Morgunblaðið - 25.07.2003, Blaðsíða 32

UMRÆÐAN
32 FÖSTUDAGUR 25. JÚLÍ 2003 MORGUNBLAÐIÐ
Þ
að kemur alltaf fiðr-
ingur í magann á mér
þegar versl-
unarmannahelgin
nálgast. Að pakka
niður stuttbuxunum, smyrja nest-
ið og tékka á tjaldinu fylgir þess-
um tíma árs og því miður, að
kanna ástand pollagallans, því oft
vill nú dropa úr lofti á þessum
árstíma.
Frá því ég var fjórtán ára hef
ég flestar verslunarmannahelgar
sótt útihátíðir eða farið á aðra
staði þar sem fólk hefur safnast
saman hér og þar á landinu og er
svo heppin að eiga eingöngu góð-
ar minningar frá öllum þessum
hátíðum. Fyrst var það Laug-
arvatn 1988 og
í kjölfarið
fylgdu þrjár
góðar helgar í
Húnaveri. Þar
var mesta
stuðið og eng-
um fannst til-
tökumál að aka landið þvert og
endilangt til að skemmta sér í
góðra vina hópi norður í landi.
Svo var það Halló Akureyri ’96 en
eftir það lét ég staðar numið í
útihátíðunum þar til árið 2001. Þá
fór ég á mína fyrstu Þjóðhátíð í
Vestmannaeyjum.
Það hafði reyndar staðið til á
mínum fyrstu útihátíðarárum að
fara á Þjóðhátíð, en svo var alltaf
eitthvað eða einhver sem dró mig
annað. Sem er sennilega besta
mál, því að upplifa þjóðhátíð, vel
komin að þrítugu, var alveg ein-
stakt.
Áður en ég fór á Þjóðhátíð
hafði ég oft velt því fyrir mér
hvað það væri eiginlega við þessa
blessuðu hátíð sem fengi fólk til
að fara ár eftir ár til Eyja. Var
þessi útihátíð á einhvern hátt frá-
brugðin öðrum hátíðum? Var
þetta ekki bara ball, fyllirí og
sveitt nesti eins og á hverri ann-
arri hátíð? Eftir að hafa sjálf upp-
lifað þetta er svarið hreint og
klárt NEI. Hefðir hátíðarinnar
og stemmningin er mögnuð og er
sögð í þeim fjölmörgu Eyjalögum
sem samin hafa verið í gegnum
tíðina.
Þjóðhátíð er nefnilega alveg
sér á báti. Hvert ferðalag á
Þjóðhátíð byrjar með báts- eða
flugferð til Heimaeyjar. Alvöru
þjóðhátíðarfarar (ég þekki t.d.
nokkra sem eru búnir að fara 12–
15 sinnum í röð) fara með Herj-
ólfi og myndu ekki segja frá því
ef þeir tækju flug til Eyja. Spenn-
an stigmagnast um borð þegar
ferjan nálgast eyjarnar og Eyja-
lögin eru rauluð á leiðinni. Eða
eins og segir í texta þjóðhátíð-
arlagsins í ár:
Eyjan sem eitt sinn undir ösku lá
þar lifna vonir við og lífsins þrá
og ég nálgast þig fagra Heimaey.
Á hafnarbakkanum tekur við
úthlutun farangurs og þegar allir
hafa tekið föggur sínar er hoppað
upp í hina frumlegu bekkjarbíla
og rennt inn í Herjólfsdal við
dynjandi Eyjatónlist.
Fólk á öllum aldri sækir hátíð-
ina og hlýðir á skemmtilega dag-
skrá fram á kvöld.
Þessu andrúmslofti er best lýst
í Eyjalaginu frá 1999:
Er kvölda tekur færast yfir mannskapinn
Undurfagrir straumar, ljúfur blær.
Ástin kviknar, ljósadýrð um himininn
kveikt í hjörtum okkar alltaf fær.
