Morgunblaðið - 28.10.2003, Blaðsíða 35

UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 28. OKTÓBER 2003 35
EINS og komið
hefur fram í fréttum
var Kirkjuþing sett
um fyrri helgi og
lauk fyrir hina síð-
ari. Sérstaka athygli
vakti setningarræða
biskups Íslands,
Karls Sigurbjörns-
sonar, og nokkuð hefur verið um
hana fjallað í fjölmiðlum. Í ræðunni
kom biskup víða við, en mig langar
að beina sjónum að ummælum hans
um fjölmenningarlegt samfélag og
stöðu kirkjunnar í því samhengi.
Hvað er fjölmenningar-
samfélag?
Í ræðunni sagði biskup meðal
annars að: „ekki sé gefið að hér sé
fjölmenningarlegt samfélag.“ Ágætt
er að leiða hugann að því hvað fjöl-
menningarlegt samfélag er.
Fjölmenning snýst um það að mis-
munandi menningarheimar geti ver-
ið til í sama samfélaginu í friði og
jafnrétti við hver annan. Menningar-
heimar eru í raun einhver einkenni á
fólki sem valda hópamyndun, siðir,
gildi eða venjur sem fólk á sameig-
inlega. Trúarbrögð eru einungis eitt
form af menningarheimi, tungumál
getur verið annað og lífsviðhorf get-
ur verið það þriðja. Fjölmenning-
arlegt samfélag sameinar síðan
þessa hópa (sem samlagast hver öðr-
um á ólíkan hátt) og hver ein-
staklingur á rétt á virðingu fyrir eig-
in lífsmáta, svo framarlega sem það
rúmast innan laga og réttar.
Þannig að í raun snýst fjölmenn-
ingarsamfélag um einstaklingsfrelsi
innan marka laga og réttar, að hver
einstaklingur hafi frelsi til eigin
skoðana og lífsgilda og um leið rétt-
inn til þess að aðrir virði þetta frelsi.
Þetta er sú grundvallarhugsjón sem
íslenska stjórnarskráin, og um leið
íslenskt samfélag, byggist á.
Hægt er að sjá augljósa staðfest-
ingu á því hvernig Ísland er að
þróast enn meira í fjölmenning-
arlegt samfélag með því að fylgjast
með hátíðisdegi samkynhneigðra í
ágúst ár hvert. Þá hópast þúsundir í
miðbæ Reykjavíkur og votta lífs-
gildum og viðhorfum samkyn-
hneigðra virðingu sína.
Þjóðkirkjan hefur opnað
faðminn
Þrátt fyrir ummæli biskups í ræð-
unni hefur þjóðkirkjan lagt sitt af
mörkum til fjölmenningarsam-
félagsins. Ég hef notið þeirra
ánægju að fylgjast með presti inn-
flytjenda, séra Toshiki Toma, í störf-
um sínum. Sú liðveisla sem hann
hefur veitt hundruðum manna sýnir
að innflytjendur þurfa andlegan
stuðning í daglegu lífi. Það hefur
verið ánægjulegt að þjóðkirkjan
skuli koma til móts við útlendinga
hér á landi með þessum hætti. Störf
hans sýna það sem þjóðkirkjan á að
standa fyrir, sem er að bjóða alla
velkomna. Það er ekki hlutverk
þjóðkirkjunnar að fara í vörn og loka
dyrum fyrir breytingum í samfélag-
inu, hennar er að opna dyrnar og
fara með góðu fordæmi gagnvart öll-
um íbúum sem til hennar vilja leita.
Hvernig getur kirkjan mætt
samtímanum?
Ræða biskups virðist samin í ein-
hvers konar varnarbaráttu fyrir
stöðu þjóðkirkjunnar í samfélaginu.
Mín skoðun er sú að þjóðkirkjan hafi
ekki gott af varnarbaráttu á þessum
tímum, heldur sé það skylda hennar
að taka óhjákvæmilegum breyt-
ingum á samfélaginu fagnandi og
bjóða hverjum sem er griðastað inn-
an vébanda sinna. Þar er ákveðið ör-
yggi og stöðugleiki sem fólk getur
leitað til þegar eitthvað bjátar á.
Þjóðkirkjan getur sótt fram og
mætt samtímanum með því að opna
dyrnar fyrir nýjum straumum og
nýrri samfélagsmynd. Betur hefði
farið á því að biskup ítrekaði stöðu
þjóðkirkjunnar í íslensku fjölmenn-
ingarsamfélagi og byði um leið alla
velkomna sem vilja líta inn og taka
þátt í starfi hennar.
