Morgunblaðið - 11.06.2003, Blaðsíða 6

FRÉTTIR
6 MIÐVIKUDAGUR 11. JÚNÍ 2003 MORGUNBLAÐIÐ
BJÖRN Bjarnason, dóms- og kirkju-
málaráðherra, segir hvítasunnudag
skilgreindan sem helgidag þjóðkirkj-
unnar og ekki verði gefin einhliða yf-
irlýsing um breytingu á helgidögum
þjóðkirkjunnar án samráðs við hana.
Samtök verslunar og þjónustu ætla
að óska eftir viðræðum við stjórn-
völd um hugsanlega rýmkun á af-
greiðslutíma verslana á helgidögum.
Halldór Reynisson hjá Biskupsstofu
segir þjóðkirkjuna ekkert hafa á
móti því að þessi mál verði skoðuð.
Lögreglan í Reykavík lokaði
þremur verslunum á hvítasunnudag
og vísaði viðskiptavinum út. Sam-
kvæmt lögum um helgidagafrið er
óheimilt að hafa matvöruverslanir
opnar á stórhátíðum. Undanþegin
því er hins vegar ýmis starfsemi eins
og bensínstöðvar, myndbandaleigur,
söluturnar, blómabúðir og verslanir
á flugvöllum og fríhafnarsvæðum.
„Það þarf líka að ræða hvert inn-
takið eigi að vera í helgidagahugtak-
inu; hvort það sé forsenda fyrir
helgidegi að ákveðnum verslunum sé
lokað. Álitaefnið snýst um það og
þetta er mál sem menn þurfa að
ræða,“ segir Björn.
Hann segir að allir eigi að fara að
lögum. „Það að menn séu ósáttir við
lög réttlætir ekki að brjóta í bága við
þau. Það verður að virða lögin og
stuðla þá að umræðum um málið sem
leiðir til breytinga ef vilji er til að
beita sér fyrir þeim. Þetta er við-
kvæmt mál sem sjálfsagt er að ræða
og skoða hvort nú séu önnur sjón-
armið uppi en árið 1997 þegar þessi
lög voru samþykkt.“ Ekki sé hægt að
líta á lög sem markleysu og hafa þau
að engu, þótt einhverjir séu ósáttir
með viss ákvæði þeirra. Slíkt sé ekki
til þess fallið að auðvelda mönnum að
komast að skynsamlegri niðurstöðu.
Eftir rökræðu um efnisatriði þessara
laga eins og annarra sé það svo Al-
þingis að taka ákvörðun um það,
hvort lögum skuli breytt eða ekki.
Misræmi í lögum
Emil B. Karlsson, hjá Samtökum
verslunar og þjónustu, segir að ósk-
að verði eftir viðræðum við stjórn-
völd um hugsanlega rýmkun á af-
greiðslutíma verslana, sem kveðið er
á um í lögum um helgidagafrið frá
árinu 1997. „Ástæðan er fyrst og
fremst sú að ákveðið misræmi er í
lögunum þar sem hægt er að selja
dagvörur í þjónustumiðstöðvum olíu-
félaganna en ekki heimilt að selja
sömu vörur í dagvöruverslunum.“
Þó að þessi lög séu einungis sex
ára gömul hafi átt sér stað mikil
breyting sem ekki var séð fyrir.
Bensínstöðvar séu núna farnar að
selja mikið af nauðsynlegum dagvör-
um sem ekki var áður.
Emil segir að ekki sé sama þörfin
og áður að verja helgidagana með
lögum og hvítasunnuhelgin sé mikil
ferðahelgi. Neytendur geri kröfu um
aðgang að ákveðinni grunnþjónustu.
Stjórnendur verslana hafi ekki ætlað
að brjóta landslög með því að hafa
opið þennan dag heldur haldið að
heimilt væri að hafa verslanir opnar
þennan dag.
Trúin sjálfsprottin
Halldór Reynisson, verkefnis-
stjóri fræðslu- og upplýsingasviðs
Biskupsstofu, segir það fyrst og
fremst ákvörðun aðila vinnumarkað-
arins í samráði við löggjafann að
ákvarða um frídaga fólks. Þjóðkirkj-
an geri í sjálfu sér enga aðrar kröfur
í sambandi við frídaga en að fólk geti
stundað sitt trúarlíf þannig að um
það ríki sæmilegur friður.
Hann segir trúariðkun fólks
byggða á þeirra eigin vali. „Því er
hægt að segja almennt, þótt ólík
sjónarmið finnast innan kirkjunnar,
að trúariðkun er sjálfsprottin og það
verður ekki sett um hana lög eða
reglur svo fólk skuldbindi sig til að
vera í fríi á ákveðnum dögum eða
megi ekki stunda þessa starfsemi
eða hina vegna þess að það eru helgi-
dagar.“
Halldór segir Íslendinga einnig
verða að horfa á aðra þjóðfélagsþró-
un. „Hér búa Íslendingar sem hafa
aðra siði og hætti en meirihlutinn,
sem er kristinnar trúar. Það er ekki
víst að þeir haldi þessa helgidaga.
