Morgunblaðið - 08.11.2003, Síða 28

LISTIR
28 LAUGARDAGUR 8. NÓVEMBER 2003 MORGUNBLAÐIÐ
EFTIR á að hyggja hljóta skúlpt-
úrar Ilmar Stefánsdóttur að vera
skapaðir til að vera kveikjan að svona
sýningu. Hlutir eru jú gerðir með
ákveðið notagildi þeirra í huga og þó
að gagnsemi verka Ilmar liggi ekki í
augum uppi í fljótu bragði er greini-
legt á þessari sýningu að hverju
þeirra hefur verið fundinn sinn staður
í tilverunni – a.m.k. fær hver skúlptúr
sína órökrænu tillöguna hver um
mögulegt notagildi, enda einkennast
þeir, svo vísað sé í grein Magnúsar
Þórs Þorbergssonar í leikskrá af „til-
gangslausri gagnsemi, gagnslausum
tilgangi“.
Ef vera skyldi að ofangreint myndi
verða þess valdandi að stærstur hluti
mögulegra leikhúsgesta hætti að
velta fyrir sér möguleikanum á að
bera undrið augum þá er rétt að bæta
því við að þetta er bæði mjög
skemmtileg og umfram allt hugvits-
samleg sýning. Húmorinn í sýning-
unni, sem er lausbeislaður súrreal-
ismi af bestu gerð, minnir um
ýmislegt á vissa breska grínþætti
sem sýndir hafa verið í sjónvarpi hér
á undanförnum árum. John Wright
leikstjóri og einn leikaranna, Stephen
Harper, eru einmitt breskir og Valur
Freyr Einarsson og Ásta Sighvats
eru bæði menntuð í Bretlandi svo það
er því engin tilviljun að finna megi
skyldleika hér við frægustu meistara
bresks húmors.
Þegar farið er út í samleik og sam-
spil í lengri og flóknari þáttum er eins
og sýningin missi svolítið flugið en svo
kemur betur í ljós hvernig hægt er að
tvinna saman ólíkum þáttum og leika
á ólíka þræði, endurtaka, breyta,
bæta og undirstrika uns eitthvað al-
veg nýtt opinberast áhorfendum.
Forsendurnar hér eru flóknari en
t.d. í venjulegum farsa því skúlptúr-
arnir verða að vera í fyrirrúmi og
spuninn má ekki leita of langt frá
upprunanum. Það kemur því ekki á
óvart að það er helst í samtölunum
sem dýpst reynist á fyndninni, sér-
staklega þegar þau fara fram á tveim-
ur tungumálum. Eintölin voru hins
vegar betur heppnuð, t.d. harmagrát-
urinn um skáldið Svein Kára sem Val-
ur Freyr skilaði af mikilli prýði. Hann
sýndi sem fyrr að hann býr að
traustri söngrödd og ágætishæfileik-
um í gamanleik af ýmsu tagi. Ásta
Sighvats var einsleitari, hún bjó til
svipaðan karakter sem tók á því sem
að bar á sínum eigin forsendum – að-
ferð sem skilaði heilsteyptari og dýpri
persónu. Stephen Harper bjó til grín-
persónu þar sem auðvelt var að koma
auga á skyldleikamerkin við aðrar
slíkar frá heimalandi hans, persónu
sem var einhvern veginn of kunnug-
leg til að koma nokkurn tímann á
óvart.
Það er greinilegt að það hefur verið
bæði erfitt og gaman að spinna alla
þessa vitleysu út frá þessum dæma-
lausu uppfinningum Ilmar. Þessi
krefjandi vinna hefur skilað mjög
smellnum grínþáttum, sem í upphafi
einkennast mest af hverjum leikara
einum og sér að eiga við hvern skúlpt-
úr fyrir sig. Þeir búa hver í sínu hólfi í
afar vel hannaðri leikmynd Helgu I.
Stefánsdóttur – leikmynd sem á stór-
an þátt í að skapa sannfærandi heild-
armynd utan um allt saman. Hnitmið-
uð notkun ljósanna, sem Johanna
Salomaa á heiðurinn af, undirstrikar
svo þetta hlutverk leikmyndarinnar.
Hvað búningahönnun Lottu Danfors
varðar er áherslan á efnisval og snið.
Sumir búninganna voru bráðfyndnir
bara einir sér, aðrir glæsilegir í ein-
faldleika sínum.
Þá er ótalinn sá þáttur sýningar-
innar sem veitti undirrituðum mesta
ánægju – tónlistarhliðin. Ásgerður
Júníusdóttir mezzósópran valdi lög
sem hentuðu við hverjar kringum-
stæður fyrir sig og í flestum tilfellum
tjáði hún sig í söng þó að hún gripi
líka til hreyfinga og talmáls í undan-
tekningartilfellum. Davíð Þór Jóns-
son útsetti tónlistina og lék mjög
sannfærandi undir á hljóðfæra-
skúlptúra Ilmar Stefánsdóttur. Lögin
voru úr ýmsum áttum, aría úr Werth-
er eftir Massinet, tangó úr Túskild-
ingsóperunni eftir Weill, „Let’s Get
Lost“ eftir Chet Baker, og „Smile“
eftir Chaplin.