Hápunktur kvöldsins er svo
brenna á Fjósakletti og flug-
eldasýning. Yndisleg upplifun.
Þannig er nefnilega mál með
vexti að á hverju kvöldi helg-
arinnar er einn fastur liður sem
er algjörlega ómissandi. Á laug-
ardagskvöldinu er það flugelda-
sýning sem á fáa sína líka og á
sunnudagskvöldinu er það svo
brekkusöngur og varðeldur sem
svíkur engan. Þannig hefur það
verið í áraraðir og að þessu
þrennu geta Þjóðhátíðargestir
gengið vísu ár eftir ár. Eins og
segir í einu Eyjalaganna:
Brekkusöngur, bálkösturinn, allt á sín-
um stað.
Flestir Eyjafarar eru sammála
um að brekkusöngurinn að kveldi
sunnudags sé sá þáttur Þjóðhá-
tíðar sem setji punktinn yfir i-ið –
enda hátíðinni þá senn að ljúka.
Sennilega á þessi hefð sinn þátt í
því að halda uppi merkjum gam-
alla íslenskra dægurlaga. Þessu
er lýst ágætlega í Eyjalaginu frá
1989:
Í Brekkunni er sungið dátt
um hetjudáð og höf.
Gullkornin sem Geiri og Ási
færðu oss að gjöf.
Ófá samböndin hafa byrjað (og
endað) á þjóðhátíð í Vestmanna-
eyjum enda rómantíkin við völd í
Dalnum alla helgina þó að dólgs-
læti í sumum vöskum peyjum
verði til þess að ekki nokkur
meyja lítur við þeim. Hreimur
Heimisson lýsir því þegar ástin
kviknar á Þjóðhátíð í Eyjalagi
síðasta árs:
Á Þjóðhátíð,
þar hitti ég þig
og held þér fast í örmum mér,
á Þjóðhátíð
Svo er komið að kveðjustund
og eftir vökunætur ganga Þjóðhá-
tíðargestir aftur um borð í Herj-
ólf, sumir hverjir í fylgd mjög ið-
inna timburmanna eftir gleði
helgarinnar. En örvæntið ekki,
hátíðin kemur að ári á ný (2000):
Eyjan mín ég yfirgef þig brátt
Að ári mun ég hitta þig á ný.
Í mánuði og vikur margar bíð
En mig mun aldrei vant'á þjóðhátíð.
Minningar mínar frá Þjóðhátíð
í Eyjum 2001 munu fylgja mér
alla ævi. Uppskrift að góðri
Þjóðhátíð er einföld: Gott skap,
góðir vinir og tillitsemi við aðra.
Þá geta allir tekið undir þessi orð
(2002):
Það er dularfull ágústnótt,
ég horfi á allt þetta fólk
ólýsanleg vinátta.
Vonandi leggjast allir á eitt í ár
til að gera Þjóðhátíð og aðrar
útihátíðir verslunarmannahelg-
arinnar sem gleðilegastar svo all-
ir geti farið heim með góðar
minningar í hjarta, því (2001):
Lífið er yndislegt, sjáðu,
það er rétt að byrja hér.
Lífið er yndislegt,
með þér.
Lífið er
yndislegt
Vonandi leggjast allir á eitt í ár til
að gera Þjóðhátíð og aðrar útihátíðir
verslunarmannahelgarinnar sem
gleðilegastar svo allir geti farið heim
með góðar minningar í hjarta.
VIÐHORF
Eftir Sunnu
Ósk
Logadóttur
sunna@mbl.is
ÞAÐ er ekki á hverjum degi
sem Morgunblaðinu blöskrar eig-
in fréttaflutningur. Það virðist þó
hafa gerst í gær,
fimmtudaginn 24.
júlí, þegar fjallað
var um „ónauðsyn-
leg dráp á dýrum“
í leiðara blaðsins.
