er
heimilað að leggja að jöfnu
próf frá öðrum háskóla, ef sér-
stök prófnefnd telur sýnt að
umsækjandi hafi næga þekk-
ingu á íslenskum lögum. Er
nefndinni heimilað að láta um-
sækjanda gangast undir sér-
stakt próf á sínum vegum í
einni eða fleiri lögfræðigrein-
um.
Ráðherrann leggur til að
þessu verði breytt þannig, að
þeir geti öðlast þessi réttindi,
sem hafa lokið „fullnaðarnámi í
lögfræði með embættis- eða
meistaraprófi við lagadeild há-
skóla, sem viðurkenndur er af
menntamálaráðuneytinu sam-
kvæmt lögum um háskóla“. Í
athugasemdum með frumvarp-
inu kemur fram, að breytingin
sé lögð til, þar sem Háskóli Ís-
lands sé ekki lengur eini há-
skólinn á Íslandi sem kenni
lögfræði. Frumvarpið lýtur að
því að gera hin almennu
menntunarskilyrði þannig úr
garði, að íslenskum háskólum
skuli ekki mismunað.
Sjálfsögð breyting
Allir venjulegir menn sjá, að
breytingin sem ráðherra vill
gera er sjálfsögð. Það kemur
auðvitað ekki til greina að mis-
muna íslenskum háskólum í
þessu efni. Ákvæðið um að
leggja megi að jöfnu próf frá
öðrum háskóla en HÍ ef próf-
nefnd fellst á það er að sjálf-
sögðu ófullnægjandi. Slíka und-
anþágu verður að taka til
afgreiðslu um hvern umsækj-
anda sérstaklega og það yrði
lagt í hendur þessarar sérstöku
nefndar að meta hvern og einn
þeirra, efir atvikum með því að
leggja fyrir hann sérstakt próf.
Að óbreyttum lögum yrði það
þá námið við lagadeild HÍ sem
yrði haft til viðmiðunar í starfi
nefndarinnar. Þannig væri
þeirri deild fengið vald til að
ákveða almennt fyrirkomulag
náms í lögfræði, líka við aðra
skóla en HÍ.
Svona mismunun í lögum fer
vafalítið gegn jafnræðisreglu
65. gr. stjórnarskrárinnar.
Nemendur frá öðrum skólum
en HÍ gætu því sótt réttindi sín
til dómstólanna ef á þyrfti að
halda. Ekki er nein ástæða til
að draga breytinguna á lög-
unum á langinn, enda hlýtur
löggjafinn að leggja metnað
sinn í að ákvæði almennra laga
uppfylli kröfur stjórnarskrár-
innar. Í orðalagi þeirra má því
ekki felast neinn vafi á, að
nemendur annarra skóla en HÍ
muni við námslok uppfylla þær
menntunarkröfur sem lög gera
ráð fyrir, þegar um lögfræð-
inga ræðir. Raunar er nauð-
synlegt að huga sem fyrst líka
að breytingum á orðalagi dóm-
stólalaga um menntunarskil-
yrði þess að geta orðið dómari,
þó að núverandi orðalag sé
sjálfsagt efnislega fullnægjandi
fyrir laganema í öðrum skólum
en HÍ. Sama gildir um önnur
lagaákvæði, þar sem að þessu
kann að vera vikið.
Svo augljóst sem þessi sjón-
armið ættu að vera, virðist
Jakob Möller hæstaréttarlög-
maður ekki koma auga á þau.
Hann skrifar grein í Morgun-
blaðið í gær og telur þar frum-
varp ráðherrans ónauðsynlegt
„sé fyrirætlan ráðherrans ekki
sú að draga verulega úr þeim
kröfum sem lögmenn og dóm-
arar þurfa að uppfylla“, eins og
hann kemst að orði.
Ég hef líka fyrir því heim-
ildir, að forseti lagadeildar HÍ,
prófessor Eiríkur Tómasson,
freisti þess nú að koma í veg
fyrir þessa sjálfsögðu laga-
breytingu með því að hafa áhrif
á alþingismenn í stjórnarflokk-
unum. Eiríkur skrifaði reyndar
sérkennilega grein í Morgun-
blaðið sl. mánudag, þar sem
hann segist yfirleitt telja sam-
keppni af hinu góða, en það
gildi ekki á því sviði sem hann
starfar á, í lagakennslu. Það
bíður betri tíma að fjalla um
þau sjónarmið prófessorsins.