Prósatextarnir sem eru sungnir í
stað hinna upprunalegu eru t.d. upp-
talning á aukaverkunum á þekktu
geðprýðislyfi, leiðbeiningar um notk-
un nuddpúða, eða kafli úr gamalli bók
um tískuna, en t.d. texti H.C. And-
ersens, „Jeg elsker dig“, við lag Ed-
vards Griegs fær að njóta sín í upp-
runalegri mynd.
Ábúðarfullur mezzósópran sem
sópaði að á sviðinu, óviðjafnanleg
rödd, fullkominn kokteill af tónlist og
kitlandi óvissu um hvað söngtextarnir
fjölluðu skapaði sýningunni aðra og
athyglisverðari vídd. Grínið túlkaði
Ásgerður yfirveguð og afskiptalaus
sem átti vel við aðferð Ástu Sighvats
sem Ásgerður tengdist í leiknum. At-
riðin sem byggðust á sígildri nálgun –
djúpar tilfinningar sem er vaktar upp
í gegnum söng þjálfaðrar, seiðandi
raddar, svipbrigðaleysi látbragðsleik-
arans sem túlkar allt með hófstilltum
hreyfingum – allt þetta er í beinni
andstöðu við en kallast jafnframt á
við uppfinningasemi Ilmar og smellin
smáatriðin sem unnin voru út frá
henni. Kannski hefur John Wright
fundið hér hina fullkomnu uppskrift
að sýningu sem hentar öllum áhorf-
endum, hvers konar skapi sem þeir
gætu verið í. A.m.k. mun enginn sem
sýninguna hefur séð geta litið þessa
skúlptúra Ilmar Stefánsdóttur aftur
án þess að tengja þá þeirri „tilgangs-
laus gagnsemi“ sem hverjum þeirra
hefur verið valin.
„Tilgangslaus gagnsemi“
Ljósmynd/Carsten Lehmann
Grátandi kona: Ásgerður Júníus-
dóttir á sígildum nótum.
LEIKLIST
Hlutafélag sf. í samvinnu við LR,
Teater Pero og BAC
Höfundar: Leikhópurinn sem vinnur verk-
ið út frá skúlptúrum Ilmar Stefánsdóttur.
Leikstjóri: John Wright. Leikmyndarhönn-
uður: Helga I. Stefánsdóttir. Bún-
ingahönnuður: Lotta Danfors. Hönnun
lýsingar: Johanna Salomaa. Hljóðmynd:
Ásgerður Júníusdóttir og Davíð Þór Jóns-
son. Val tónlistar: Ásgerður Júníusdóttir.
Útsetning tónlistar og hljóðfæraleikur:
Davíð Þór Jónsson. Höfundar tónlistar:
Charlie Chaplin, Chet Baker, Edvard
Grieg, Jules Massinet, Franz Schubert og
Kurt Weill. Textaráðgjöf: Sjón. Hönnun
hreyfinga: Peter Anderson. Leikarar: Ás-
gerður Júníusdóttir, Ásta Sighvats,
Stephen Harper og Valur Freyr Einarsson.
Fimmtudagur 6. nóvember.
COMMONNONSENSE
Sveinn Haraldsson
Bókabúð Máls og menningar,
Laugavegi 18 kl. 11 Lesið verður
úr myndabókum fyrir yngstu
börnin; Höfuðskepnur Álfheima
eftir Ólaf Gunnar Guðlaugsson
sem segir frá ævintýrum Bene-
dikts búálfs og félaga hans,
Leyndarmálið hennar ömmu eftir
Björk Bjarkadóttur, Ég vildi að ég
væri eftir Önnu Cynthiu Leplar,
Greppikló eftir Juliu Donaldsson, í
þýðingu Þórarins Eldjárn.
Smiðjan, leikhús LHÍ við Sölv-
hólsgötu kl. 15 Annars árs nem-
endur úr leiklistardeild og gestir
úr hópi atvinnuleikara leiklesa
stórvirki Will-
iams Shake-
speares, Lé kon-
ung, í þýðingu
Helga Hálfdan-
arsonar. Arnar
Jónsson les Lé,
hlutverk hirð-
fíflsins les Hall-
dóra Geirharðs-
dóttir og
Sigurður Skúla-
son les jarlinn af Glostri. Nem-
endur skipta með sér öðrum hlut-
verkum. Verkið verður lesið í
heild. Aðgangur er öllum heimill.
Hekluhúsið, Laugavegi 174, kl.
