Morgunblaðið - 08.11.2003, Blaðsíða 14

VIÐSKIPTI/ATHAFNALÍF
14 LAUGARDAGUR 8. NÓVEMBER 2003 MORGUNBLAÐIÐ
HÆGT er að skýra alla samanlagða
hagnaðaraukningu bankanna frá
fyrra ári, og gott betur, með auknum
gengishagnaði af hlutabréfaeign
þeirra. Samanlagður hagnaður
bankanna þriggja, Íslandsbanka,
Kaupþings-Búnaðarbanka og
Landsbanka, jókst á fyrstu níu mán-
uðum ársins frá sama tímabili í fyrra
um 4 milljarða króna og nam 11,7
milljörðum króna. Samanlagður
hagnaður fyrir skatta jókst um 4,7
milljarða króna og nam 14,1 millj-
arði króna. Samanlagður gengis-
hagnaður bankanna af hlutabréfa-
eign nam 6,4 milljörðum króna og
jókst um 6,1 milljarð króna, eða um
hærri fjárhæð en sem nemur allri
hagnaðaraukningu bankanna fyrir
skatta. Gengishagnaður af hluta-
bréfaeigninni skýrist af hækkun á
gengi hlutabréfa á markaði, en frá
áramótum til loka september hækk-
aði Úrvalsvísitala Kauphallar Ís-
lands, svo dæmi sé tekið, um 34%.
Vísitalan hefur haldið áfram að
hækka síðan og hefur nú hækkað um
tæplega 45% frá áramótum.
Annar gengishagnaður bankanna,
þ.e. af skuldabréfum og gjaldeyris-
viðskiptum, jókst einnig talsvert og
samanlagt jókst gengishagnaðurinn
um 7,9 milljarða króna og nam 11,4
milljörðum króna. Gengishagnaður-
inn jókst hjá öllum bönkunum þrem-
ur, en mismikið þó. Aukningin var
mest hjá Kaupþingi-Búnaðarbanka,
3,5 milljarðar króna og nam geng-
ishagnaður bankans rúmum 6,9
milljörðum króna. Gengishagnaður
Landsbankans nam 2,5 milljörðum
króna og gengishagnaður Íslands-
banka 1,9 milljörðum króna, en
gengismunur þessara tveggja banka
var óverulegur á fyrstu níu mánuð-
um síðasta árs.
Kostnaðarhlutfall bankanna, sem
er hlutfall rekstrarkostnaðar af
rekstrartekjum, lækkaði samanlagt
hjá bönkunum þremur, en hækkaði
þó hjá Kaupþingi-Búnaðarbanka.
Lækkun kostnaðarhlutfallsins hjá
bönkunum í heild má, líkt og hagn-
aðaraukninguna, skýra með auknum
gengishagnaði. Ef gengishagnaður
er undanskilinn hækkar kostnaðar-
hlutfall bankanna í öllum tilvikum.
Hækkun launakostnaðar
Hreinar þjónustutekjur bankanna
jukust einnig töluvert, eða um 3
milljarða króna í 13,3 milljarða
króna. Aukningin var mest hjá
Kaupþingi-Búnaðarbanka, 40%, þá
hjá Landsbanka, 33%, en minnst hjá
Íslandsbanka, 5%. Aukninguna má
að verulegum hluta rekja til aukn-
ingar í fjárfestingarbankastarfsem-
inni, einkum vegna ráðgjafarverk-
efna á fyrirtækjasviði.
Starfsmönnum bankanna fækkaði
samanlagt um 2% milli ára og stöðu-
gildi voru samtals 3.149 í lok sept-