Almennar reglur
eða forréttindi
Prófessorar í lögfræði og
hæstaréttarlögmenn ættu öðr-
um mönnum fremur að bera
skynbragð á þýðingu þess að
reglur samfélagsins séu al-
mennar en ekki hannaðar fyrir
mismunun og forréttindi. Lög-
mætið ættu þeir að þekkja bet-
ur en aðrir. Það er því með
ólíkindum, að slíkir menn skuli
í þessu málefni krefjast for-
réttinda til handa tilteknum
háskóla. Það er eins og allur
fróðleikur og vísindaleg hlut-
lægni hverfi þeim úr augsýn,
þegar þeir taka til við að
vernda hagsmuni, sem hugnast
þeim.
Ráðagerð Jakobs um að það
sé til þess fallið að draga úr
kröfum um menntun, að við-
urkenna nám úr öðrum skólum
en HÍ, eru í besta falli ósmekk-
legar. Þær eru örugglega rang-
ar. Kannski telur hann líka, að
menntun við lagadeild HÍ hafi í
gegnum tíðina uppfyllt þær
gæðakröfur sem hann vill gera
til almennrar menntunar hjá
lögfræðingum. Sumir telja það
orka tvímælis. Sjálfur tel ég,
að stofnun lagadeildar við Há-
skólann í Reykjavík hafi nú
þegar haft jákvæð áhrif á laga-
kennsluna við HÍ. Því fagna ég
af heilum hug. Við lagadeild
HR eru gerðar miklar kröfur
til nemenda. Sá hópur, sem hóf
námið við deildina sl. haust á
fyrsta starfsári hennar hefur
það sem af er lagt hart að sér
og staðið sig með afbrigðum
vel. Við kennararnir við deild-
ina höfum reynt að leggja okk-
ur fram við að efla áhuga
þeirra á lögfræðinni og hvetja
þá til dáða. Við teljum okkur
ná góðum árangri, þegar nem-
endur okkar standast þær ríku
kröfur sem til þeirra eru gerð-
ar.
Ég hvet alla alþingismenn,
hvort sem þeir styðja ríkis-
stjórnina eða ekki, til að veita
þessari sjálfsögðu lagabreyt-
ingu brautargengi.
Kröfur um
forréttindi
Eftir Jón Steinar
Gunnlaugsson
„Reglur
sam-
félagsins
þurfa að
vera al-
mennar en ekki hann-
aðar fyrir mismunun
og forréttindi.“
Höfundur er prófessor í lögfræði
við Háskólann í Reykjavík.
vegna mikils fjölda fólks sem
þangað sækir aðstoð. Í janúar hafi
verið haldnir allt upp undir fjórir
fundir á dag með fólki sem hefur
skráð sig atvinnulaust. Mikið hafi
verið að gera við að uppfræða fólk
um þá kosti sem séu í stöðinni.
Verktakar stundum réttlausir
Fólk sem skráir sig atvinnulaust
er í mismunandi stöðu samkvæmt
fulltrúum vinnumiðlananna. Ketill
segir verktaka og sjálfstæða at-
vinnurekendur ekki hafa rétt á at-
vinnuleysisbótum hafi þeir ekki
greitt tryggingagjald síðustu tólf
mánuði. Einnig þurfi að leggja
fram staðfestingu á lokun virðis-
aukaskattsnúmers og sýna þannig
fram á að starfsemi sé hætt. Þetta
verði að vera á hreinu. Hann segir
koma fyrir að einstaklingar, sem
ekki uppfylli þessi skilyrði, komi á
vinnumiðlunina og sæki um at-
vinnuleysisbætur en ekki sé annað
hægt en að vísa þeim til fé-
lagsþjónustu viðkomandi sveitar-
félags. Alltaf sé ákveðin áhætta að
fara út í verktakavinnu.
Svæðisvinnumiðlanirnar eru
líka þjónustustofnanir fyrir at-
vinnurekendur. Þar geta þeir aug-
lýst eftir starfsfólki til vinnu. Hel-
ena Karlsdóttir segir misjafnt hve
mikið atvinnurekendur nýti sér
þessa þjónustu og þegar illa árar
berist fáar fyrirspurnir. Undir
þetta tekur Erla Hrönn og segir
hreyfinguna í dag vera litla. Mikil-
vægast sé að fólkið sjálft sæki um
vinnu og gefi upplýsingar um
framgang atvinnuleitar til svæð-
ismiðlunar viðkomandi svæðis.
Verða að þiggja vinnu
Ketill segir reynt að verða við
óskum atvinnurekandans eins og
mögulegt sé. Jafnvel býður skrif-
stofan upp á að taka fólk í at-
vinnuviðtöl fyrir atvinnurekendur
þótt það sé lítið notað.
