Morgunblaðið - 04.04.2003, Blaðsíða 28

LISTIR
28 FÖSTUDAGUR 4. APRÍL 2003 MORGUNBLAÐIÐ
TVEIR hátindar úr klassíkinni,
kraftmikill æsku-Strauss, ungur
heimsspilari og ástsæll stjórnandi
– allt sameinaðist um að „trekkja“
á tónleika Sinfóníuhljómsveitar-
innar í gær, enda kom fullhýsi Há-
skólabíós víst engum á óvart. Mið-
að við alkunnu stríðsfákana tvo
sem á eftir fóru var óneitanlega
nýjabrum að Makbeði Richards
Strauss frá 1888, en e.t.v. helg-
aðist valið að hluta af rómaðri ný-
liðinni uppsetningu Íslenzku óp-
erunnar á samnefndu verki Verdis.
Tónaljóð Strauss Op. 23 var
frumraun hans í þeirri grein sem
Liszt ruddi fyrst braut; 20 mínútur
sneisafullar af safaríkri músík með
„flestallt úti“ eins og organistar
myndu segja. Það sem kynni að
vanta upp á klassískt jafnvægi
bættist yfrið upp með fersku hug-
viti og ómældum krafti, og ekki að
tilefnislausu ef horft er til hins
skamma en blóði drifna ferils
Makbeðhjóna, upptendraðs af
„hvelfandi metnaði“ er lauk með
bitrum enda, eins og glöggt mátti
heyra á tónlistinni. Hvort Strauss
hafi þekkt óperu Verdis frá 1847
skal ósagt. Aftur á móti minnti
einn staður anzi sláandi á „korða-
lögin“ í Rómeó & Júlíu-forleik
Tsjækovskíjs frá 1869, þótt sjálf-
sagt sé það tilviljun. Allt um það
var hressilega leikið og slagverkið
ekki sparað undir lokin.
Fiðlukonsert Brahms er jafn-
aldri fiðlukonserts Tsjækovskíjs
(1878) og myndar ásamt Beetho-
venkonsertinum óskoraðan hæstan
þrídrang rómantískra verka fyrir
einleiksfiðlu og hljómsveit. Í hlut-
falli við djarft hraðaval Petris Sak-
aris í 5. Beethoven eftir hlé var
tempóið furðusettlegt, einkum í I.
þætti, en ekki til vanza. Það fór
verkinu vel að leyfa hendingum að
„anda“, og fínleg mótun Joshuas
Bells gat hljómað eins og strokið
kínverskt postulín, þótt ekki skorti
heldur fírugan eldmóð á forte-köfl-
um. Hápunktur einleiksins var tví-
mælalaust kadenzan í síðasta
hluta, samin af Bell sjálfum eins
og sjálfsagt þótti forðum tíð en
heyrir nú til undantekninga. Hún
var ekki aðeins undralipurt leikin
heldur einnig merkilega vel samin
og myndaði harmóníska, tiktúru-
lausa en samt persónulega heild –
án óviðeigandi útúrdúra frá efni-
viði þáttarins.
Hunangsangandi óbó-kavatína
Daða Kolbeinssonar leiddi dáfagr-
an kórsöng tréblásara í upphafi II.
þáttar, sem einleiksfiðlan lagði svo
nánar út af. Eðalbor-
inn leiðslutónn Bells
gældi við hlustendur
og tældi, líkt og dún-
húðaðir gullhamrar
innblásins elskhuga
við spegilslétt Alpa-
vatn um sólarlag. Sí-
gaunadeild Brahms
tók svo við í lokaþætt-
inum með því sem
kallað hefur verið
djass rómantíska
skeiðsins, og náðu þar
einleikari og hljóm-
sveit svo vel saman í
eggjandi samleik að
stappaði nærri ástum samlyndra
hjóna, jafnvel þótt sólistinn hefði
stundum mátt móta hrynhliðina
aðeins ákveðnar – og kannski með
ögn hreinni inntónun á stöku stað.
En þvílíkt heifetzkt lýtaleysi hefði
sjálfsagt aftur dregið úr háskan-
um.