ember í ár. Flestir starfsmenn eru í
Kaupþingi-Búnaðarbanka, 1.245, en
fækkun á samanlögðum fjölda skýr-
ist að öllu leyti af fækkun hjá þeim
banka, því nokkur fjölgun hefur orð-
ið hjá hinum tveimur, eða um 1% hjá
Íslandsbanka og um 4% hjá Lands-
banka. Breytingin á starfsmanna-
fjölda bankanna skýrist að hluta til
af sameiningum og kaupum á fjár-
málafyrirtækjum erlendis.
Þrátt fyrir fækkun starfsmanna
hefur launakostnaður hækkað veru-
lega. Samanlagður launakostnaður
bankanna er 37% hærri á fyrstu níu
mánuðum þessa árs en á sama tíma-
bili í fyrra og nam 14,8 milljörðum
króna. Launakostnaður eykst um
fimmtung hjá Íslandsbanka og
Landsbanka, en um 60% hjá Kaup-
þingi-Búnaðarbanka. Hluti skýring-
arinnar á hækkun launakostnaðar
bankanna eru auknar kaupauka-
greiðslur auk þess sem að nú er farið
að gjaldfæra kaupréttarsamninga.
Hjá Kaupþingi-Búnaðarbanka hefur
einnig fallið til töluverður kostnaður
vegna fækkunar starfsmanna í
tengslum við kaup á banka í Svíþjóð.
Aukning inn- og útlána
Heildareignir bankanna hafa auk-
ist um 30% frá áramótum og námu
1.326 milljörðum króna í lok sept-
ember. Eignir Íslandsbanka og
Landsbanka jukust um þriðjung, en
eignir Kaupþings-Búnaðarbanka
jukust minna, eða um fjórðung.
Þessi aukning þýðir að talsvert
meiri eignir eru á bak við hvern
starfsmann en áður var, sem er vís-
bending um aukna hagkvæmni.
Mestar eignir eru á bak við hvern
starfsmann Íslandsbanka, 472 millj-
ónir króna, næstir eru starfsmenn
Kaupþings-Búnaðarbanka með 435
milljónir króna og loks starfsmenn
Landsbankans með 361 milljón
króna.
Samanlögð útlán bankanna jukust
um 23% og námu 908 milljörðum
króna. Aukningin var mest hjá
Landsbankanum, 33%, en 19% hjá
hvorum hinna. Innlán bankanna juk-
ust heldur meira en útlánin, eða um
25%, og námu 449 milljörðum króna
í lok september. Þar var aukningin
einnig mest hjá Landsbankanum,
36%, en 23% hjá Íslandsbanka og
19% hjá Kaupþingi-Búnaðarbanka.
Verðmæti bankanna hefur aukist
mikið á árinu og samanlagt mark-
aðsverð þeirra miðað við lokagengi
gærdagsins er 191 milljarður króna.
Markaðsverð Kaupþings-Búnaðar-
banka er 86 milljarðar króna, mark-
aðsverð Íslandsbanka 63 milljarðar
króna og markaðsverð Landsbank-
ans 42 milljarðar króna.
Hækkun á gengi bréfa Íslands-
banka hefur verið 26% frá miðju ári,
hækkun Kaupþings-Búnaðarbanka
34% og hækkun Landsbankans 39%.
Á sama tímabili hefur Úrvalsvísital-
an hækkað um 30%.
Hækkun hlutabréfa
skýrir hagnaðinn