Stefnumót biskups
við samtímann
Eftir Einar Skúlason
Höfundur er framkvæmdastjóri
Alþjóðahúss ehf.
RÍKISSTJÓRNIN skipaði á síð-
asta ári starfshóp sem ætlað var að
verða farvegur formlegs samráðs
stjórnvalda og
Landssambands
eldri borgara. Sam-
ráðshópur þessi sem
vann undir forystu
Þórarins V. Þór-
arinssonar fékk
mjög víðtækt hlut-
verk og skilaði frábæru starfi. Fyr-
ir okkur sem lifum og hrærumst í
öldrunarmálunum var hreint ótrú-
legt hve vinnuhópurinn var fljótur
að setja sig inn í málin og hve hug-
myndir hans voru nærri þeirri sýn
sem mörg okkar sem vinnum í
þessum málaflokki höfum.
Á grundvelli vinnu hópsins var
undirrituð viljayfirlýsing af hálfu
stjórnvalda og samtaka aldraðra
um ýmsa þætti sem fram komu í
tillögum hópsins. Meðal annars var
að gera Vífilsstaði að hjúkr-
unarheimili, sem ætti fyrst og
fremst að taka við öldruðum frá
Landakoti og að þeir myndu síðan
bíða á Vífilsstöðum eftir því að
komast á hjúkrunarheimili til fram-
búðar. Strax og við frá Hrafnistu
komum að málinu sögðum við að
það að gera Vífilsstaði að biðheimili
myndi lítinn vanda leysa fyrir
Landakot, þegar til framtíðar væri
litið.
Nær væri að endurbyggja Vífils-
staði þannig að þar yrði hjúkr-
unarheimili með framtíðarvistun og
að sama fyrirkomulag yrði og á Sól-
túni, þ.e. að 9 af hverjum 10 kæmu
frá öldrunardeildum LSH. Með því
yrðu komin 142 rými á Reykjavík-
ursvæðinu þar sem 90% af inn-
tökum kæmu beint af öldrunarsvið-
unum. Eftir nokkrar viðræður féllst
heilbrigðisráðuneytið á rök okkar.
Nokkurn tíma tók síðan að ná sam-
komulagi um breyttar áherslur,
bæði pólitískt og á milli ráðuneyta.
Einnig kom í ljós við nánari skoðun
að Vífilsstaðir þurftu mun meiri
lagfæringa við en í upphafi hafði
verið gert ráð fyrir. Allt þetta gerði
að seinkun varð á að Vífilstaðir
kæmust í notkun sem hjúkr-
unarheimili. Á móti hefur heil-
brigðis- og tryggingamálaráðu-
neytið staðið mjög myndarlega að
öllum breytingum og hvergi hefur
verið til sparað til að þetta glæsi-
lega hús geti þjónað með miklum
sóma nýju hlutverki.
Ég tel rétt að það komi fram í
þessu samhengi, og ekki síst vegna
þess að hart hefur verið sótt að
heilbrigðisráðherra, að hjúkr-
unarrýmin 50 á Vífilsstöðum eru
ekki þau einu sem bætast við á
árinu 2003. Af umræðunni síðustu
daga hefur mátt ætla að svo væri.
Á Hrafnistu í Laugarási verða 60
ný hjúkrunarrými tekin í notkun 1.
júlí, á Eir bætast 40 hjúkrunarrými
við í upphafi árs og einnig má nefna
að Holtsbúð í Garðabæ hefur fengið
leyfi fyrir 12 rýmum til viðbótar og
2 ný rými bætast við í Skógarbæ.
Alls eru þetta 164 rými sem koma
ný inn á árinu 2003. Það er rétt að
opnun Vífilsstaða hefur dregist, en
ef litið er af sanngirni til fjölgun
nýrra rýma á árinu 2003 verður
ekki annað sagt en að stórátak eigi
sér stað. Við megun hins vegar ekki
horfa á fjölgun hjúkrunarrýma sem
einu lausnina. Það á einnig að
styrkja heimahjúkrunina til að þeir
sem vilja vera heima og geta með
stuðningi eigi kost á því. Það er
mín skoðun að góðar lausnir öldr-
uðum til handa felist meðal annars í
samþættingu þessara þátta.
Hjúkrunarrými á
Reykjavíkursvæðinu
Eftir Svein H. Skúlason
Höfundur er forstjóri
Hrafnistuheimilanna.