Tilefni skrifanna
var frétt sem birt-
ist daginn áður um ísbjörn sem
felldur var á Grænlandi fyrir
skemmstu, en sú frásögn virðist
hafa farið fyrir brjóstið á leið-
arahöfundi blaðsins en það end-
urspeglast m.a. í orðunum: „Það
er ekki að undra að margir
hrökkvi við slíkar frásagnir af
veiðum á hvítabjörnum“.
En það hafa fleiri hrokkið við
en leiðarahöfundur. Þar á meðal
undirritaður, en ekki vegna frá-
sagnarinnar af hinum fellda
hvítabirni. Það er efni leiðara
Morgunblaðsins sem varð þess
valdandi að undirrituðum brá í
brún.
Í leiðaranum segir m.a.: „Inúít-
ar á Grænlandi veiddu villt dýr
sér til matar en aðeins eftir þörf-
um hverju sinni og voru þannig
veiðarnar algerlega sjálfbærar“.
Þarna hefur leiðarahöfundi orðið
á í messunni, því veiðar inúítanna
koma sjálfbærni veiðanna ekkert
við. Með sjálfbærum veiðum er
átt við að ekki sé veitt meira úr
veiðistofninum en hann þolir. Það
að veiðimennirnir hafi aðeins
veitt til að framfleyta sér og sín-
um og ekki tekið meira til sín en
nam þeirra eigin þörfum segir
ekkert um sjálfbærni veiðanna.
Með því hugtaki er átt við veiði-
þol veiðistofnsins, að hann sé
sjálfbær en ekki ofveiddur. Þarf-
ir veiðimannanna koma því ekk-
ert við. Það að veiða fyrir nauð-
þurftum veiðimanna gæti falið í
sér gegndarlausa ofveiði á veiði-
stofni. Þarna er því um grund-
vallar misskilning leiðarahöf-
undar að ræða sem kryddaður er
með skorti á þekkingu.
En þetta er ekki það eina sem
vert er að staldra við í umrædd-
um leiðara. Það má með sanni
segja að þar ríði vitleysan ekki
við einteyming. Í þessum kostu-
legu skrifum segir einnig: „Veið-
ar á villtum dýrum sem ekki eru
stundaðar af nauðsyn, eins og til
að framfleyta fjölskyldunni, af
vísindalegum ástæðum eða vegna
þess að mönnum stafar bráð
hætta af, eru illskiljanlegar. Bú-
svæðum og stofnum dýra um all-
an heim stafar hætta af mann-
inum, athöfnum hans og
atvinnulífi. Það er því óskilj-
anlegt að bæta gráu ofan á svart
með því að elta uppi saklaus dýr
sér til gamans.“
Margvíslegar veiðar eru stund-
aðar á Íslandi og í flestum til-
vikum stunda menn þær sér til
ánægju. Þar á meðal má nefna
veiðar á laxi og silungi. Skotveið-
ar á ýmsum fuglategundum eru
stundaðar, svo sem á grágæs,
heiðagæs, helsingja og blesgæs.
Ýmsar tegundir anda eru líka
skotnar í stórum stíl, tugþús-
undir svartfugla og lunda eru
drepnar, ýmist með skotvopnum
eða veiddar í háf og einnig eru
rjúpur skotnar í miklum mæli.
Er þá langt því frá allt upp talið
sem hér er veitt. Í öllum tilvikum
er hér um að ræða það sem
Morgunblaðið kallar „að elta uppi
saklaus dýr sér til gamans“ og
falla undir flokkinn „ónauðsynleg
dráp á dýrum“. Engan veit ég um
sem er nauðbeygður til veiða,
t.a.m. til þess að framfleyta fjöl-
skyldu sinni og ekki stafar
nokkrum manni hætta af áður-
nefndum dýrum. Því er von að
spurt sé: Ætlar Morgunblaðið að
berjast fyrir allsherjar banni á
stang- og skotveiði á Íslandi á
grundvelli firringar leiðarahöf-
undar blaðsins sem virðist kom-
inn óravegu frá uppruna sínum?