Hann segir að ef einstaklingi á
atvinnuleysisskrá sé boðið starf
verði hann í rauninni að þiggja
það. Hann hefur ekkert val um að
afþakka starf einu sinni eða tvisv-
ar. Ef starf er afþakkað þarf að
gefa skriflega skýringu á ástæðum
þess og hún er lögð fyrir úthlut-
unarnefnd atvinnuleysisbóta. Þar
getur verið tekið á málinu þannig
að viðkomandi er tekinn af bótum.
Aðspurður segir Ketill reynt að
taka tillit til bakgrunns viðkom-
andi og ekki sé leikið með það að
bjóða fólki starf sem sé gjörólíkt
því sem það vann áður. Reynt sé
að hafa þetta sem manneskjuleg-
ast þó aldrei sé hægt að uppfylla
óskir allra.
Styrkja fólk á námskeið
Ýmis úrræði eru til staðar til að
halda fólki virku í leit sinni að at-
vinnu og reynt að styðja við bakið
á því. Allar svæðismiðlanirnar eru
sjálfar með námskeið fyrir at-
vinnulausa. Erla Hrönn segir
Vinnumiðlun höfuðborgarsvæðis-
ins borga allt að 25% af verði nám-
skeiða sem fólk sækir utan svæð-
isskrifstofunnar á meðan það
leitar að vinnu. Það geta þá verið
námskeið til endurmenntunar eða
starfsþjálfunar og hjálpað fólki að
nýta tímann.
Helena segir erfiðara að halda
námskeið fyrir fólk í fámennum
bæjum þar sem færri einstakling-
ar séu atvinnulausir en t.d. á Ak-
ureyri. Einnig sé erfiðara að fá að-
ila til að halda þar námskeið. Hún
segir það þó gert af og til og nú er
í undirbúningi námskeið fyrir utan
Akureyri.
Oftast er miðað við að einstak-
lingur sem hefur verið í atvinnu-
leit í þrjá mánuði eigi rétt á að
sækja þessi námskeið; bæði á veg-
um vinnumiðlunar og eins nám-
skeið sem haldin eru annars stað-
ar. Ketill segir vinnumiðlun
Suðurnesja greiða allt að fjórð-
ungi námskeiðsgjaldsins en sú
upphæð má ekki vera hærri en
50.000 krónur. Hann segir stétt-
arfélög greiða allt að helming af
gjaldi námskeiðsins og þá greiði
þátttakandinn sjálfur fjórðung.
Þetta skiptist því á milli vinnu-
miðlana, stéttarfélaga og bóta-
þega.
Einnig eru haldin sérstök nám-
skeið fyrir ákveðna hópa, t.d. ungt
fólk. Ketill segir að þá verði þeir
sem lengst hafa verið atvinnulaus-
ir, og lengur en þrjá mánuði, að
sækja það námskeið og taka þátt í
því sem þar fer fram. Ekki sé
hægt að afþakka það nema stað-
fest sé að viðkomandi hafi fengið
starf og sé á leið út á vinnumark-
aðinn aftur.
Kvarta yfir skriffinnsku
Þeir sem aðstoða fólk í atvinnu-
leit segja það kannski erfiðast fyr-
ir flesta að stíga það skref að skrá
sig atvinnulaust. Ketill segir einn-
ig að mörgum finnist þetta mikil
skriffinnska og mörg skilyrði sem
þurfi að uppfylla. Hann segir sem
betur fer í endurskoðun að ein-
falda umsóknareyðublöð sem geri
þetta ferli einfaldara. Mikill tími
fari í að aðstoða fólk með útfyll-
ingu skjala og því geti þetta virk-
að fráhrindandi.
Mikill fjöldi umsókna um at-
vinnu og atvinnuleysisbætur hefur
borist á skrifstofur vinnumiðlan-
anna nú í janúar. Að mati við-
mælenda Morgunblaðsins er skýr-
inganna að leita bæði í
árstíðabundinni sveiflu, sem alltaf
er í janúar, og samdrætti í at-
vinnulífinu. Þeirra markmið sé
fyrst og fremst að aðstoða þá ein-
staklinga sem þurfi að leita sér að-
stoðar við þessar aðstæður. Ekk-
ert kerfi sé fullkomið en allt sé
reynt til að gera fólki kleift að
bjarga sér meðan enga vinnu sé að
fá.
Morgunblaðið/Kristinn
höfuðborgarsvæðisins leiðbeinir fólki hvernig það sækir um atvinnuleysisbætur og
ikill fjöldi leitar þangað dag hvern. Myndin var tekin á vinnumiðluninni í gær.
tján segir
ekki hafa
óun íbúa-
ölda hafa
iti aðstoð-
fjöður yfir
sem á um
meginhlut-
hefur frá
ast fram-
r, deildar-
hjá Akur-
treng. „Í
i enn séð
vinnuleysi.
janúar og
sbending-
ysi. Þetta
m við höf-
Fyrst og
árhagsleg-
ayfirvalda
ur vanda-
Þegar fólk
artsýnt til
Karólína segir að fólk leiti oft að-
stoðar of seint en bætir við, að þeir
sem séu vanir að vinna búist jafnan
við því að fá fljótt nýja atvinnu. Hún
segir grundvallaratriði fyrir at-
vinnulausa að skrá sig strax til þess
að þeir fái sem besta aðstoð.