   
 

   
!
"" #  "$

 

%
" #
&'( "
)  '

  *" #( "+,%-
. / 0
 .
1 21
3 3
2 32
4/3
2 
 +5
2/+ 5
//
2 1 20
3+5
6  & 7 8  9  6 : ; . 1
 33
 2 
 .
1 12
4 /0
0 .3
 +5
1+5
20
02 02
+15
1 1
 //
. 1
 3
 31.
4/
 0 2
 +5
00+ 5

1/ 23
3+/5
haraldurj@mbl.is
Bankarnir hafa það sem af er ári hagnast
mikið á hlutabréfaeign sinni og til sept-
emberloka nam samanlagður gengishagn-
aður af hlutabréfum 6,4 milljörðum króna.
Haraldur Johannessen fjallar um reikn-
inga bankanna, þar með talið hvaðan hin
mikla hagnaðaraukning kemur.
ÚTLÁNAAUKNING innláns-
stofnana er komin á fulla ferð að
nýju, að því er kom fram í máli
Birgis Ísleifs Gunnarssonar seðla-
bankastjóra á morgunfundi Versl-
unarráðs Íslands í gær um hvort
uppsveifla væri framundan. Hvatti
hann innlánsstofnanir til að sýna
varfærni í útlánum.
Birgir Ísleifur fjallaði á fund-
inum um ástand og horfur í efna-
hagsmálum. Meðal annars sagði
hann að greinileg uppsveifla í út-
lánum hefði hafist sl. vor og tólf
mánaða vöxtur útlána lánakerfis-
ins í heild hefði í júnílok numið
tæplega 10% án áhrifa frá geng-
isbreytingum. „Snörpust hefur
uppsveiflan orðið í útlánum til fyr-
irtækja. Þau höfðu vaxið um 15% á
12 mánuðum en útlán til heimila
um tæplega 7%. Vöxtur útlána til
heimila skýrist fyrst og fremst af
útlánum Íbúðarlánasjóðs og lífeyr-
issjóða, sem jukust um u.þ.b.
12%.“
Alvarlegar afleiðingar
útlánaaukningar
„Í lok september sl. höfðu inn-
lend útlán innlánsstofnana aukist
um tæplega 14% á einu ári og hef-
ur vísitölu- og gengisuppfærsla
þar ekki haft umtalsverð áhrif. Í
ágúst og september var vöxturinn
hinn mesti frá marsmánuði árið
2001. Lán til fyrirtækja jukust um
22%, en 8% til einstaklinga. Auk
innlendra útlána hafa innlánsstofn-
anir haldið áfram að auka útlán sín
til erlendra aðila.“
Birgir Ísleifur hvatti innláns-
stofnanir til varfærni, einkum í
endurlánum erlendra lána til lán-
þega sem ekki hafa tekjur í er-
lendum gjaldeyri. Hann minnti á
að í skýrslum matsfyrirtækja sem
meta lánshæfi ríkissjóðs hafi það
verið talinn einn mesti veikleiki ís-
lenska hagkerfisins hve erlendar
skuldir þess eru miklar, ekki síst
skammtímaskuldir. „Það er því full
ástæða til að hvetja innlánsstofn-
anir til að fara með gát í þessum
efnum. Ef þær misstíga sig getur
það haft alvarlegar afleiðingar fyr-
ir hagkerfið í heild.“
Meðal annars efnis sem Birgir
Ísleifur fjallaði um var hækkandi
fasteignaverð og benti hann á að í
byrjun október hafi húsnæðisliður
vísitölu neysluverðs hækkað um
10,3% á einu ári sem skýrði meg-
inhluta verðbólgunnar á sl. 12
mánuðum.
„Íbúðaverð á höfuðborgarsvæð-
inu hefur hækkað stöðugt frá því
um mitt sl. ár, eftir nokkra lægð
sem hófst á vormánuðum árið
2001. Undanfarna mánuði hefur
árshækkun íbúðaverðs numið 12 til
13% umfram vísitölu neysluverðs,“
sagði Birgir Ísleifur og bætti við
að í september sl. hefði fasteigna-
verð á höfuðborgarsvæðinu verið
7% hærra að raunvirði en það varð
hæst árið 2001 og 45% hærra en í
ársbyrjun 1996.
Hætta á harkalegri aðlögun