Í lok leiðarans bítur höfundur
hans höfuðið af skömminni ef svo
mætti að orði komast. Þar er
þessi kostulegu orð að finna:
„Margir skilja ekki hvers vegna
slíkum athöfnum (þ.e. veiðum
innsk. höf.) er hampað í fjöl-
miðlum og er Morgunblaðið þar
ekki undan skilið, því ónauðsyn-
leg dráp á villtum dýrum ættu að
heyra sögunni til.“
Hvað er það sem Morgunblaðið
skilur ekki? Skilur blaðið ekki
sjálft sig, að það skuli „hampa
slíkum athöfnum“?
Benda má leiðarahöfundi á þá
staðreynd að drápi á villtum dýr-
um eru gerð ágæt skil í Morgun-
blaðinu, m.a. með því að halda úti
nær daglega fréttum af stanga-
veiði undir yfirskriftinni „Eru
þeir að fá’ann?“ Einnig birtast í
fjölmiðlum, þ.á.m. Morgun-
blaðinu, reglulega fréttir af skot-
veiði og aflabrögðum skotveiði-
manna. Árviss er fréttin af
„jólarjúpunni“ og væntanlegu
verði hennar, offramboði eða
skorti. Allur slíkur fréttaflutn-
ingur fjallar með einum eða öðr-
um hætti um „ónauðsynleg dráp
á villtum dýrum“ eins og Morg-
unblaðið nefnir það.
Mér er nær að halda að höf-
undur þessa leiðara sé náskyldur
kerlingunni sem sagðist ekkert
skilja í því að menn væru að
skjóta blessaða rjúpuna, þegar
hægt væri að fá hana keypta í
kjötbúð Tómasar!
Það er von mín að Morgun-
blaðið dragi til baka í heilu lagi
þennan kjánalega leiðara, því
blaðinu er ekki sæmandi að bera
á borð aðra eins vitleysu og þar
birtist. Allra síst í þjóðfélagi eins
og Íslandi, þar sem veiðar eru
vinsælt tómstundagaman. Ég trúi
því að sportveiðar verði stund-
aðar hér á landi um ókomna tíð
og íslenskir veiðimenn fái að
ganga óáreittir til leiks og veiða
dýr og fugla með góðri samvisku,
án afskipta Morgunblaðsins, líkt
og gert hefur verið frá því land
byggðist.
Firring leiðara-
höfundar
Eftir Ólaf E. Jóhannsson
Höfundur er veiðimaður.
NÚ þegar um fjórir mánuðir eru
liðnir frá innrás Bandaríkjanna og
Bretlands í Írak og upphafi her-
námsins verður það
æ ljósara að rétt-
læting innrásar-
innar var byggð á
samantvinnaðri
haugalygi og þvælu.
Þetta var að vísu
ljóst frá upphafi og
höfðu forsprakkar innrásarinnar
ekki meiri trú á eigin málatilbúnaði
en svo, að sífellt var slegið úr og í
þegar réttlæta þurfti innrásina.
Þegar ekki var lengur hægt að
telja neinum trú um að gereyðing-
arvopn væru í Írak var það allt í
einu ekkert aðalatriði en boðað var
að á næstu dögum kæmu fram
sannanir um tengsl Saddams við Al
Qaeda. Þegar það reyndist síðan of
fjarstæðukennt var einhverju öðru
slegið fram þannig að tilgangslítið
virtist að fletta ofan af ákveðnum
röksemdum því erfitt var að henda
reiður á hverjar voru í gildi.
Undanfarnar vikur hafa fjöl-
miðlar beggja vegna Atlantshafsins
þó reynt að raða brotunum saman
og varpa ljósi á blekkingaleikinn.
BBC hefur jafnvel neitað að draga
til baka fullyrðingar um að ríkis-
stjórn Bretlands hafi hagrætt
leyniþjónustuskýrslum til að
styrkja áróðursstöðu sína. Þetta
hefur valdið stríðsherrunum veru-
legum vandræðum, sérstaklega
Tony Blair en ekki er venja að
taka mikið mark á gagnrýni sem
beinist að foringjanum í Bandaríkj-
unum.