Helgi Helgason, bæjarritari í Ár-
borg, segir aukið atvinnuleysi ekki
hafa verið sérstaklega tekið fyrir á
fundum. Hins vegar sé málið mikið
rætt. Hann segir venjuna á svæðinu
þá að atvinnuleysi sé meira yfir há-
vetur en á sumrin. Hann segir
framhaldið þó ekki alslæmt. „Það
eru heilmiklar framkvæmdir á döf-
inni hjá sveitarfélaginu.“ Til stend-
ur að byggja við sjúkrahúsið,
byggja nýtt íþróttahús við Fjöl-
brautaskólann ásamt því að byggja
nýja skólabyggingu á svæðinu.
Félagsþjónustan á Selfossi finn-
ur greinilega fyrir auknu atvinnu-
leysi milli ára. Aukning á fjölda
mála hjá Félagsmálastofnun milli
áranna 2001 og 2002 er 60%. Árið
2001 komu 79 mál fyrir en þeim
fjölgaði í 126 árið 2002. Aukning
fjárhagsaðstoðar jókst um 95% á
milli ára, fór úr 13 milljónum í rúm-
ar 25 milljónir. „Við finnum mikinn
mun. Það er mjög mikil aðsókn í fé-
lagsþjónustuna af þeim sem eru at-
vinnulausir,“ segir María Braga-
dóttir, framkvæmdastjóri félags-
og fræðslusviðs Árborgar. „Það er
að aukast að fólk komi og óski eftir
aðstoð því það á ekki fyrir mjólk og
brauði og það er nýtt líka.“ María
segir jafnframt að neyðarfjárhags-
aðstoð hafi aukist stórlega og býst
við áframhaldandi aukningu.
Hjördís Árnadóttir, félagsmála-
stjóri Reykjanesbæjar, segist
greinilega finna fyrir aukningu at-
vinnuleysis. Í ágúst á síðasta ári
voru 152 atvinnulausir í Reykja-
nesbæ en í desember töldu þeir 325.
„Það er alveg ljóst að það er ein-
hver aukning. Við erum reyndar
alltaf svolítið á undan hér suður
með sjó. Viðbrigðin voru meiri hjá
okkur fyrir jól en við finnum ennþá
fyrir aukningu,“ segir Hjördís.
lög finna fyrir
atvinnuleysi
bæði
arfandi
atvinnu-
m
m at-
tvinnu
ví um-
urinn býr
u.
dinn á
í stærri
stærri
di að
undi í
ttorði frá
um fulla
ði til að
um.
ðir at-
að hafa
síðustu
étt á at-
ra búið
tts-
a að
yfir um-
isbætur
miðlun.
ri upplýs-
a hafnar
isbóta
miðast við fyrsta dag sem ein-
staklingur er skráður atvinnu-
laus hjá vinnumiðlun. Greitt er
út á hálfs mánaðar fresti.
7. Einstaklingar þurfa að skrá sig
atvinnulausa á hálfsmánaðar
fresti séu þeir virkir í atvinnu-
leit. Annars vikulega. Þá halda
þeir rétti til atvinnuleysisbóta.
8. Sá sem er án vinnu þarf að
þiggja það starf sem honum er
boðið. Ef ekki þá er óskað eftir
skriflegum skýringum og met-
ur úthlutunarnefnd hvort þær
eru teknar gildar. Ef ekki miss-
ir viðkomandi bótarétt.
9. Þeir sem eru á atvinnuleys-
isbótum geta nýtt tímann til
endurmenntunar og starfs-
þjálfunar með því að sækja
námskeið. Þátttakendur eru
styrktir til þess af vinnumiðlun
og e.t.v. stéttarfélagi.
10. Hægt er að skylda þá sem hafa
verið atvinnulausir lengur en
þrjá mánuði til að sækja nám-
skeið sem miðast af þeirra
þörfum, t.d. ungt fólk. Þurfa
þeir að taka virkan þátt í því
nema ef staðfest er að viðkom-
andi hafi fengið vinnu.
11. Svæðisvinnumiðlanir út um allt
land hafa það hlutverk að að-
stoða fólk með vandamál sem
snúa að atvinnuleit og atvinnu-
leysisbótum.
atvinnuleysisbóta