„Að fasteignaverð á höfuðborg-
arsvæðinu skuli um þessar mundir
vera um 45% hærra að raunvirði
en í ársbyrjun árið 1996 gefur ein-
dregið til kynna að það geti lækk-
að til lengri tíma litið. Þar með er
ekki sagt að verðið geti ekki
hækkað enn frekar um hríð. Eftir
því sem spennan á milli fasteigna-
verðs og undirliggjandi bygging-
arkostnaðar verður meiri eykst
hins vegar hætta á harkalegri að-
lögun að langtímajafnvægi. Því er
mikilvægt að aðhafast ekkert það
á uppgangstímum sem gæti magn-
að þessa spennu enn frekar.“
Að lokinni framsögu seðlabanka-
stjóra voru hringborðsumræður
þar sem þátt tóku forsvarsmenn
greiningardeilda bankanna, þeir
Björn Rúnar Guðmundsson frá
Landsbanka Íslands, Ingólfur
Bender frá Íslandsbanka og Þórð-
ur Pálsson frá Kaupþingi-Búnað-
arbanka, auk fulltrúa frá stjórn
Verslunarráðs Íslands sem var
Hörður Arnarson, forstjóri Mar-
els. Umræðunum stjórnaði Guðrún
Hálfdánardóttir, fréttastjóri Við-
skiptablaðs Morgunblaðsins.
Björn Rúnar Guðmundsson vildi
ekki taka undir orð seðlabanka-
stjóra um lækkun fasteignaverðs.
„Ég held að fæstir búist við að sjá
slíka þróun, allavega á næstu ár-
um. Eftirspurnin, kaupmátturinn
og vaxtaþróunin bendir til þess að
fasteignaverð muni halda áfram að
hækka.“
Vaxtahækkanir mikil
kjaraskerðing
Þórður Pálsson gerði í þessu
sambandi áhrif 90% lána til íbúð-
arkaupa að umtalsefni. Hann sagði
marga taka slík lán nú þegar í
gegnum lífeyrissjóði og banka. Til-
koma 90% lána yrði því að stórum
hluta tilfærsla á lánum. „Í sjálfu
sér veldur hækkun á lánahlutfall-
inu í 90% mér ekki miklum
áhyggjum. Hins vegar dregur
þetta fram annan veikleika í kerf-
inu, að það skuli ekki fara fram
skipulegt áhættumat, skuli ekki
vera lagt í neina afskriftasjóði eða
annað slíkt. Íbúðalánasjóður er
ekki rekinn sem venjuleg fjár-
málastofnun, með þeim varúðar-
reglum sem því fylgja.“
Hörður Arnarson vakti meðal
annars máls á áhyggjum fyrir-
tækja í útflutnings- og samkeppn-
isgreinum, sérstaklega hvað varð-
aði boðun vaxtahækkana hjá
Seðlabankanum. „Það er gríðar-
lega mikilvægt í dag að stjórnvöld
og aðilar vinnumarkaðarins komi í
veg fyrir það að verðbólgan fari út
fyrir þau mörk sem Seðlabankinn
hefur sett sér. Ef vaxtahækkanir
verða að veruleika verður það mik-
il kjaraskerðing, bæði fyrir lands-
menn og fyrirtæki. Í dag nema lán
um 1.400 milljörðum þannig að
hvert prósentustig þýðir að nálægt
14 milljarðar verða teknir frá fyr-
irtækjum og atvinnulífinu.“ Hörð-
ur sagði því mikilvægt að ekkert
hækkaði um meira en 2,5% enda
gætu vaxtahækkanir og ekki síður
styrking gengisins í kjölfarið verið
mjög til hins verra.
Ingólfur Bender spáði því að
vextir mundu hækka í upphafi
næsta árs um allt að 50 punkta.
Hann sagðist fylgjandi því að vext-
ir yrðu hækkaðir enda ætti hann
von á öllu hraðari hagvexti og þar
af leiðandi heldur meiri verðbólgu-
áhættu heldur en Seðlabankinn
reiknaði með.
Seðlabankastjóri vill að
bankar sýni varfærni
Mesti vöxtur
í útlánum til
fyrirtækja frá
því í mars 2001