Ekki hafa íslenskir fjölmiðlar
sýnt því mikinn áhuga að kanna
hvaða forsendur lágu að baki áköf-
um stuðningi íslenskra stjórnvalda
við herförina, hvort það væri vegna
þess að annars gætu Írakar gripið
til gereyðingarvopna með 45 mín-
útna fyrirvara eða einhver önnur
upplogin ástæða. Íslenskir fjöl-
miðlar hafa aldrei þótt skeleggir en
undirlægjuháttur þeirra sló samt
öll met í aðdraganda og framvindu
stríðsins og hernáms Íraks. Vaðall-
inn úr ráðherrunum var birtur at-
hugasemdalaust og önnur sjónar-
mið komust varla að. Í stað þess að
fjalla um stuðninginn við stríðið
sem aðild að glæp var fjallað um
hann sem eðlilegan hlut sem í
mesta lagi gæti verið álitamál.
Nú er þó eins og áhugi fjöl-
miðlanna vakni til hálfs hvað snert-
ir stöðu Tonys Blairs. Þegar Ingi-
björg Sólrún Gísladóttir,
nefndarformaður Samfylking-
arinnar, kom heim af krata-
ráðstefnu í London nýverið var
hún í útvarpsviðtali m.a. spurð
hvort hún teldi, að þetta hneyksli
og innanflokksóánægja gæti orðið
Blair að falli. Hún hafði miklar efa-
semdir um það enda væri enginn í
sjónmáli sem gæti tekið við af hon-
um. Þá sagði hún að Tony Blair
væri óvenju farsæll stjórn-
málamaður og því til stuðnings
kom fram það eitt, að hann hefði
haldið völdum lengur en nokkur
leiðtogi Verkamannaflokksins til
þessa.
Það vakti sérstaka athygli und-
irritaðs að hægt væri að meta far-
sæld stjórnmálamanna eftir því hve
lengi þeir halda völdum. Tony
Blair hefur gengið lengra í að
framkvæma stefnu Margaret
Thatcher en Íhaldsflokkurinn hefur
þorað. Einkavæðingin í Bretlandi
hefur valdið almenningi miklum
búsifjum. Vatnsveitunum hefur
hrakað svo að rætt hefur verið um
nauðsyn þess að taka þær til baka
úr höndum einkaaðila. Lestakerfið
er gengið úr skorðum og öryggi
þess hefur hrakað stórlega. Einka-
væðing á öðrum sviðum almanna-
þjónustu hefur hliðstæð áhrif og
kostnaður almennings eykst
stórum þvert á það sem oftast er
haldið fram. Loks hefur verkalýðs-
hreyfingin verið lögð í rúst og
Verkamannaflokkurinn er slík eyði-
mörk, að enginn er hæfur til að
taka við af Blair. Ofan á allt annað
fer hann í fararbroddi gegn
heimsfriðnum og beitir fölsunum til
réttlætingar.
Ef þetta er farsæld þá verður
hún hér á landi helst heimfærð upp
á ríkisstjórnina og mætti taka enda
sem fyrst. Ef nefndarformaður
Samfylkingarinnar hefur ekki upp
á neitt betra að bjóða en þá hug-
myndafræði lafði Macbeth, að póli-
tík snúist um það eitt að ná völdum
og halda þeim hvað sem það kostar
og halda áfram stefnu fyrirrennar-
ans, þá getur það tæpast talist val-
kostur fyrir almenning á Íslandi.
Ef Samfylkingin ætlar að hafa
Tony Blair að fyrirmynd sinni hef-
ur hún ekkert hlutverk í íslenskri
pólitík annað en hugsanlega afleys-
ingaþjónustu fyrir íhaldið.
Um farsæld
stjórnmálamanna
og fleira
Eftir Þorvald Þorvaldsson
Höfundur er trésmiður og stjórn-
armaður í Vinstri - grænum.