20.30 Toni&Guy á Íslandi stendur
fyrir tísku- og menningarviðburði í
sýningarsal Volkswagen.
Sænsk menningarvika
Listasafn Reykjavíkur – Hafn-
arhús kl. 14 Nanna Hermansson
heldur fyrirlestur sem hún nefnir
Norðurlöndin á tímum Napóleons
– stórveldin réðu örlögum okkar.
Nanna fjallar um það hvernig nýj-
ar þjóðir mót-
uðust með nýj-
um hugmyndum
sem nú eru fast-
grónar – svo
sem hug-
myndum okkar
um tungumálið
sem sameining-
arafl þjóðar.
Fyrirlestur
Nönnu er fluttur
á íslensku og er
haldinn í samstarfi við Stokk-
hólmsborg.
Nanna Hermansson er þjóð-
háttafræðingur að mennt og var
borgarminjavörður í Reykjavík á
árunum 1974-1984, en síðan lands-
minjavörður í Suðurmannalandi í
Svíðjóð og borgarminjavörður í
Stokkhólmi frá 1992. Nanna hefur
auk þess starfað við norrænt
menningarsamstafs höfuðborg-
anna frá árinu 2000.
Tjarnarbíó kl. 20 Ungir sænsk-
ir hönnuðir taka þátt í samsýningu
á vegum Unglistar. Þemað er
Endurvinnsla.
Í DAG
Arnar Jónsson
Nanna
Hermansson
 Sjá einnig Staður og stund á mbl.is
TVÆR sýningar verða opn-aðar í Listasafninu á Ak-ureyri í dag. Annars vegarer um að ræða að í austur-
og miðsal sýnir Eggert Pétursson
málverk undir heitinu Blómrof, sem
spanna tímabilið frá 1988 og fram á
þennan dag, en í vestursal hefur
kanadíski listamaðurinn Aaron
Mitchel komið fyrir innsetningu á
skúlptúrum og teikningum sem
hann kallar Minningar og heim-
ildasöfn.
Í grein sem Gunnar J. Árnason
listheimspekingur skrifar um Egg-
ert í sýningarskrá segir meðal ann-
ars:
„Á þessum tíma [frá 1988 til dags-
ins í dag] hafa málverk hans ein-
kennst af myndmáli sem á engan
sinn líka í íslenskri myndlist og þótt
víðar væri leitað. Á póstmódern-
ískum tímum í lok níunda áratug-
arins mátti búast við hverju sem var,
en það var samt sem áður ákveðið
uppbrot fólgið í því að listamaður
sem hafði verið bendlaður við fram-
úrstefnustarfsemi í myndlistarlífi
Reykjavíkur, eins og Gallerí Suð-
urgötu 7, skyldi snúa sér að því að
mála blómamyndir, og mála þær af
þvílíku fíngerðu listfengi í handverki
að helst jafnaðist á við smásæja
skreytilist frá Austurlöndum. Samt
sem áður var ekki hægt að afskrifa
þær sem yfirborðskenndar blóma-
myndaklisjur og þær velta sér held-
ur ekki upp úr sýndarmennsku í
handverki. Á sinn sérstaka hátt
ganga þær upp, eins og sagt er, og
þær hafa notið athygli og aðdáunar
sem síst hefur dregið úr. Eitthvað er
að gerast í þessum myndum sem
hefur komið á óvart og kannski á
sinn hljóðláta hátt komið mönnum
úr jafnvægi þannig að aðdáunin hef-
ur að einhverju leyti verið blandin
óvissu og spurn: geta blómamyndir
verið áhugaverðar sem framsækin
myndlist eða er bara um að ræða
óvenjulegt stofustáss? Ég veit ekki
um nokkurn mann sem hefur fengið
af sér að hafna þeim alfarið sem létt-
vægri listsköpun, en það liggur hins
vegar ekki í augum uppi í hverju sér-
staða þeirra liggur.“
Eggert segir það lengi hafa blund-
að í sér að mála blóm áður en hann
lét það eftir sér, eins og hann orðar
það, að snúa sér alfarið að því. Segist
hafa stúderað blóm alveg frá barn-
æsku.
Eggert var í nýlistadeild í Mynd-
lista- og handíðaskólanum, fékkst
þar við alls konar myndlist, og var í
framhaldi þess við nám í tvö ár í
Maastricht í Hollandi.
Sýningin er samantekt á 15 ára
blómaferli, segir hann. „Það er
ágætt að skoða stöðuna til að geta
haldið áfram,“ sagði hann við Morg-
unblaðið. Myndirnar á sýningunni
koma víða að, eru ýmist í einkaeign
eða í eigu safna. Og hér er um að
ræða um það bil fjórðung allra mál-
verka sem Eggert hefur gert á þess-
um 15 árum.
Hann segir liti blómanna heilla.
