Morgunblaðið - 08.11.2003, Blaðsíða 30

nútímanum vegna þess að ástin
lætur alltaf í minni pokann gagn-
vart valdagrimmd og – græðgi.
Boðskap þessum er komið ágæt-
lega til skila. Sýningin var sterk og
áhrifamikil í heild sinni með und-
irtóni lífsþorsta en hann birtist
einkum í firna sterkum og glæsi-
legum hópsenum á í stílhreinni
leikmyndinni á hinu litla sviði
Tjarnarbíós.
Þorleifur hefur greinilega mjög
gott auga fyrir sviðslausnum og
augljóst að hér er listamaður með
köllun á ferð. Hins vegar má alltaf
spyrja hvort rétt sé að leikstjóri
stýri eigin leikgerð eða hvort ekki
sé rétt að aðstoðarleikstjóri komi
inn með ferska sýn en hér var
meðhöfundurinn Arndís einnig að-
stoðarleikstjóri. Sýningar mega al-
veg vera langar en mig grunar að
nokkur atriði, eins og ástarsenur,
pyntingar og yfirheyrslur, hefðu
orðið markvissari og áhrifaríkari
ef þriðja augað hefði komið að
mótuninni.
Góð leikstjórnin kom einkum
fram í hópsenunum þar sem heila-
þvegnir flokksmeðlimir hrópuðu
slagorð til heiðurs flokknum og
,,stóra bróður. Þarna kom líka í
ljós kraftur leikaranna og auðvelt
að hrífast með geislandi baráttu-
anda æskunnar á sviðinu þó svo að
málstaðurinn sé miður geðslegur.
Einstakir leikarar voru misjafnir
eins og eðlilegt er í tuttugu og
tveggja manna hópi þar sem leik-
reynslan er lítil. Hinrik Þór Svav-
arsson lék aðalpersónuna Winston
Smith, sem rís gegn flokknum,
fullur af fallegum réttlætisanda.
Hinrik lék vel og ekki við hann
að sakast þótt persónan væri
einsleit að því leyti að sjálfsvor-
kunn og píslarvætti einkenndi
hana. Stúlkuna Júlíu, kærustu
Smiths, lék annaðhvort Melkorka
Óskarsdóttir eða Lára Jónsdóttir
en þær eru báðar skrifaðar fyrir
hlutverkinu í leikskrá. Það var
synd að fá ekki upplýsingar um
hvor þeirra lék á frumsýningu þar
sem leikkonan hvíldi áberandi
best í hlutverki sínu. Mér segir
svo hugur að hún geti leikið hvaða
hlutverk sem er af jafnmiklu ör-
yggi og stillingu.
Öll umgjörð verksins var vel
unnin; lýsing, leikmynd og bún-
ingar ásamt söngvunum sem færðu
áhorfendur óhugnanlega nálægt ís-
lenskum nútíma. Upplýsingar og
fróðleikur í leikskrá eru til fyr-
irmyndar.
Í leikverkinu 1984 er mikið af
þeim kraftmikla anda sem hefur
fylgt Stúdentaleikhúsinu en upp úr
stendur gott byrjendaverk leik-
stjóra framtíðarinnar, Þorleifs
Arnar Arnarssonar.
ÞAÐ liggur í loftinu, nú á tímum
yfirgengilegrar velferðarneyslu og
fjölmiðlavædds eftirlitssamfélags,
að breyta til í leikhúsinu. Eftir
nokkurra ára ofuráherslu á söng-
leiki, ævintýraleiki, gleði, rokk og
ról velja æ fleiri leikhópar drama-
tísk raunsæisverk með boðskap. Á
þetta sérstaklega við um yngri
kynslóð þeirra sem iðka leiklist.
Stúdentaleikhúsið flytur okkur
nú boðskap og skelfilega sýn
George Orwells, í skáldsögunni
1984. Leikstjórinn Þorleifur og
meðhöfundur hans Arndís velja
ástarsöguna í sögu Orwells sem
rauðan þráð leiksins og heppnast
það ágætlega.
