Morgunblaðið - 28.10.2003, Blaðsíða 12

FRÉTTIR
12 ÞRIÐJUDAGUR 28. OKTÓBER 2003 MORGUNBLAÐIÐ
UMBOÐSMAÐUR Alþingis segir í
nýrri ársskýrslu sinni að viðbrögð
stjórnvalda við erindum sínum beri
stundum vott um ónógan skilning á
nauðsyn þess að færa starfshætti
stjórnvalda til samræmis við stjórn-
sýslulög. Stjórnvöld telji þá ekki til-
efni til að aðhafast og breyta fram-
kvæmdinni þannig að hún samrýmist
gildandi lögum heldur telji rétt að
bíða þess að úrslit fáist um nýja eða
breytta lagasetningu.
„Ég hef ítrekað bent á að það er
skylda stjórnvalda að haga meðferð
mála og afgreiðslu í samræmi við gild-
andi lög. Stjórnvöld geta þannig ekki
látið hjá líða að afgreiða erindi vegna
þess eins að þau telja rétt að bíða
nýrra laga,“ segir umboðsmaður m.a.
í ársskýrslunni.
Í skýrslunni segir ennfremur að
það leiði af hlutverki umboðsmanns
Alþingis að það komi gjarnan í hlut
hans að gera athugasemdir við starfs-
hætti stjórnvalda þegar ákvæðum
stjórnsýslulaga hafi ekki verið fylgt.
Stundum heyrist þau viðbrögð hjá
stjórnvöldum að umboðsmaður sé að
finna að smáatriðum þótt því sé í
sjálfu sér ekki andmælt að starfs-
hættirnir hafi ekki verið í samræmi
við lög. Umboðsmaður segir að í starfi
sínu hafi hann reynt að gera sér far
um að hvetja stjórnvöld til að bæta úr
því sem miður hefur farið í vinnu-
brögðum þeirra. Síðan segir í árs-
skýrslunni:
„Mér er hins vegar vandi á höndum
þegar mér berst kvörtun frá aðila
sem telur að meðferð stjórnvalda á
máli hans hafi ekki verið í samræmi
við lög og athugun mín á málinu stað-
festir að svo hafi verið þótt um minni
háttar frávik frá lögum hafi verið að
ræða sem ekki er líklegt að hafi áhrif
á gildi þeirrar ákvörðunar sem stjórn-
valdið tók og kvörtunin beinist að. Á
ég að fella málið niður eða reyna með
einhverju móti að koma á framfæri
við stjórnvaldið ábendingu um það at-
riði sem ekki hefur verið í samræmi
við lög og þá með það í huga að gerðar
verði ráðstafanir til þess að slíkt end-
urtaki sig ekki? Ég hef stundum farið
síðari leiðina og þá annaðhvort haft
tal af fyrirsvarsmanni viðkomandi
stjórnvalda eða skrifað bréf þar sem
slíkri ábendingu er komið á framfæri.
Viðbrögð stjórnvalda í þessum tilvik-
um eru mismunandi. Ég tel mig þó yf-
irleitt fá jákvæð viðbrögð og merkja
að stjórnvöld líti á þetta sem lið í því
sameiginlega verkefni að bæta stjórn-
sýsluna.
Í nokkrum tilvikum hafa mér hins
vegar þótt viðbrögð stjórnvalda ekki
bera vott um nægjanlegan skilning á
nauðsyn þess að færa starfshætti
stjórnvalda til samræmis við stjórn-
sýslulög. Á þetta einkum við þegar ég
kem ábendingu á framfæri við ráðu-
neyti sem æðra stjórnvald með það í
huga að það komi efni hennar á fram-
færi við undirstofnun eða stofnanir.“
Bréfaskipti við
fjármálaráðuneytið
Tekur umboðsmaður svo, þessu
máli sínu til stuðnings, dæmi af bréfa-
skiptum sínum við fjármálaráðuneyt-
ið vegna úrskurðar þess um stimp-
ilgjald af afsali skips sem kvartað var
yfir. Í svarbréfi ráðuneytisins til um-
boðsmanns er upplýst að ekki hafi
verið gripið til neinna almennra ráð-
stafana í kjölfar fyrri bréfaskipta við
umboðsmann í tengslum við stimpil-
gjaldið. Innan ráðuneytisins hafi um
nokkurn tíma staðið yfir vinna að
frumvarpi til nýrra laga um þessi
gjöld og í tengslum við þá vinnu hafi
ráðuneytið tekið erindi umboðsmanns
til skoðunar.