UNDANFARNAR vikur og mán-
uði hafa Íslendingar verið að átta sig
á því hversu varhugavert það getur
verið að reiða sig í
miklum mæli á er-
lenda þjóð, hversu
vinveitt sem hún
kann að vera, í björg-
unarmálum. Í sumar
þurftu þyrlur Varn-
arliðsins á Keflavík-
urflugvelli að hverfa til annarra
starfa tímabundið, og á meðan mátt-
um við Íslendingar sætta okkur við
„skert“ öryggi hvað þennan þátt
björgunarmála varðar. Í sumar komu
einnig upp háværar raddir vestan
hafs sem vildu afleggja allan flugflota
BNA í Keflavík. Miklar líkur eru á að
þær raddir séu ekki meira en í dvala
um stund, og munu vafalítið koma
upp aftur fyrr en síðar.
En hvernig geta þá stjórnvöld
brugðist við þessum vanda. Skoðum
það mál nánar. Ísland er um margt
sérstætt land, bæði hvað varðar land-
ið sjálft og þjóðina sem byggir það.
Hér verða náttúruhamfarir í ein-
hverjum mæli með óþægilega reglu-
bundnum hætti, og því hefur orðið til
á löngum tíma víðtæk þekking í land-
inu í margskonar björgunarmálum.
Þetta á við um björgun úr sjáv-
arháska, af hamfarasvæðum, við-
brögð við eldgosum, snjóflóðum, jarð-
skjálftum, ofsaveðrum og svo mætti
lengi telja. Við Íslendingar erum
kannski ekki með mestu þekkinguna
á mörgum þessara sviða, en reynsla
af flestum þáttum björgunarmála er
víðtæk. Þetta á bæði við um opinbera
aðila og frjáls félagasamtök. Þegar
eru til stofnanir innanlands eins og
Björgunarskóli Landsbjargar og
Slysavarnaskóli sjómanna auk þjálf-
unarbúða Landsbjargar á Gufuskál-
um að ótöldum þeim opinberu stofn-
unum sem að björgunarmálum koma.
Íslendingar ættu að leggja það til
við Sameinuðu þjóðirnar að hér verði
settur á stofn Björgunarskóli Sam-
einuðu þjóðanna. Þegar er komin
ágæt reynsla af deildum tengdum há-
skóla SÞ í jarðhitafræðum og fiskiðn-
aði, og full ástæða til að ætla að við
gætum staðið myndarlega á bak við
stofnun af þessu tagi. Með vaxandi
rannsóknarstarfsemi á sviði björg-
unarmála mætti jafnvel hugsa sér
beina tengingu við Háskóla SÞ á svip-
aðan hátt og hinar deildirnar. Nátt-
úrlegar aðstæður allar hér á landi
gætu nýst afar vel, og þegar er mikill
mannauður til staðar í landinu sem
myndi þarna fá tækifæri til að vaxa.
Vissulega væri kostnaður þessu sam-
fara, en nú um stundir er einmitt rætt
um að Íslendingar þurfi að taka sig á
og leggja meira af mörkum til alþjóða
samfélagsins, og því ekki vanþörf á að
finna nýjar og jákvæðar leiðir til þess.
Ávinningur okkar gæti falist í því að
búnaður sem fylgdi slíkum skóla gæti
nýst okkur við björgun innanlands
þegar á þyrfti að halda.
Stofnanir eins og Landhelg-
isgæslan, almannavarnaþáttur Rík-
islögreglustjóra, Veðurstofan,
sjúkrahúsin og háskólastofnanir auk
Landsbjargar og sjómannasamtak-
anna gætu komið að undirbúningi og
skipulagningu slíks skóla. Með stofn-
un og rekstri Björgunarskóla SÞ
gætu Íslendingar stigið spor fram á
við sem eftir yrði tekið á alþjóðavett-
vangi.
Björgunarskóli Sameinuðu
þjóðanna
Eftir Ólaf Þór Gunnarsson
Höfundur er læknir og félagi í Vinstri-
hreyfingunni – Grænu framboði.
Í REYKJAVÍKURBRÉFI Morgunblaðsins sunnudaginn 26. október er
staða íslenskrar samtímamyndlistar til umfjöllunar. Bréfritari vitnar þar
nokkrum sinnum til greinar sem ég skrifaði og birtist í sama blaði miðviku-
daginn 22. október og fjallar um sama málefni, aðallega útfrá
umræðunni um þjóðerni Ólafs Elíassonar myndlistarmanns.