Í leikgerðinni kemur skýrt fram
sú myrka sýn að ást og tilfinningar
eigi ekki heima í pólitísku alræði
þar sem ,,stóri bróðir kemst að öllu
með hjálp tækninnar. Með því að
velja ástarsöguna er ennfremur
aðveldara að tengja skáldverkið
Skelfileg sýn
LEIKLIST
Stúdentaleikhúsið
Leikgerð eftir skáldsögu George Orwells:
Þorleifur Örn Arnarsson og Arndís
Þórarinsdóttir; leikstjóri: Þorleifur Örn
Arnarsson; leikmyndarhönnun: Hlynur
Páll Pálsson; ljósahönnun: Declan
O’Driscoll; tónlistarstjóri: Jóhannes Ævar
Grímsson, kórstjóri Gunnar Ben. Frum-
sýning í Tjarnarbíói, 24. október, 2003.
1984, ÁSTARSAGA
LISTIR
30 LAUGARDAGUR 8. NÓVEMBER 2003 MORGUNBLAÐIÐ
SINFÓNÍUHLJÓMSVEIT áhuga-
manna heldur tónleika í Seltjarn-
arneskirkju kl. 17 á morgun,
sunnudag. Leikinn verður
Brandenborgarkonsert nr. 3 eftir
Johann Sebastian Bach, fagott-
konsert í C-dúr eftir Vivaldi og
Sinfónía nr. 35 (KV 385), Haffner-
sinfónían, eftir Mozart. Stjórnandi
á tónleikunum er Ingvar Jónasson
og einleikari á fagott er Sigríður
Kristjánsdóttir.
Morgunblaðið/Kristinn
Bach, Vivaldi og Mozart í
Seltjarnarneskirkju
STUTTVERKAHÁTÍÐ Bandalags ís-
lenskra leikfélaga í Borgarleikhúsinu tókst með
eindæmum vel og ef það er einhver haldbær
viðmiðun þá gekk hún svo vel og snurðulaust
fyrir sig að atvinnumenn mættu vera fullsæmd-
ir af; hvert verkið tók við af öðru, kynningar
einfaldar, sviðsetningar markvissar og lýsing
nægileg til að engin saknaði þess að sjá ekki
leikendur nægilega vel. Þetta eitt og sér er um-
talsverður árangur þar sem leikhlutverk losuðu
6. tuginn (leikendur nokkru færri) að ónefndum
leikstjórum og öðrum meðhjálpurum. Ekki
veitti af þar sem 21 verk var á dagskrá og stóð
hátíðin frá kl 17 og til klukkan langt gengin ell-
efu og var þó engan bilbug að finna á þátttak-
endum sem skelltu sér í hálftíma langar um-
ræður um hátíðina áður en lauk.
Ekki er hægt að fjalla um hvert og eitt
þeirra 21 verka sem flutt voru. Meginlínur
voru nokkuð skýrar efnislega. Dramatískir
þættir í raunsæisstíl, þar sem textinn var í fyr-
irrúmi, persónur kunnuglegar og aðstæður
hversdagslegar. Stuttlegar lýsingar á lífi
hversdagsfólks.
Athygli vakti hversu lítið höfundar spreyttu
sig á tímahugtakinu innan leiksins, rauntími
stuttleiksins og innri tími hans fóru iðulega
saman. Í því liggur hið yfirborðskennda
raunsæi; að krefja áhorfandann um þann
átrúnað að það sem gerist sé að gerast ná-
kvæmlega núna og hvorki fyrr né síðar. Þetta
reynir verulega á samband flytjenda og áhorf-
anda og dregur úr frásagnarmöguleikum leik-
hússins sem höfundinum standa annars til
boða. Má leiða að því líkum að þarna liggi
næsta skref fyrir höfundana sem annars sýna
ágæta kunnáttu í að skrifa samtöl og eintöl. Er
sannarlega einnig ástæða til að hrósa höfund-
um fyrir að taka hlutverk sitt alvarlega og
nýta stuttleiksformið til að koma alvarlegum
þönkum um samfélagið á framfæri.
Þórunn Guðmundsdóttir er athyglisverður
höfundur og átti fjóra leiki á hátíðinni. Tvö ein-
töl, Ein lítil jólasaga og Árshátíð, einn þáttur í
bundnu máli, Afturelding, og einn samtals-
þáttur Sambekkingar. Sá síðastnefndi sístur
þeirra fjögurra og Ein lítil jólasaga afgerandi
best, þar sem húmor og hryllingur hélst hönd í
hönd í frábærum flutningi Huldu B. Hákonar-
dóttur.