Múslímar halda t.d. föstudaginn heil-
agan. Þess vegna tel ég, út frá for-
sendum trúarinnar, það hæpið að
fara að mælast til þess, að í lands-
lögum sé tilgreint hvaða dagar eigi
að vera frídagar og hverjir ekki. Í
eðli sínu er trúin eitthvað sem er
sjálfsprottið og fólk ástundar að eig-
in frumkvæði.“
Aðspurður hvort þjóðkirkjan muni
leggjast gegn breytingum í þá átt að
hvítasunnudagur verði undanskilinn
í lögum um helgidagafrið, segist
Halldór ekki geta svarað fyrir alla
presta eða starfsmenn kirkjunnar.
„Kirkjan hefur ekki tekið neina op-
inbera afstöðu í máli eins og þessu.
Þá tel ég almennt séð að helgidaga-
löggjöf og frídagar séu fyrst og
fremst spurning um vinnuvernd og
þjóni manneskjunni.“ Fólk verði
sannarlega að eiga einhvern tíma frí-
an til að vera með sjálfu sér og sínum
nánustu.
„Þjóðkirkjan hefur ekkert á móti
því að þessi mál verði skoðuð og það
færi fram upplýst orðræða hverra
hagsmuna er verið að þjóna með
þessum frídögum og helgidögum og
hverra ekki,“ segir Halldór.
SVÞ óska eftir viðræðum við stjórnvöld um rýmkun á afgreiðslutíma verslana
Ráðherra segir mál-
ið snúast um inntak
helgidagahugtaksins
Þjóðkirkjan ekki
á móti að málið
verði skoðað
Í GARÐYRKJUSTÖÐINNI Silfurtúni á Flúðum stend-
ur yfir uppskerutími á jarðarberjum en sá tími er jafn-
an um níu vikur, fram í viku af júlí. En einnig er all-
nokkur uppskera á haustin. Þau Örn Einarsson og
kona hans Marit fluttu inn 1.500 fermetra plasthús frá
Englandi árið 1996 og hófu ræktun jarðarberja sem
hvergi hafði þá verið gert í svo ríkum mæli. Þau seldu
síðan Olgu Lind Guðmundsdóttur og Eiríki Ágústssyni
garðyrkjusöðina snemma árs í fyrra, þeim leist vel á
þessa ræktun og ákváðu að auka hana. Keypt var 1.300
fermetra plasthús frá Hollandi í fyrra og eru því rækt-
uð jarðarber á 2.800 fermetrum í Silfurtúni nú. Græð-
lingarnir eru fluttir inn frá Hollandi og er skipt út ár-
lega. Þau segja þetta vera skemmtilega ræktun en
erfitt sé að keppa við innflutt jarðarber hvað verðlag
snertir. Ferskleiki þeirra jarðarberja sé það sem geri
gæfumuninn um að neytendur velji þau heldur, það
sem tínt er að morgni sé komið í verslanir á höfuðborg-
arsvæðinu um miðjan dag. Þau eru seld undir merkinu
silfurber. Einnig sé þeirra uppskera laus við eiturefni,
einungis fái plönturnar lítillega af áburði.
Þau Olga og Eiríkur rækta tómata í 2.200 fermetra
glerhúsum og einnig eru þau með útirækt á grænmeti.
Jarðarberin tínd að morgni
og komin í sölu að kveldi
Morgunblaðið/Sigurður Sigmundsson
Hjónin Olga Lind Guðmundsdóttir og Eiríkur Ágústs-
son í Silfurtúni í nýja jarðaberjahúsinu.
Hrunamannahreppi. Morgunblaðið.
Sprengjur eins og þessi eru viðkæmar fyrir höggi eftir áratugi á hafsbotni.
SPRENGJA úr bresku tundurdufli
kom í veiðarfæri Hvanneyjar
SF-51 sem var á humarveiðum á
Breiðamerkurdýpi á hvítasunnu-
dag. Talsverð hætta var á ferðum
þar sem gamlar sprengjur eru
orðnar viðkvæmar fyrir höggi, auk
þess sem sprengjan hefði hugs-
anlega geta sprungið er hún féll
ofan í lest skipsins. Sem betur fer
lenti hún þó ekki á hvellhettu sem
fest var við hana. Krafturinn í
sprengju af þessari gerð er slíkur
að spryngi hún á Skólavörðuholt-
inu, myndu rúður brotna í öllu
hverfinu að mati Gylfa Geirssonar
sprengjusérfræðings hjá Gæsl-
unni. Hann fór ásamt starfsfélaga
sínum Sigurði Ásgeirssyni til
Hafnar í Hornafirði til að eyða
sprengjunni. Um var að ræða
sprengiefnistunnu með 156 kg af
TNT úr bresku tundurdufli frá
tímum síðari heimsstyrjaldarinnar.