Segir umboðsmaður að í þessu
svari ráðuneytisins komi fram viðhorf
sem hann verði í nokkrum mæli var
við hjá stjórnvöldum. Af hálfu stjórn-
valdsins sé í sjálfu sér ekki dregið í
efa eða gerðar athugasemdir við að
ákveðin framkvæmd þeirra hafi ekki
verið í samræmi við gildandi lög.
Stjórnvaldið telji hins vegar ekki til-
efni til að aðhafast eða breyta fram-
kvæmd heldur bíða nýrra laga, eins
og fram kemur í upphafi fréttarinnar.
Umboðsmaður Alþingis um starfshætti stjórnvalda
Ekki alltaf í samræmi
við stjórnsýslulög
ÚR VERINU
HAFRANNSÓKNASTOFNUN hef-
ur, ásamt tæknifyrirtækinu
Stjörnu-Odda, tekist að koma merki
í lifandi karfa á allt að 500 metra
dýpi. Þetta er í fyrsta sinn, svo vitað
sé, sem fiskur er merktur á svo
miklu dýpi.
Leiðangri Hafrannsóknastofn-
unarinnar með neðansjávarmerk-
ingarbúnað fyrir karfa er nú nýlok-
ið. Tilgangur verkefnisins var að
merkja karfa með það í huga að
varpa ljósi á óvissu þá sem verið
hefur um tengsl karfastofna á Ís-
landsmiðum og nálægum haf-
svæðum á Reykjaneshrygg. Karfi
er ein þeirra tegunda sem ekki hef-
ur verið unnt að merkja með hefð-
bundum fiskimerkjum þar sem ekki
hefur, þrátt fyrir ítrekaðar til-
raunir, tekist að halda honum á lífi
eftir að hann er dreginn upp undir
yfirborð sjávar. Allar tilraunir til
merkingar á karfa hafa hingað til
miðast að því að merkja ofansjávar
og hafa þær allar mistekist.
Hafrannsóknastofnunin hefur á
undanförunum árum unnið í nánu
samstarfi við Stjörnu-Odda um þró-
un og byggingu búnaðar sem gerir
mönnum kleift að merkja karfa
neðansjávar. Búnaðurinn hefur
verið prófaður á undanförnum ár-
um í fjölda leiðangra á skipum Haf-
rannsóknastofnunarinnar.
Nú er búnaðurinn tilbúinn til
merkinga á karfa og í leiðangrinum
í síðustu viku var djúpkarfi merkt-
ur í Skerjadýpi. Alls voru merktir
nær 200 karfar á rúmlega 500
metra dýpi og er þetta í fyrsta
skipti í heiminum, svo vitað sé, sem-
fiskur er merktur þetta djúpt. Mun
þetta reyndar vera í fyrsta skipti í
heiminum sem karfi er merktur, ef
undan eru skildar merkingar við
bryggjusporða, nálægt yfirborði.
Sjómenn fylgist með
Merkingarfyrirkomulagið er með
þeim hætti að búnaðinum er komið
fyrir í aftasta hluta veiðarfærisins,
botn- eða flotvörpu, og fiskur sem
veiðist fer aftur í búnaðinn þar sem
hann er merktur. Merkjunum er
komið fyrir í kviðarholi fisksins og
gul slanga stendur út úr kviðarhol-
inu, yfirleitt í námunda við eyrugga
fisksins. Að lokinni merkingu er
fiskinum sleppt afur úr veiðarfær-
inu sem notað er. Til að fylgjast
með og stýra merkingunni eru fjór-
ar myndavélar á búnaðinum og er
búnaðinum sem merkir fiskinn
stýrt í gegnum tölvu sem er um
borð í skipinu.