Afturelding skar sig úr öðrum verkum á há-
tíðinni að því leyti að allur textinn var í bundnu
máli. Öðruvísi ástarsaga þar sem húmor höf-
undarins í orðaleikjum og rímgríni naut sín
vel. Sævar Sigurgeirsson og Hrefna Friðriks-
dóttir fóru á kostum. Hrefna sýndi einnig mik-
ið öryggi í flutningi Árshátíðar. Athygli vekur
að höfundar eru óhræddir við að leggja leik-
endum erfið verkefni á herðar; einleikir eru
aldrei auðveldir og fyrir óvanan áhugamann
hlýtur það að vera með verri martröðum að
standa einn á sviðinu og flytja allt að 15 mín-
útna langt eintal. Það er til marks um hversu
vel áhugaleiklistin í landinu stendur og hversu
margir þjálfaðir kraftar eru þar í flokki að í
engu tilfelli vakti viðvaningsbragur athygli.
Vissulega var leikur misgóður og hæfileikar
misjafnir en kunnáttuleysi og vandræðalegur
viðvaningsháttur kom hvergi við sögu.
Leikstjórn þáttanna var eins og gengur mis-
jafnlega athyglisverð. Þar sem raunsæið réð
ríkjum lét leikstjórnin lítið yfir sér. Má
kannski segja að í heildina hafi það vakið um-
hugsun hversu lítið leikstjórarnir létu gamm-
inn geisa; hugmyndir fáar og smáar í sniðum.
Fæstir þáttanna voru sniðnir fyrir augað, en
þar á móti kemur að fyrirkomulag dagskrár-
innar gerði þá kröfu að sviðsetning hvers þátt-
ar væri sem einföldust. Tveir þættir skáru sig
úr að þessu leyti, Óþekkt kona og Konan frá
Nam Xuang, þar sem sviðsetning leiksins var
hluti af frásagnaraðferðinni, leikstjórar beggja
þáttanna lögðu þeim til myndrænan leikstíl
sem lyfti efninu upp fyrir meðalmennskuna.
Þessir þættir eru enda þeir einu sem skilja eft-
ir sterka myndræna minningu.
Í heildina fróðlegur og skemmtilegur dagur
í leikhúsinu sem sýnir svo ekki verður um
villst að í áhugaleikhúsinu er að koma fram
kynslóð höfunda og flytjenda sem telja sig
eiga annað og brýnna erindi við áhorfendur en
margir aðrir sem fyrr hafa sprottið úr þeim
jarðvegi.
… gerir eitt stórtLEIKLISTStuttleikjahátíð Bandalags íslenskraleikfélaga í Borgarleikhúsinu
Höfundar, flytjendur, leikstjórar úr Leikfélagi
Hafnarfjarðar, Freyvangsleikhúsinu, Hugleik, Leik-
félagi Mosfellssveitar, Leikfélagi Kópavogs,
Leikfélagi Dalvíkur, Leikfélagi Fljótsdalshéraðs,
Leikhópnum Veru, Leikfélaginu Sýnir í Borgarleik-
húsinu laugardaginn 25. október.
MARGT SMÁTT
Hávar Sigurjónsson
Hrund Ólafsdóttir
Ó Jesú gef þinn anda mér,
allt svo verði til dýrðar þér
uppteiknað, sungið sagt og téð,
síðan þess aðrir njóti með.
Í þessum ljóðlínum Hallgríms Pét-
urssonar um Passíusálmana felst
einnig tilgangur Smára Ólasonar tón-
listarmanns með nýjum útsetningum
á gömlum íslenskum sálmalögum,
mörgum við Passíusálma Hallgríms.
Smári hefur um árabil sinnt rann-
sóknum á íslenskum sálamalögum og
nýr geisladiskur þar sem Magnea
Tómadóttir og Guðmundur Sigurðs-
son flytja útsetningar Smára því af-
rakstur mikillar vinnu og grúsks.