„Blómin eru hvati til að gera eitt-
hvað en svo er þetta náttúrlega bara
málverk, abstrakt hugsun út frá
blómunum.“ Á tímabili voru myndir
hans mjög grænar, á tímabili ljósar
og síðan dökkar og þær nýjustu eru
mjög litsterkar. Gríðarlegan tíma
tekur að vinna hverja mynd, allt að
tveimur árum, enda smáatriðin
hreinlega óteljandi.
Eggert segist ekki dvelja mjög
mikið úti í náttúrunni. „Þegar ég bjó
í Englandi, 1991 til 1998, málaði ég
mikið eftir minni. Sumarið er stutt
og blómin ekki lengi í blóma hér á
landi, en ef ég get þá geng ég tals-
vert úti yfir sumarið; tek ljósmyndir
og skissa atriði sem ég reyni að
glöggva mig á; bótanísk atriði. En
mestmegnis mála ég eftir minni.“
Minningar og heimildasöfn
Aaron Mitchel er Kanadamaður
sem búsettur er á Akureyri, þar sem
hann á eiginkonu og fjölskyldu. Í
innsetningu hans eru ýmiskonar
hversdagslegir hlutir sem hann hef-
ur vafið inn í óverkaðan baðmull-
arstriga. „Ég hófst handa þegar ég
fluttist hingað fyrir tveimur og hálfu
ári. Og því lengur sem ég var hér því
meira fannst mér ég tengjast Kan-
ada. En sú tenging var auðvitað öll í
minningaformi. Og þeir hlutir sem
eru á sýningunni skipta mig allir
máli; tengjast allir ákveðnum minn-
ingum og ákveðnu fólki í fjölskyldu
minni. Ég vil varðveita minning-
arnar eins og múmíur; þetta er eitt-
hvað sem ég vil varðveita að eilífu.“
Hann segir jafnframt mikilvægt
að geta deilt minningunum með öðr-
um. „Hver einasti maður á sínar
minningar um hluti eins og eru hér;
fólk verður ekki fráhverft neinum
þeirra vegna þess að allt er hvítt.
Menn sjá hlutina sem form og geta
því tengt þá eigin minningum.“
Kanadíski listfræðingurinn Lillian
Allen skrifar um Mitchell í sýning-
arskránni. Þar segir m.a.:
„Í þessari röð af verkum, Minn-
ingar og heimildasöfn, skilar Aaron
Mitchell okkur sem einstaklingum
til okkar sjálfra og sem hópi til
sagna okkar. Áhorfandinn á þess
kost að íhuga ýmis einföld atriði í
daglegu lífi; hringl ungbarns, hníf,
gamlan tréstól, straujárn, reiðhjól
og bækur á hillu, sem nú hafa hlotið
upphefð í vitund okkar vegna þess
að listamaðurinn gaf þeim gaum. Í
landslaginu sem Mitchell hefur
skapað standa þessir óeftirtekt-
arverðu hlutir nú sem „hefðbundin“
eða „viðhafnarleg“ verk og skora á
áhorfandann að endurskoða sam-
band sitt við þá. Við neyðumst til að
kanna hin mörgu lög og blæbrigði í
hverjum hlut þar sem hann stendur
uppábúinn og grafkyrr og krefst at-
hygli okkar. Þessir hlutir verða
tákn, eða dyr, sem listamaðurinn
vonar að muni koma okkur sem hópi
í samband við okkar innri mann,
skapa tengsl við hvert annað og við
hið tilbúna menningarumhverfi okk-
ar. Mestu máli skiptir þó að sýningin
Minningar og heimildasöfn beinir
okkur aftur að helgiathöfninni;
mannlegum gjörningi með skýran
tilgang,“ segir Allen.
Sýningarnar verða opnaðar kl. 15
í dag.
Blómrof, minningar og heimildasöfn
Morgunblaðið/Kristján
Aaron Mitchell og Eggert Pétursson, til hægri, við eitt verka Mitchells.
ÖRFÁAR aukasýningar verða
á Veislunni í Þjóðleikhúsinu en
sýningar nálgast nú hundraðið.
Sýningin víkur nú fyrir næsta
verkefni á Smíðaverkstæðinu,
sem frumsýnt verður um ára-
mót. Síðasta sýning á Veislunni
verður þriðjudaginn 25. þessa
mánaðar en bætt hefur verið
við aukasýningum miðvikudag-
inn 12. nóvember, þriðjudaginn
18. og fimmtudaginn 20. nóv.
Síðustu
sýningar á
Veislunni
HELGA Magnúsdóttir myndlistar-
maður hefur opna vinnustofu sína á
Bergstaðastræti 13, kl. 16–18 í dag.
Fram að jólum verður opið alla daga,
nema fimmtudaga og föstudaga, kl.
15–18.
Opin vinnustofa