Hafrannsóknastofnunin hvetur
sjómenn til að fylgjast vel með því
hvort merktur djúpkarfi veiðist.
Gerist það er mjög mikilvægt að
merkinu, ásamt fiskinum sem
merkið fannst í, auk upplýsinga um
veiðistað og dýpi sé skilað sem fyrst
til Hafrannsóknastofnunarinnar.
Merkingarbúnaðurinn um borð í rannsóknaskipinu Bjarna Sæmundssyni. Á
myndinni eru frá vinstri Þorsteinn Sigurðsson leiðangursstjóri, Leifur Gúst-
afsson, Atli Sigurðsson og Sigmar Guðbjörnsson, allir frá Stjörnu-Odda.
Karfar merktir
á 500 metra dýpi
VIGFÚS Jóhannsson, fram-
kvæmdastjóri Stofnfisks og formað-
ur Landssambands fiskeldisstöðva,
undrast ummæli Orra Vigfússonar,
formanns Verndarsjóðs villtra laxa-
stofna, í Morgunblaðinu á sunnudag.
Vigfús dregur í efa að Orri sé með
ummælum sínum að vernda hags-
muni íslenskra stangveiðimanna.
Í Morgunblaðinu á sunnudag
gagnrýndi Orri harðlega uppbygg-
ingu laxeldis hér á landi sem að hans
mati er ófagleg. Vigfús segir að
þvert á móti hafi verið unnið faglega
að uppbyggingu laxeldis, hvort held-
ur sem er hér á landi eða annars
staðar við Norður-Atlantshaf.
„Orri heldur því fram að eldis-
framleiðendur hafi ekki farið að sett-
um reglum. Það er beinlínis rangt,
Landssamband fiskeldisstöðva hefur
í einu og öllu farið að reglum og í
raun gengið lengra en svo. Ég þekki
sjálfur hvernig samskiptum stjórn-
valda og veiðiréttareigenda hefur
verið háttað víða um heim. Ég full-
yrði að þau eru hvergi á sömu nótum
og hér á Íslandi, hér er nánast um að
ræða helför gegn laxeldi. Það rýrir
mjög málstað Orra Vigfússonar að
NASCO, sem eru laxaverndunar-
samtök fyrir Norður-Atlantshaf, eru
í góðu samstarfi við Alþjóðasamband
laxaframleiðenda þar sem unnið er
að því að setja reglur um laxeldi.
Þessir aðilar hafa náð samkomulagi
um að laxeldi og uppbygging á villt-
um stofnum eigi ágæta samleið.
NASCO óskaði meira að segja eftir
því við laxaframleiðendur að þeir
legðu til vísindalega þekkingu, meðal
annars varðandi erfðafræðilega
stjórnun veiða í ferskvatni.“
Í hópi öfgasamtaka?
Vigfús segir að vissulega séu ým-
iskonar öfgasamtök víðsvegar um
heiminn sem vinni gegn hvers konar
fiskeldi, samtök af þeim toga sem Ís-
lendingar hafi þurft að glíma við
varðandi nýtingu á náttúrulegum
auðlindum við Ísland. „Ég hafði ekki
reiknað með að Orri og samtök hans
tilheyrðu þeim hópi. En kannski er
það svo og þá veltir maður því fyrir
sér hvernig hans samtök eru fjár-
mögnuð. Gæti hugsast að Orri sé
málsvari örfárra erlendra auðkýf-
inga sem vilja eignast íslenskar lax-
veiðiár? Ég fullyrði að hann er ekki
að halda á lofti sjónarmiðum ís-
lenskra stangveiðimanna sem eiga
sjálfir í erfiðleikum með að nýta
þessa auðlind og það verður erfiðara
með hverju árinu sem líður. Ég dreg
því í efa þau sjónarmið sem reka
Orra til að halda fram fullyrðingum
um laxeldi á Íslandi,“ segir Vigfús.