Skipstjóri Hvanneyjar hafði
samband við stjórnstöð Landhelg-
isgæslunnar að kvöldi hvítasunnu-
dags og tilkynnti um torkennileg-
an hlut sem hann hafði fengið í
veiðarfærin. Sprengjusérfræðing-
arnir fengu upplýsingar hjá skip-
stjóranum um útlit og stærð hlut-
arins og fékk hann leiðbeiningar
um hvernig ganga ætti frá honum
þar til komið væri að landi. Áhöfn-
in var send frá borði áður en hvell-
hettan og forsprengjan voru fjar-
lægðar. Sprengjan var síðan flutt
út fyrir bæinn þar sem henni var
eytt. Gríðarlegur fjöldi tundur-
dufla hefur komið í veiðarfæri ís-
lenska fiskiskipa í gegnum tíðina,
en Gæslan hefur eytt um 5–6.000
slíkum stríðsvopnum.
Fékk sprengju
í veiðarfærin
BANKARÁN hafa verið tíðari síð-
ustu tvo mánuði en Íslendingar eiga
að venjast, eða þrjú á tveimur mán-
uðum. Í apríl rændi 19 ára gamall
piltur útibú Sparisjóðs Hafnarfjarð-
ar við Reykjavíkurveg og tveimur
mánuðum síðar var hann handtekinn
og játaði rán í útibúi Landsbankans í
Grindavík. Í maí rændi piltur um tví-
tugt Sparisjóð Kópavogs.
Munu bankastofnanirnar breyta
innréttingum eða búnaði með ein-
hverjum hætti til að gera slík rán
erfiðari?
„Að sjálfsögðu hafa menn hugleitt
allt sem lýtur að umgjörð og öryggi
starfsmanna okkar. Þetta eru hlutir
sem eru í sífelldri endurskoðun,“
sagði Ingólfur Guðmundsson, að-
stoðarsparisjóðsstjóri Sparisjóðs
Kópavogs. Einhverjar breytingar
verði gerðar en þó ekki miklar. Ef
gjaldkerastúkur yrðu gerðar svo
rammgerðar að nánast ógerningur
væri að ræna úr þeim væri viss
hætta á að ofbeldi myndi aukast. Of-
beldið gæti t.d beinst gegn öðrum
starfsmönnum bankans.
Ingólfur sagði að rán væru graf-
alvarleg en honum finnst að viðbrögð
samfélagsins einkennist af því að
menn séu samdauna ástandinu. Rán-
ið á skyndibitastaðnum Subway í
Spönginni hafi verið háskalegt en
þar voru þrír starfsmenn neyddir
inn í frystiklefa af tveimur stúlkum.
Það atvik hafi verið mun alvarlegra
en ránið í sparisjóðnum.
Hætta á auknu ofbeldi
„Koma menn þá ekki bara með kú-
bein eða jafnvel haglabyssur?“ sagði
Þór Gunnarsson, sparisjóðsstjóri
Sparisjóðs Hafnarfjarðar. Aðspurð-
ur sagði hann að það væri enginn
vafi á því að ef umbúnaður um gjald-
kera væri rammgerðari myndu ræn-
ingjarnir grípa til harðara ofbeldis
en það væri stefna sparisjóðsins að
starfsfólk væri ekki sett í hættu. Og
ef það ætti að víggirða gjaldkera yrði
einnig að loka fyrir aðgang annarra
starfsmanna að þeim. Samskipti við
viðskiptavini yrðu einnig með allt
öðrum hætti og ekki víst að við-
skiptavinum myndi líka það. „Það
þarf að finna ákveðið jafnvægi milli
heiðarlegra viðskiptavina, sem eru
99,9% af hópnum, og svo hinna sem
eru ekki alveg með sjálfum sér,“
sagði hann.
Öryggismál í Landsbankanum í sí-
felldri endurskoðun. Halldór J.
Kristjánsson, bankastjóri Lands-
bankans, sagði að ekki hefði verið
tekin ákvörðun um breytingar í úti-
búinu í Grindavík. Það sé á hinn bóg-
inn gert ráð fyrir að endurnýja það
fljótlega og þá verði öryggismál tek-
in með í reikninginn. Hann vill þó
sem minnst ræða opinberlega um ör-
yggismál bankans.
Öryggismál bankastofnana eru í sífelldri endurskoðun
„Koma menn þá ekki
bara með kúbein?“