Örlagasinfónía Beethovens fór
að mínu viti ekki alveg nógu vel út
úr tempóvali stjórnandans, sem út
í gegn var í hressilegasta lagi, sér-
staklega í jaðarþáttum. Þótt
merkilegt mætti heita hvað hljóm-
sveitin hélzt vel saman á hálfgerð-
um uppmælingahraða stjórnand-
ans – að ekki sé talað um
furðudjúpa dýnamíska mótun mið-
að við aðstæður – var útkoman
ekki með öllu laus við streitu er
gat jafnvel jaðrað við felmtur.
Ekki ber í sjálfu sér að lasta
fjör og lífsþrótt, en frekar hefði
undirritaður kosið meiri yfirvegun,
meitlaðri rytma, tærari kontra-
punkt og magnaðri mystík, sem
átti stundum til að skolast út með
baðvatninu í öllum hamaganginum.
Af eldmóði og ástúð
TÓNLIST
Háskólabíó
R. Strauss: Makbeð. Brahms: Fiðlukons-
ert. Beethoven: Sinfónía nr. 5 í c-moll.
Joshua Bell, fiðla; Sinfóníuhljómsveit Ís-
lands. Stjórnandi: Petri Sakari. Fimmtu-
daginn 3. apríl kl. 19:30.
SINFÓNÍUTÓNLEIKAR
Ríkarður Ö. Pálsson
Joshua Bell Petri Sakari
GÖNGUGRIND fyrir full-orðna er meðal þeirra far-artækja sem Ilmur Stef-ánsdóttir hefur skapað
fyrir sýninguna Mobiler sem verður
opnuð á Kjarvalsstöðum í dag, og
hún rennir sér fram og aftur í henni
um ganginn eða miðrýmið í safninu
þegar ljósmyndarinn dregur upp
myndavélina. Á sýningunni má sjá
nokkur umbreytt farartæki sem
Ilmur hefur smíðað af mikilli útsjón-
arsemi og hugmyndaauðgi, eins og
hennar er von.
„Sýningin er búin að þróast lengi í
hausnum á mér – og í mörg ár er ég
búin að veita farartækjum athygli
sem eru ekki alveg hefðbundin. Mig
langaði til að búa til eins konar jað-
arfarartæki, sem sum hver eru
næstum því ekki nothæf,“ segir Ilm-
ur og tekur sem dæmi þrekhjól á
hjólum. „Í því felst auðvitað ádeila á
af hverju maður fer ekki bara út að
hjóla, í stað þess að sitja inni og
svitna á þrekhjólinu. Ég er líka með
hækjur á hjólum, sem er dálítið
kaldhæðnislegt, vegna þess að þeir
sem eru fótbrotnir eða þurfa á hækj-
um að halda af ýmsum ástæðum, og
komast þess vegna hægt áfram,
ættu að komast aðeins hraðar yfir
með hækjur á hjólum. En á sama
tíma er ekki mikið öryggi í slíkum
hækjum.“
Má prófa farartækin
Á sýningunni má líka kynna sér
margvíslegar sögur tengdar far-
artækjum, sem Ilmur hefur rekist á
gegnum tíðina í fjölmiðlum og víðar.
Dæmi er saga af manni sem fór úr
hjólastól á hjólaskauta fyrir tilstilli
kraftaverkamanns, af manni sem
stelur jeppakerrum af áráttu og af
manni sem keypti strætó með það að
markmiði að borða hann á tveimur
árum. Þriðji þáttur sýningarinnar er
myndbandsverk, þar sem Ilmur sést
ferðast á farartækjunum sem nú eru
á Kjarvalsstöðum, einu af öðru, um
óbyggðir. „Ég sá einu sinni Buster
Keaton-mynd, sem fjallaði um mann
sem datt úr lest og fann á járnbraut-
arteinunum handknúið farartæki á
hjólum, sem hann komst áfram á.
