Morgunblaðið - 29.08.2003, Blaðsíða 24

LISTIR
24 FÖSTUDAGUR 29. ÁGÚST 2003 MORGUNBLAÐIÐ
BIRNA Helgadóttir píanóleikari
hlaut í gær styrk úr minningarsjóði
Jean-Pierre Jacquillat, sem var að-
alstjórnandi Sinfóníuhljómsveitar
Íslands á árunum 1980–86. Birna út-
skrifaðist úr Tónlistarskólanum á
Akureyri, lauk í framhaldinu píanó-
kennaraprófi frá Tónlistarskólanum
í Reykjavík vorið 2000 og BA-gráðu
í einleik við Síbelíusarakademíuna í
Finnlandi þar sem hún er núna í
mastersnámi í einleik og stefnir á út-
skrift næsta vor.
Aðspurð hvað taki við hjá Birnu
að námi loknu svarar hún því til að
það sé enn óráðið. „Ég veit enn ekki
hvort ég stefni á frekara nám eða
ekki, en ég mun auðvitað halda
áfram að spila því það er alltaf gam-
an að spila, ekki síst með öðrum. Í
raun finnst mér allt sem viðkemur
tónlist spennandi. Þetta er auðvitað
gamaldags titill, einleikari, því mað-
ur klárar ekki skólann og verður
einleikari. Maður verður heldur
ekki píanisti við það að klára píanó-
nám. Það veltur allt á því hvað mað-
ur gerir eftir skólann og ég ætla mér
að halda áfram að spila.“
Birna segir styrkinn ómetanlegan
stuðning. „Allt klassískt tónlist-
arnám er óskaplega dýrt. Fyrir mig
kemur þessi styrkur sér einstaklega
vel núna. Auk þess sem í þessu felst
viðurkenning á því sem ég er að
gera, sem er alveg frábært.“
Þetta er í tólfta sinn sem úthlutað
er úr sjóðnum, sem ætlað er að
styrkja tónlistarfólk til að afla sér
aukinnar menntunar og reynslu á
sviði tónlistar, jafnframt því að
halda á lofti minningu Jean-Pierre
Jacquillat og framlagi hans til ís-
lenskrar tónlistar þegar hann var
aðalstjórnandi Sinfóníuhljómsveitar
Íslands. Alls bárust tuttugu og sex
umsóknir um styrkinn, sem nemur
sex hundruð þúsundum króna.
Að afhendingu lokinni þakkaði
Birna fyrir sig með því að spila þrjú
verk, eftir Schumann, Debussy og
Scriabin. „Ég vildi hafa eitt franskt
verk eftir landa Jean-Pierre Jacq-
uillat honum til heiðurs. Svo fannst
mér skemmtilegra að spila styttri
verk og hafa þau sem fjölbreyttust,
fremur en að hafa þung löng verk
sem myndu fremur sóma sér á
stórum tónleikum,“ segir Birna að
lokum.
Fékk styrk úr minningarsjóði um Jean-Pierre Jacquillat
Morgunblaðið/Arnaldur
„Allt sem viðkemur
tónlist spennandi“
Örn Jóhannsson, formaður sjóðsstjórnar, afhendir Birnu Helgadóttur styrkinn.
HÚN er björt og nor-
ræn yfirlitum og alls
ekkert lík fyrirmynd-
inni, Grace Jones.
Guðrún Benónýs-
dóttir setti sjálfa sig í
hlutverk Grace eins
og hún birtist okkur í
frægri ljósmynd sem
tískukóngurinn Jean-
Paul Gaultier lét taka
af söngstjörnunni.
Ljósmynd Guðrúnar
er eitt fjögurra verka
hennar á sýningu sem
nú stendur yfir í Gall-
eríi Hlemmi. Annað
verk líkamlega tengt
ljósmyndinni er fag-
urlega sveigður
postulínsháls, við-
kvæmur í sínu ótengda ástandi við líkama og höf-
uð, og birtist aftur í Guðrúnu-Grace á myndinni.
Guðrún Benónýsdóttir er myndlistarmaður og
leikmyndahönnuður að mennt, tiltölulega nýkom-
in heim úr námi, og hefur aldrei sýnt hér heima
fyrr. Stærri verkin tvö bera þessum bakgrunni
vitni og eru bæði „leikmyndaleg og dramatísk“,
eins og hún segir sjálf og bætir því við að hún sé
stöðugt að færa sig nær mörkum leikmyndar og
listar í verkum sínum.