Eins og með margt annað sem áður
var talið gott og gilt í íslenskri menn-
ingu áttu íslensku sálmalögin undir
högg að sækja, þegar danskra áhrifa
fór að gæta hér í æ ríkari mæli á 19.
öld. Með orgelinu komu nótur og ný
lög, – þýskir og danskir sálmar héldu
innreið sína í landið, og þeir gömlu
létu undan nýju tískunni.
Gömlu sálmalögin sem áður voru
sungin með ritningarlestri við hús-
lestur á kvöldvökum hurfu smám
saman. Undir lok 19. aldar og í byrjun
þeirrar 20. var þó farið að safna þess-
um lögum saman á nýjan leik, og
skrá, af munni eldra fólks sem hafði
alist upp við þau og mundi þau enn.
Bjarni Þorsteinsson prestur og þjóð-
lagasafnari á Siglufirði skráði mörg
þessara laga, – einnig fleiri.
Í Passíusálmunum vísaði Hallgrím-
ur sjálfur í þá lagboða sem syngja
skyldi við sálmana, – það er, þau lög
sem pössuðu við textana, – og voru
lögin ýmist ættuð úr Hólabók eða
Grallaranum.
Það eru þessir lagboðar sem Smári
hefur verið að rannsaka og tengsl
þeirra innbyrðis og uppruni. En hér
er það annars konar rannsóknarnið-
urstaða sem er til umfjöllunar; – út-
setningarnar á Passíusálmunum og
öðrum sálmum.
Smára hefur tekist ákaflega vel
upp að setja gömlu sálmalögin í bún-
ing sem fer þeim vel. Orgelið er
hvergi yfirþyrmandi, heldur umfram
allt látlaus hljómrænn stuðningur við
melódíuna, sem að þeirra tíma sið er
oftar en ekki módal, – það er, í gömlu
kirkjutóntegundunum.
Guðmundur Sigurðsson útfærir
orgelleikinn með dempuðum röddum
– en þó nógu fjölbreyttum til að gefa
hverju lagi sinn karakter og lit.
Söngur Magneu Tómasdóttur er að
sama skapi látlaus og hæfir lögunum
ákaflega vel; – hvorki of tilþrifamikill
né of hógvær. Það er erfitt að ímynda
sér hvernig þessi lög voru almennt
sungin á sínum tíma. Einhverjar
hljóðritanir á gömlum sálmasöng hafa
varðveist frá upphafi síðustu aldar, en
þær yngri eru frá því eftir miðja öld-
ina. Magnea syngur lögin eins vel og
má ímynda sér að góður forsöngvari
hafi gert, og skreytir og flúrar af sömu
látlausu smekkvísinni og einkennir all-
an flutning þeirra Guðmundar. Það er
erfitt að tíunda eitt öðru fremur sem
vel er gert, – þó er 6. sálmurinn, Um
iðrun Péturs, mjög áhrifamikill og inni-
legur í flutningi þeirra og styrkleika-
breytingar fallega notaðar til að árétta
boðskap textans. Þarna eru lög sem
enn eru sungin, – eins og Jesú, mín
morgunstjarna, og Krossferli að fylgja
þínum, – Um afneitun Péturs; en einn-
ig ótal fallegar perlur sem ánægjulegt
er að kynnast.
Stærsti gallinn á diskinum er upp-
takan. Magnea er of fjarlæg í hljómn-
um, of langt frá hljóðnemanum, eða of
mikill hljómur á upptökunni, – þannig
að textar eru engan veginn nógu skýr-
ir. Á móti kemur að laglínan fær fyrir
vikið aukið vægi – þótt á kostnað text-
ans sé, – og ósköp indælt að njóta tón-
listarinnar svona einnar og sér og
forna tærleikans í kirkjutóntegundun-
um, þótt vissulega gjaldi guðs orðið
fyrir það.
Með andans innileik
TÓNLIST
Geislaplötur
Magnea Tómasdóttir sópransöngkona
og Guðmundur Sigurðsson organisti
flytja gömul íslensk sálmalög í útsetn-
ingum Smára Ólasonar.
Smekkleysa gefur út.
PASSÍUSÁLMAR OG AÐRIR SÁLMAR
Bergþóra Jónsdóttir