Mig langaði að vinna með þessa hug-
mynd. Ég ímynda mér til dæmis að-
stæður þar sem bíllinn bilar uppi á
hálendinu og maður er ekki með
síma – þá væri nú gott að vera með
hjól í brjóstvasanum sem hægt væri
að skella undir skóna! Farartækin
geta þannig komið manni til bjargar,
en það er um leið mótsagnakennt,
því farartækin hjálpa manni misvel
áfram.“ Gestum sýningarinnar er
frjálst að reyna farartækin sér til
gamans. „Ég verð samt ekkert von-
svikin ef fólk prófar ekki, ég skil það
alveg,“ segir Ilmur. „Fyrir mig er al-
veg nóg að fólk hugsi um hvernig
það er að ferðast með svona far-
artæki.“
Heimur hversdagslegra hluta
Mörgum er minnisstæð fyrri sýn-
ingar Ilmar, þar sem hún sást fara í
sturtu undir vatnsflösku, skera ost-
inn með rakvél og raka sig undir
höndunum með ostskera. En hvern-
ig finnst henni Mobiler tengjast
fyrri sýningum sínum? „Ég er alltaf
að vinna með hluti úr daglegu lífi og
skoða þá í öðru samhengi, og þessar
sýningar koma auðvitað í framhaldi
hver af annarri. Ég hef alltaf haft
áhuga á hegðun fólks, sérstaklega ef
það hegðar sér eitthvað óvenjulega
og sérstakar ástæður eru fyrir því.
Það getur ruglað saman hlutum eins
og ostskera og rakvél, enda er í báð-
um tilfellum um einhvers konar hníf
að ræða og hreyfingin er svipuð.
Pælingin snýst um að ef ein stöð í
heilanum virkar ekki en hinar gera
það, er hægt að gera lítil mistök á
borð við þessi sem verða samt mjög
stór – það er ekki hægt að raka sig
undir höndunum með ostaskera.
Sýningin núna er í beinu framhaldi
af þessu, en hér einskorða ég mig við
eina tegund af tækjum. Núna vildi
ég bara gera hluti sem tilheyrðu ein-
um flokki – farartækjaflokknum,“
segir Ilmur. „Mér finnst það sér-
staklega skemmtilegt, af því að þau
eru hreyfanleg. Það er einhver
aksjón í gangi og skemmtileg til-
hugsun að fólkið fari á hreyfingu,
komist aðeins á flug.“
Ilmur Stefánsdóttir verður með
listamannsspjall í tengslum við sýn-
ingu sína á sunnudag kl. 15. Sýn-
ingin verður opin til 11. maí.
Á óhefð-
bundinni
ferð og flugi
ingamaria@mbl.is
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Ilmur Stefánsdóttir innan um farartækin sín á sýningunni Mobiler sem verður opnuð á Kjarvalsstöðum í dag.
Hækjur á hjólum og hjólastólar – Ilmur
Stefánsdóttir opnar sýninguna Mobiler á
Kjarvalsstöðum í dag. Inga María
Leifsdóttir sá Ilmi bregða sér á bak
nokkrum óvenjulegum farartækjum
og spjallaði um þau við hana.
KLASSÍSKI Listdansskólinn sýnir
afrakstur vetrarins í Íslensku óp-
erunni á morgun, laugardag, kl. 14.
Þema sýningarinnar er Þvottahúss-
ögur. Jákvæð hvatning og upp-
bygging nemenda í minni náms-
hópum er stór þáttur í starfi
skólans.
Morgunblaðið/Jim Smart
Dansað við
Þvottahússögur
Dansnemar í
Borgarleikhúsinu
NEMENDASÝNINGAR Jassball-
ettskóla Báru verða fimm að þessu
sinni, kl. 13 og 15, næstu tvo laug-
ardaga og 14. apríl kl. 20. Sýning-
arnar verða á Stóra sviði Borg-
arleikhússins og taka um 700
nemendur þátt. Þemað er að þessu
sinni ferðalag en yfirskrift dag-
skrárinnar er Heimsreisa. Ferðast
verður um heiminn í dansi og tónlist
og hefur hver hópur í skólanum
fengið ákveðið land til að vinna með.
Sýningin er sett upp sem „pakka-
ferðir“ þ.e Heimsreisa 1, Heims-
reisa 2 og Heimsreisa 3 og er nem-
endafjöldanum deilt niður á
sýningar.
Þess má geta að innritun í Jass-
ballettskóla Báru fyrir næsta skóla-
ár stendur yfir til 15. maí.