Ég er sammála flestu því sem fram kemur í Reykjavíkurbréf-
inu en verð þó að gera örlitla athugasemd við þá ein-
kennilegu ályktun sem þar er dregin af minni grein en því er
haldið fram að ég, fyrir hönd íslenskra myndlistarmanna, af-
neiti Ólafi Elíassyni og sjái ekki að áhrif hans og velgengni
geti nýst til framdráttar íslenskum myndlistarmönnum.
Ég segi hvergi að ég hafi nokkuð á móti Ólafi Elíassyni. Ég er einmitt að
reyna að nýta mér meðbyrinn sem óneitanlega fylgir umræðunni um sýningu
hans og benda á hve illa við stöndum við bakið á okkar myndlistarmönnum.
Þessi umræða er hvalreki uppá okkar strönd og góður stuðningur við þá
kröfu myndlistarmanna að komið verði á fót stofnun sem svipar til þeirrar
sem studdi Ólaf Elíasson. Ég gleðst hjartanlega yfir velgengni hans. Greinin
mín fjallar um það að við getum ekki gert kröfu til þess að ,,eiga“ hann bara
af því að hann er frægur og ber íslenskt nafn. Það er eingöngu á hans valdi
að skilgreina sig, hvort sem hann vill kalla sig Dana, Íslending, Þjóðverja,
heimsborgara eða eitthvað þaðan af opnara. Myndlist er atvinnugrein og
Ólafur hefur byggt sinn starfsframa upp í Danmörku og Þýskalandi af því að
þar eru aðstæður mun vænlegri en hér. Ég efast um að hann hefði náð sama
árangri ef hann hefði verið búsettur á Íslandi og orðið að búa við sömu af-
arkosti og aðrir íslenskir myndlistarmenn.
Ég veit ekki betur en Ólafi Elíassyni hafi verið tekið opnum örmum af ís-
lenskum myndlistarmönnum og mér er vel ljóst að hann hefur lagt mikið af
mörkum til að styrkja myndlistarlífið hér, bæði með verkum sínum og ár-
angri og ekki síður með beinu vinnuframlagi. Það er allra síst fyrir hönd ein-
hverra öfundarmanna hans sem ég skrifaði mína grein.
Misskilningur leiðréttur
Eftir Áslaugu Thorlacius
Höfundur er myndlistarmaður, formaður Sambands íslenskra myndlistarmanna.
#7 BLÁA LÓNI‹
ICELAND REVIEW
ÁSKRIFTARSÍMI 512-7517
askrift@icelandreview.com
HVERS VEGNA ÍSLAND?
40 ÁSTÆ‹UR
Vegna mikillar eftirspurnar auglýsum við eftir raðhúsi eða parhúsi
í Kópavogi. Æskileg staðsetning:
Lindir, Smári eða Salarhverfi.
Kjartan Hallgeirsson veitir nánari upplýsingar.
Raðhús eða parhús í Kópavogi óskast
Síðumúla 21 • Sími 588 9060 • Fax 588 9095
Heimasíða: www.hib.is
Hlutafélög,
einkahlutafélög
og fjármálamarkaðir
Lýst er ýtarlega þeim réttar-
reglum sem gilda um hlutafélög
og einkahlutafélög. Jafnframt
er fjallað um fjármálastarfsemi,
m.a. um stofnun og starfsemi
fjármálafyrirtækja, Fjármála-
eftirlitið, skipulega verðbréfa-
markaði og skipulega tilboðs-
markaði. Hér er um að ræða
ný og mikilvæg svið viðskipta.
Reglum er lýst sem gilda
í kauphallarviðskiptum t.d. um
innherjaviðskipti og yfirtökuboð.
H
ön
nu
n:
G
un
na
r
S
te
in
þó
rs
so
n
/
H
ÍB
/
O
kt
ób
er
2
00
3
Miðvikudaginn 29. október, kl. 12.15
mun Brynjar Níelsson hæstaréttarlögmaður
flytja erindi í málstofu Lagastofnunar í Lögbergi, stofu 101
Í málstofunni mun Brynjar ræða um auknar kröfur í samfélaginu um að
„óæskileg hegðun“ verði gerð refsiverð og hvernig slíkar kröfur samræm-
ist ákvæðum stjórnarskrár og Mannréttindasáttmála Evrópu um einstak-
lingsfrelsi. Í því sambandi ræðir Brynjar um það hvort refsingar þessu
tengdar og almennt séð geti talist vera of vægar eða þungar.
ALLIR VELKOMNIR.
„Almennar hugleiðingar um refsingar,
eru þær of vægar eða þungar?“
Lagastofnun Háskóla Íslands, Lögbergi við Suðurgötu,
sími 525 5203, netfang lagastofnun@hi.is