Helför gegn laxeldi
Vigfús Jóhannsson segir eldisfram-
leiðendur hafa farið að settum reglum
SMÁFLUGVÉL frá Ítalíu hafði
viðdvöl í Reykjavík um helgina og
hélt í gær áleiðis á vit nýrra eig-
enda í Bandaríkjunum. Vélin er af
gerðinni Piacchi Avanti P180 og er
þeirrar náttúru að tveir hreyflar
hennar snúa aftur. Vélin er mjög
öflug, kemst í um 260 til 270 hnúta
hraða eða yfir 500 km á klukku-
stund sem er nokkru hraðar en
Fokker-vélarnar. Þá getur hún
flogið í um 41 þúsund feta hæð sem
þýðir hagkvæmari eldsneyt-
isnotkun.
Flugdrægið er um þrjú þúsund
km og hún er yfirleitt 7 manna en
hægt er að útbúa hana með fleiri
sætum. Vélin er sem fyrr segir
smíðuð á Ítalíu, nánar tiltekið í
Genúa, og er framleidd um það bil
ein vél á mánuði.
Ítölsk smávél í Reykjavík
Morgunblaðið/Kristinn
STÆRÐFRÆÐI með aðstoð tölvu-
forrita er viðfangsefni Ellerts
Ólafssonar í kennslubókinni Stærð-
fræðinám með nútímatækni en að
sögn hans getur notkun tölvu-
forrita gert stærðfræðinám mun
árangursríkara. „Ég tek fyrir
grunnskólaalgebru, sígilda fram-
haldsskólastærðfræði og svolítið af
háskólastærðfræðinni,“ segir Ell-
ert.
Að hans sögn eru 10 ár síðan
hann fór að taka eftir stærðfræði-
forritum en að þau hafi mest
megnis verið notuð fyrir sérfræð-
inga til að leysa flókna útreikn-
inga. „Síðastliðin fjögur ár hef ég
gert tilraunir með að kenna fram-
haldsskóla- og háskólastærðfræði
með þessari aðferð og hef tekið
eftir því að þetta passar alveg
prýðilega,“ segir Ellert en hann
hefur jafnframt gert tilraunir með
kennsluefnið hjá grunnskólabörn-
um með góðum árangri.
Myndræn framsetning hjálpar
Ellert bendir á að það taki mun
styttri tíma að kynna hlutina þegar
það er hægt að sýna þá á mynd-
rænan hátt. „Það sem hindrar svo
marga í framhaldsskólanáminu er
að hafa ekki vald á þeirri umrit-
unartækni sem er nauðsynleg; að
kunna að setja dæmin upp á al-
gebrulegt form og einangra stærð-
ir. Forritin sýna þetta alveg eins
og þetta er skrifað með hönd-
unum,“ segir Ellert og bætir við að
svo geti nemendur og kennari
rannsakað ferlið í sameiningu og
nemendur þannig öðlast skilning á
þessum undraheimum stærðfræð-
innar.
Hann fullyrðir jafnframt að
stærðfræðiforrit létti mikið undir
með kennaranum og að með tækni
sem þessari geti nemandinn sjálfur
farið að grúska í hlutunum án mik-
illar aðstoðar. „Þessi kynslóð sem
nú er komin er tölvukynslóðin. Ég
held að þetta glæði áhuga ung-
linga á stærðfræðinni og að þau
séu fljótari að læra. Ég vonast til
að það verði hægt að gera til-
raunir með þetta námsefni innan
íslenska skólakerfisins.“
Stærðfræðinám með
aðstoð tölvuforrita