Þetta eru tvær stórar ljósakrónur sem eiga
hvor um sig í svolítilli kreppu. Báðar eru þær við
það að bráðna – hvor á sinn hátt, innanfrá og ut-
anfrá. Önnur ljósakrónan er eins og fangi í viðj-
um kristalsins sem umvefur hana, en um leið
bræðir ljósið kristalinn og hann lekur niður í
gullið haf á gólfinu. Hin skilur eftir sig sjálflýs-
andi peruvax í ljósastæðinu, vax sem lekur niður
eftir stjökunum. Hún er líka eins konar fangi, –
föst í þungri keðju sem vill draga hana niður á
gólf.
„Ég er spennt fyrir fegurðarhugtakinu og því
að nota hluti sem auðvelt er að falla fyrir. Krist-
alsljósakróna er eitthvað sem allir falla fyrir,“
segir Guðrún. „Þetta er líka svolítið „kitsch“, því
kristallinn er í raun og veru plast. Á hinni ljósa-
krónunni var upphaflega engin keðja. Ég bætti
henni við núna, og held að ég hafi viljað tengja
ljósið jörðinni á dramatískan og leikrænan hátt.
Ljósakrónan er að vaxa og formið að gliðna.
Hálsinn og ljósmyndin eru líkamlegri verk. Ég
hef alltaf verið hrifin af þessari stellingu hennar
Grace Jones og langaði til að apa þetta eftir
henni. Það er eins og ég stroki hana út. Hjá
henni eru alls konar tilvísanir í svartan popp-
kúltúr, hugmyndir um afríska ímynd eða líkneski
– kannski popplíkneski, en ég er allt öðruvísi, –
frekar eins og rússnesk poppstjarna, eins og ein-
hver sagði við mig. Mín mynd verður allt öðru-
vísi. Það má líka líta á þetta sem líkamlegan
skúlptúr – hér er líkaminn í hálffáránlegri stell-
ingu og skapar þennan lokaða hring milli hand-
leggs og fótleggs.“
Guðrún Benónýsdóttir stundaði nám sitt bæði
í París og Ósló og útskrifaðist úr Lista-
akademíunni þar árið 2000. Samhliða listnáminu
vann hún við kvikmyndir sem leikmyndamálari
en er nú einn þeirra listamanna sem standa að
nýja galleríinu Kling og bang.
Sýningu Guðrúnar í Galleríi Hlemmi lýkur á
sunnudag.
Ljósakrónur
í kreppu og
líkamlegar
sveigjur
Morgunblaðið/Jim Smart
Guðrún Benónýsdóttir í eigin verki á sýningu í Galleríi Hlemmi.
Sjálflýsandi vax vellur
úr rafkertum í ljósa-
krónu Guðrúnar Benón-
ýsdóttur.
ÁÐUR fyrr ástundaði kaþólska
kirkjan ritskoðun og gerir kannski
enn. Ef rit þótti hæft til prentunar
var það stimplað með latnesku orð-
unum ,,nihil obstat“ sem útleggjast
nokkurn veginn ,,ekkert í veginum“.
Nú hefur Eiríkur Örn Norðdahl
sent frá sér ljóðabók undir þessu
heiti og sannast sagna læðist sá
grunur að manni að heitið sé skálka-
skjól því að í mörgum ljóðum sínum
ræðst Eiríkur á ýmis málfarsleg
tabú, ekki síst kynferðisleg, og gerir
það, að mér finnst, í anda þeirra
reiðu ungu manna sjötta og sjöunda
áratugarins sem kenndir voru við
beat og bípop. Enda má finna í verk-
um hans vísanir í Lenny Bruce, All-
en Ginsberg og William Burroughs.
Í titilljóðinu kvartar hann raunar
undan því að hið hneykslanlega sé
ekki lengur hneykslanlegt en bendir
þó hins vegar á að vandlætingin sé
þrátt fyrir allt enn fyrir hendi ,,því
dónaskapurinn er allt eins bannaður
og hann var nokkurn tíma“. Undir
þessa niðurstöðu er vitaskuld ekki
hægt að skrifa enda er hún mót-
sagnafull í meira lagi. Að undan-
förnu hafa neðanþindarorð fengið
uppreisn æru og eru jafnvel farin að
sjást í dagblöðum. Ekki er ég hins
vegar svo viss um að það breyti svo
ýkja miklu. Í bók Eiríks er að finna
prósaljóð eða ljóðflaum þar sem
gjarnan eru þurrkuð út skil milli
setninga og málsgreina og greini-
legt að tilviljun er þar látin ráða
miklu og hugsanatengsl í anda
dadaista og súrrealista en þessa að-
ferð notuðu raunar beatskáldin líka.
Raunar er undirtextinn stundum
svo áberandi í verkum Eiríks, með-
vitaður og ómeðvitaður, að manni
dettur í hug að ljóðin séu endur-
framleiðsla endurframleiðslunnar
vegna og finnst manni þá póstmód-
ernisminn vera kominn á loka-
sprettinn. Um þetta segir skáldið
kokhraust í einu ljóða sinna: ,,Ég er
koverljóðskáld. Skrifa ljóð eftir
aðra. Það er ekki vegna þess að ég
sé lélegt skáld, því fer fjarri. Það er
vegna þess að ég er ekki besta
skáldið, og bestu ljóðin hafa þegar
verið ort (nú má vel vera að betri
ljóð verði einhverntímann skrifuð,
en ég skrifa þau þá bara líka).
Sem dæmi um textaendurfram-
leiðslu Eiríks má nefna texta á borð
við Ástir og ananas þar sem Eiríkur
leikur sér að útursnúningi á heitum
skálda á borð við Rimbaud og Lax-
ness en er öðrum þræðinum staddur
á Blue Hawaii með Elvis Prestley
eða þegar hann bræðir saman
Kvæði Steins Steinarr og Einars
Más Guðmundssonar og kallar Að
frelsa heiminn:
Að frelsa heiminn er eins og að standa
uppi á stól
í stóru veitingahúsi og kalla út í salinn:
Er einhver hér inni í kórónafötum?
Og öllum er ljóst að þessi maður er galinn.
Stundum finnst manni orðaleik-
urinn ganga fulllangt. Sjálfur hreifst
ég á sínum tíma af tilviljunardýrkun
dadaista og þeirri áráttu þeirra að
klippa í sundur dagblaðatexta og
fyrirsagnir og láta þeim rigna niður
á blað. Á þeim tíma var sú aðferð
frumlegt andóf gegn heilagleika
textans og kannski ekki síður við-
brögð við iðnvæðingu listarinnar.
Beatskáldin tóku upp þessa aðferða-
fræði í breyttri mynd og Eiríkur
reynir að betrumbæta hana með
tölvutækni. Að undanförnu hafa
bloggkrakkar á netinu verið að leika
sér að því að nota leiðréttingar- og
þýðingarforrit til að afmynda texta,
þýða úr íslensku yfir í ensku, þaðan
yfir í þýsku eða frönsku og svo aftur
yfir á íslensku. Eiríkur tekur í loka-
ljóði bókarinnar gamalt ljóð eftir
sjálfan sig og misþyrmir því á þenn-
an hátt. Hann lýsir verknaðinum
jafnóðum og dæmir og greinir og
gengur raunar í lokin svo langt að
klippa í sundur upprunalega ljóðið
og endanlegu afurð forritana og
raða orðunum upp á nýtt og sam-
einar þannig vilja og tilviljun. Sann-
ast sagna er útkoman nánast óskilj-
anlegt bull eins og til var sáð og það
sem verra er hvorki frumleg né
skemmtileg endurframleiðsla end-
urframleiðslunnar vegna.
Ekki er fráleitt að ætla að heiti
bókarinnar Nihil obstat vísi einnig
til hins anarkíska og nihiliska inni-
halds: ,,Ég hef markað algert
stefnuleysi í mínum málum…“ segir
á einum stað og annars staðar segir
hann að í sér búi mergðir. Skoðanir
eru því ekkert stefnuatriði í ljóðum
Eiríks. Eigi að síður má greina and-
óf og gagnrýni gegn stríðsrekstri og
kúgun í þessari bók.
Það má hafa gaman af kokhreysti
höfundar, ýmsum tilraunum hans og
vangaveltum. Eiríkur hefur nægj-
anlega þekkingu og kunnáttu í því
sem hann er að gera. Ég vildi hins
vegar gjarna sjá hann aka upp úr
farvegi aldargamals módernisma í
leit að einhverju nýju í stað þess að
spóla í hjólförum endurframleiddrar
framúrstefnu. Snerist módernism-
inn annars ekki upphaflega um þá
leit?
Í hjólförum end-
urframleiddrar
framúrstefnu
BÆKUR
Ljóðabók
Eirík Örn Norðdahl. Nýhil. 2003 – 67 bls.
NIHIL OBSTAT
Skafti Þ. Halldórsson